Tảo hôn, ngoại tình, đẻ thuê: Phạt vài triệu đồng có thỏa đáng?

Siết chặt quy định về thụ tinh ống nghiệm và mang thai hộ

Dự thảo Nghị định quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bổ trợ tư pháp; hành chính tư pháp; hôn nhân và gia đình; thi hành án dân sự; phá sản doanh nghiệp, hợp tác xã (sau đây gọi tắt là dự thảo Nghị định quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực tư pháp) do Bộ Tư pháp soạn thảo, gồm 9 Chương, 96 Điều. Đáng chú ý, hành vi vi phạm hành chính, hình thức xử phạt, mức xử phạt và biện pháp khắc phục hậu quả trong lĩnh vực hôn nhân và gia đình được đề cập cụ thể tại Chương IV.

Theo đó, phạt tiền từ 1 - 3 triệu đồng đối với hành vi tổ chức lấy vợ, lấy chồng cho người chưa đủ tuổi kết hôn, theo Điều 61.

Điều 62 quy định rõ những hành vi vi phạm quy định về kết hôn, ly hôn và vi phạm chế độ hôn nhân một vợ, một chồng. Cụ thể, phạt tiền từ 3 - 5 triệu đồng đối với một trong các hành vi sau:

- Đang có vợ hoặc chồng mà kết hôn, chung sống như vợ chồng với người khác.

- Chưa có vợ hoặc chồng mà kết hôn, chung sống như vợ chồng với người mà mình biết rõ là đang có vợ hoặc chồng.

- Kết hôn hoặc chung sống như vợ chồng giữa người đã từng là cha, mẹ nuôi với con nuôi, cha chồng với con dâu, mẹ vợ với con rể, cha dượng với con riêng của vợ, mẹ kế với con riêng của chồng.

- Cản trở kết hôn, yêu sách của cải trong kết hôn hoặc cản trở ly hôn.

Phạt tiền từ 10 - 20 triệu đồng đối với một trong các hành vi sau:

- Kết hôn hoặc chung sống như vợ chồng giữa cha, mẹ nuôi với con nuôi, giữa những người cùng dòng máu về trực hệ, hoặc giữa những người có họ trong phạm vi ba đời.

- Cưỡng ép hoặc lừa dối kết hôn, ly hôn.

- Lợi dụng việc kết hôn để xuất cảnh, nhập cảnh, cư trú, nhập quốc tịch, hưởng chế độ ưu đãi của Nhà nước hoặc để đạt được mục đích khác mà không nhằm mục đích xây dựng gia đình.

- Lợi dụng việc ly hôn để trốn tránh nghĩa vụ tài sản, vi phạm pháp luật hoặc để đạt được mục đích khác mà không nhằm mục đích chấm dứt hôn nhân.

Bên cạnh đó, dự thảo Nghị định cũng chỉ rõ các mức xử phạt đối với vi phạm quy định về sinh con tại Điều 63. Theo đó, phạt tiền từ 5 - 10 triệu đồng đối với hành vi thực hiện sinh con bằng kỹ thuật hỗ trợ sinh sản vì mục đích thương mại, sinh sản vô tính, mang thai hộ vì mục đích thương mại. Biện pháp khắc phục hậu quả là buộc nộp lại số lợi bất hợp pháp có được do thực hiện hành vi vi phạm.

Còn Điều 64 đề cập hành vi vi phạm quy định về giám hộ, phạt tiền từ 1 - 3 triệu đồng đối với hành vi trốn tránh, không thực hiện nghĩa vụ giám hộ sau khi đã đăng ký giám hộ.

Dự thảo Nghị định quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực tư pháp đang được Bộ Tư pháp chỉnh lý, hoàn thiện trước khi trình Chính phủ xem xét, ban hành.

XỬ PHẠT HÀNH CHÍNH: CÔNG CỤ BẢO VỆ CÁC GIÁ TRỊ GIA ĐÌNH

Quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực hôn nhân và gia đình cần thiết ra sao trong bối cảnh xã hội hiện nay? Phóng viên Minh Hiếu có cuộc trao đổi với ĐBQH Nguyễn Thị Việt Nga, Ủy viên Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội về nội dung này.

PV: Xin bà cho biết về sự cần thiết ban hành Nghị định này?

