Sự trở lại của tên phố Hàng Lọng

Sự trở lại của cái tên ấy cũng mở ra nhiều cảm xúc cho nhiều thế hệ cùng ký ức cũ - mới đan xen với những câu chuyện thú vị về phố phường Hà Nội.

Mặc dù tên phố Hàng Lọng đã được đặt biển tên từ tháng 7/2025 vừa qua, nhưng phải đến khi một công trình trụ sở lớn trên con phố này được hoàn thành thì con phố Hàng Lọng mới hiện diện trọn vẹn cùng một biển tên mới, rõ ràng tại các nút giao với phố Lê Duẩn, Yết Kiêu, Trần Bình Trọng.

Tên phố “hàng” là một khái niệm quen thuộc dành cho khu vực phố cổ Hà Nội, mà hiện nay, trên những con phố chủ yếu tên các anh hùng thời Trần, xuất hiện tên phố Hàng Lọng đã gây không ít sự chú ý, tò mò của người qua đường.

Với những người trẻ tuổi, sự tò mò từ tên phố thôi thúc họ tìm tới những người cao tuổi hơn để hỏi chuyện, như cách chị Yến Linh, làm việc gần khu vực phố Hàng Lọng về hỏi chuyện mẹ của mình:

"Hôm lần đầu tiên bắc biển lên phố Hàng Lọng, em thấy lạ, bảo ô, sao lại có phố này? Em về hỏi mẹ em trước ở ngõ chợ Khâm Thiên, cụ mới kể, ngày xưa chỗ đấy là cái ngõ, tên là ngõ Hàng Lọng. Bây giờ tên là phố Hàng Lọng, nghe nó sang hẳn".

Cứ thế, những câu chuyện một thời về các phố Hàng được kể lại. Sự trở lại của tên phố cổ Hàng Lọng còn đặc biệt ở chỗ là từ một con ngõ nhỏ, chủ yếu dành để người dân quanh đó đi tắt từ phố Yết Kiêu ra Lê Duẩn, không phải vòng qua phố Nguyễn Du, nằm khá khuất và ít người biết tới, thì nay đã thành một con phố xinh đẹp nằm ngay vị trí trung tâm, kết nối thành một trục với nhiều phố khác là Lê Duẩn, Yết Kiêu, Trần Bình Trọng, Trần Quốc Toản…

Bà Thanh, nhà ngay trên phố Yết Kiêu cũng bất ngờ khi nhìn thấy biển tên đoạn phố ngay trước nhà mình là phố Hàng Lọng, bất ngờ khi con ngõ đã biến thành con phố sáng đẹp, thuận tiện cho việc đi lại của người dân, nhưng bà vẫn thấy thật thân quen bởi cái tên ngõ Hàng Lọng vẫn còn đó:

"Người ta vẫn thấy thân thuộc, mở ra trông nó đẹp chứ, trước nó chỉ đúng như cái ngách, nhiều khi còn qua cái lô cốt, dốc dốc, mà đi bộ thôi chứ không đi xe được, qua cái lô cốt nó mới rộng ra để ra Lê Duẩn. Vẫn có biển đề ở cột đèn sau cái ụ đất đấy, nếu không để ý thì không nhìn thấy".

Hàng Lọng là tên một ngõ phố cổ trên địa bàn quận Hoàn Kiếm cũ, được cho là xuất hiện vào khoảng cuối triều Lê, đầu triều Nguyễn và đã qua nhiều lần đổi tên. Phố nằm trên khúc đầu tiên của con đường Thiên lý đi về Nam, có tên là đường Quan lộ, sau thành phố Hàng Lọng. Sau hòa bình, phố được đổi tên thành đường Nam Bộ, chính là đoạn đầu của đường Lê Duẩn ngày nay.

Do có vị trí nằm ngay đầu con đường Quan lộ nên người dân vùng này có nghề làm và bán kiệu, ô, lọng cho các quan và đình chùa xung quanh. Từ đó hình thành tên gọi phố Hàng Lọng và từng có đền thờ ông tổ nghề lọng – thêu tại đây.

Sau nhiều lần thay đổi hạ tầng giao thông, dấu vết phố Hàng Lọng chỉ còn lại là ngõ Hàng Lọng với một đoạn ngõ rất hẹp từ phố Yết Kiêu về phía Trần Bình Trọng, và đoạn ngõ rộng hơn từ phố Yết Kiêu ra phía Lê Duẩn.

Rất nhiều năm, đoạn phố, ngõ này sầm uất với nhiều loại mặt hàng được buôn bán tại đây do ngay khu vực cửa ga Hà Nội, trong đó nổi bật nhất là các đồ thể thao, quần áo bộ đội gia công, mũ cối…. Bà Thanh nhớ không khí buôn bán tấp nập, người qua kẻ lại từ sáng tới đêm ở ngõ Hàng Lọng khoảng 10-20 năm trước:

"Hàng Lọng chỉ ra đến gần đường Lê Duẩn nó rộng thì mới có nhà bán các hàng thể thao, quần áo may ô, mũ cối các kiểu, bộ đội, Ngày xưa mà ra đây mua mũ cối thì đúng là đặc sệt mũ cối ngày xưa, quý lắm, đắt lắm, có thời kỳ 5-600 một cái. Có người người ta sành điệu, người