ĐBQH Nguyễn Thị Việt Nga: Thứ nhất, về mặt pháp lý, hệ thống pháp luật về hôn nhân và gia đình đã có Luật Hôn nhân và Gia đình, Bộ luật Dân sự, Bộ luật Hình sự, cùng nhiều văn bản liên quan khác. Tuy nhiên vẫn còn tồn tại khoảng trống ở cấp độ xử phạt hành chính đối với những hành vi vi phạm chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự nhưng lại gây hệ lụy xã hội nghiêm trọng. Việc ban hành Nghị định này sẽ góp phần hoàn thiện cơ chế thực thi pháp luật, đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ và khả thi của hệ thống pháp luật.

Thứ hai, về phương diện xã hội, các hành vi như: tảo hôn, cưỡng ép kết hôn, vi phạm chế độ hôn nhân một vợ một chồng, lợi dụng hôn nhân để trục lợi, hoặc vi phạm quy định về sinh con bằng kỹ thuật hỗ trợ sinh sản vì mục đích thương mại,… không chỉ xâm phạm trực tiếp đến quyền, lợi ích hợp pháp của cá nhân, mà còn làm suy yếu các giá trị nền tảng của gia đình - “tế bào” của xã hội.

Thứ ba, trong bối cảnh Việt Nam đang đối mặt với nhiều vấn đề xã hội mới nảy sinh, Nghị định này sẽ góp phần khẳng định rõ thông điệp của Nhà nước: hôn nhân không chỉ là quan hệ riêng tư, mà còn là quan hệ xã hội được pháp luật bảo vệ, điều chỉnh và định hướng.

PV: Bà có đánh giá thế nào về các mức xử phạt được đề cập trong dự thảo Nghị định?

ĐBQH Nguyễn Thị Việt Nga: Tôi cho rằng các đề xuất mức xử phạt trong dự thảo Nghị định này đã cơ bản thiết kế theo hướng phân loại rõ hành vi, phân tầng mức độ vi phạm và gắn với hậu quả pháp lý tương ứng. Đây là điểm tiến bộ so với nhiều quy định trước đây còn dàn trải và chưa đủ sức răn đe.

Tuy nhiên, cần nhìn nhận thẳng thắn rằng mức xử phạt tiền nếu không đi kèm với các biện pháp hỗ trợ khác thì có thể vẫn chưa đủ mạnh để tạo sức răn đe thực sự.

Đối với hành vi vi phạm quy định về sinh con, đặc biệt là sinh con bằng kỹ thuật hỗ trợ sinh sản vì mục đích thương mại hay mang thai hộ vì mục đích thương mại, các hành vi này thường gắn với lợi ích kinh tế lớn, được tổ chức tinh vi và có sự tham gia của nhiều chủ thể. Do đó, khi xây dựng dự thảo, cần đặc biệt chú trọng đến cơ chế phát hiện, chứng minh vi phạm và phối hợp liên ngành để đảm bảo việc xử phạt không chỉ dừng lại ở hình thức.

PV: Cụm từ “chung sống như vợ chồng” đang gây ý kiến trái chiều trong dư luận. Bà nghĩ sao về căn cứ này để xác định vi phạm?

 ĐBQH Nguyễn Thị Việt Nga: Cụm từ “chung sống như vợ chồng” đã được sử dụng trong nhiều văn bản pháp luật, nhưng việc xác định trên thực tế vẫn còn lúng túng. Theo tôi cần làm rõ hơn các dấu hiệu pháp lý mang tính nhận diện. Ví dụ như có cùng sinh hoạt chung ổn định; có sự công khai quan hệ với gia đình, cộng đồng; có sự ràng buộc về kinh tế; con cái hoặc được xã hội xung quanh thừa nhận như một cặp vợ chồng;… Việc cụ thể hóa các tiêu chí này, dù không thể tuyệt đối 100%, nhưng sẽ giúp cơ quan thực thi pháp luật có căn cứ rõ ràng hơn khi xử lý vi phạm.

Bên cạnh đó còn do tâm lý e ngại, không can thiệp vào chuyện riêng tư, thiếu chủ động từ phía chính quyền cơ sở và thiếu cơ chế tiếp nhận bảo vệ người tố giác. Do vậy, cần tăng cường tập huấn cho đội ngũ cán bộ thực thi ở cơ sở và đẩy mạnh truyền thông pháp luật. Đồng thời xây dựng cơ chế phối hợp giữa các cơ quan như tư pháp, công an, hội phụ nữ hay chính quyền địa phương, nhằm phát hiện và xử lý kịp thời các vi phạm.

PV: Bà có kỳ vọng gì vào Nghị định nếu được ban hành?

ĐBQH Nguyễn Thị Việt Nga: Tôi cho rằng nếu được ban hành và tổ chức thực hiện nghiêm túc thì Nghị định này sẽ có những tác động xã hội tích cực, lâu dài.

Trước hết, Nghị định góp phần nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật trong lĩnh vực hôn nhân và gia đình. Thứ hai, Nghị định sẽ góp phần bảo vệ tốt hơn các nhóm yếu thế trong xã hội, đặc biệt là phụ nữ, trẻ em và những người được giám hộ.

Quan trọng hơn, về lâu dài, việc tăng cường kỷ cương pháp luật ở lĩnh vực này sẽ góp phần củng cố các giá trị nền tảng của gia đình Việt Nam như: tự nguyện, tiến bộ, một vợ một chồng, bình đẳng, tôn trọng và trách nhiệm. Đây là nền tảng quan trọng để xây dựng nên một xã hội phát triển bền vững, nhân văn và ổn định.

PV: Xin cảm ơn bà!

XỬ PHẠT HÔN NHÂN GIA ĐÌNH: CẦN CHUYỂN TỪ "THEO DÕI QUAN HỆ" SANG BẢO VỆ QUYỀN

Những quy định về hôn nhân và gia đình được đề cập trong dự thảo Nghị định quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực tư pháp liệu đã phù hợp hay cần chỉnh sửa, bổ sung những gì?

Phóng viên VOV Giao thông Quốc gia phỏng vấn TS. BS. Hoàng Tú Anh, Giám đốc Trung tâm Sáng kiến sức khỏe và dân số (CCIHP) về nội dung này.

PV: Bà có thể đánh giá những quy định về hôn nhân và gia đình được đề cập trong dự thảo Nghị định?

TS. BS. Hoàng Tú Anh: Thứ nhất, tôi thấy mức phạt này hơi thấp, nó sẽ không có tính răn đe. Thứ hai, tôi băn khoăn về quy định xử phạt chế độ hôn nhân một vợ một chồng, nhất là cụm từ “chung sống như vợ chồng” rất khó xác định, nên sẽ rất khó cho việc theo dõi, đánh giá, xử lý.

Không thể nói việc quan hệ tình dục là vi phạm hôn nhân một vợ một chồng, hay liệu anh phải có thời gian sống chung, và nếu sống chung thì trong bao lâu? Ngay cả chuyện sống chung cũng khó xác định họ sống toàn thời gian, hay chỉ gặp nhau vào một lúc nào đấy.

Tôi không rõ từ trước đến giờ đã có những trường hợp vi phạm bị xử lý hay chưa. Trong khi đó, việc xử lý những hệ lụy do chuyện này gây ra mới là quan trọng.

Hiện tại, xu hướng chung là người ta sẽ không xử lý mối quan hệ ngoài hôn nhân như một hành vi vi phạm pháp luật, bởi vì nó xét vào yếu tố cá nhân và đạo đức nhiều hơn. Nên hướng tới việc xử lý những hành vi gây ảnh hưởng, ví dụ như anh bỏ bê nghĩa vụ vợ chồng, nghĩa vụ với con cái, hoặc gây tác động về bạo lực gia đình.

PV: Xin bà chia sẻ cụ thể hơn về hướng xử lý này?

TS. BS. Hoàng Tú Anh: Trong xã hội còn nhiều bất bình đẳng, nhiều định kiến đối với phụ nữ, dường như nam giới ít bị tác động hơn và người ta nhắm nhiều vào phụ nữ. Thậm chí, kể cả những vụ đánh ghen cũng tập trung vào người phụ nữ, đưa những hình ảnh rất xấu về họ.

Trong khi đó lại không nhấn mạnh nhiều vào những hệ lụy. Nếu bây giờ, có khi những người phụ nữ đang bị coi là “ngoài luồng” lại chính là nạn nhân của việc bị cưỡng ép, bạo lực, thì họ sẽ không dám lên tiếng. Quyền lợi của phụ nữ hay trẻ em trong mối quan hệ hôn nhân mà đang bị người nam giới có mối quan hệ khác đôi khi lại không được bảo vệ,…

Đặc biệt, nếu anh có mối quan hệ ngoài luồng thì sau này, người ta hoàn toàn sử dụng chứng cứ đó để cho những người trong gia đình như phụ nữ, trẻ em được lợi hơn, quyền lợi nhiều hơn trong quá trình xử lý ly hôn và phân chia tài sản.

Nếu pháp luật thay đổi, vai trò của mỗi người cũng như công tác giám sát sẽ rõ ràng hơn rất nhiều. Nếu chỉ liên quan việc theo dõi, giám sát xem hai người gặp nhau bao nhiêu lần, quan hệ bao nhiêu lần,… thì không ai đi làm chuyện này cả, vì nó nhạy cảm và có nhiều vấn đề xã hội khác.

PV: Còn hành vi vi phạm quy định về sinh con, theo bà liệu có phù hợp?

TS. BS. Hoàng Tú Anh: Quy định về việc được mang thai hộ là một tiến bộ cực kỳ lớn của pháp luật, bởi Việt Nam đang đối diện với câu chuyện giảm sinh, tỷ lệ vô sinh tăng lên. Tuy nhiên, lợi nhuận từ mang thai hộ rất lớn, ước tính năm vừa rồi là khoảng 22 tỷ USD, và đến năm 2030 có thể tăng lên khoảng 66 tỷ USD. Nếu chỉ phạt vài triệu đồng đến chục triệu đồng thì tôi nghĩ sẽ không là gì, nếu người ta lợi dụng quy định này để kinh doanh.

Các quy định về thể chế cho việc ai được nhận dịch vụ này cần rõ ràng và thuận lợi hơn, để những người thật sự có nhu cầu không phải đi làm “chui”. Thứ hai là cơ chế truyền thông để giúp mọi người hiểu đâu là quyền lợi của mình, và đâu là nguy cơ nếu không tuân thủ, sử dụng dịch vụ không hợp pháp.

PV: Theo bà, nếu Nghị định được ban hành thì sẽ có tác động xã hội thế nào?

TS. BS. Hoàng Tú Anh: Nghị định này quy định những mục cực kỳ quan trọng, đề cập tảo hôn, hôn nhân một vợ một chồng hay mang thai hộ, đều là những vấn đề đang rất nóng của xã hội. Tuy nhiên, nếu chỉ ở mức độ này thì tôi nghi ngờ về tác động của nó. Nó chưa đề cập cốt lõi của các mối quan hệ. Nó cũng chưa đủ sức mạnh về chế tài, tài chính để những người muốn vi phạm phải e ngại và không làm.

Nếu có được những điều chỉnh phù hợp thì Nghị định sẽ có tác dụng lớn, giúp chúng ta có một xã hội nhân văn hơn. Mọi người sẽ được đảm bảo sống trong những mối quan hệ đồng thuận, không bị bạo lực, không bị kỳ thị. Cá nhân sẽ được đáp ứng những nhu cầu về gia đình, nhu cầu làm cha, làm mẹ.

PV: Xin cảm ơn bà!

Các vi phạm về hôn nhân và gia đình như: tảo hôn, chung sống như vợ chồng khi đang có vợ hoặc chồng, lợi dụng kết hôn, ly hôn để trục lợi, mang thai hộ vì mục đích thương mại,… vẫn diễn ra âm thầm trong đời sống xã hội. Phần lớn hành vi này nảy sinh từ quan hệ thân thuộc, đời sống riêng tư, khó phát hiện, khó thu thập chứng cứ và càng khó xử lý dứt điểm.

Không ít trường hợp để lại hậu quả kéo dài, ảnh hưởng trực tiếp đến quyền, lợi ích của phụ nữ, trẻ em và trật tự xã hội. Do đó, việc hoàn thiện khung pháp lý là rất cần thiết, khẳng định vai trò điều chỉnh của pháp luật và tạo cơ sở cho các biện pháp quản lý, phòng ngừa lâu dài trong lĩnh vực hôn nhân và gia đình.

Bạn kỳ vọng gì vào dự thảo Nghị định này? Nếu Nghị định được ban hành thì sẽ có những tác động xã hội như thế nào? Mời các bạn cùng chia sẻ ý kiến, đóng góp cho dự thảo qua fanpage “VOV Giao thông”.

----

Đừng quên đón nghe và tương tác với “Dự thảo trên tay” trên các kênh phát thanh của Ban VOV Giao thông Quốc gia, trên website: vovgiaothong.vn, hoặc trên các nền tảng podcasts dành cho di động.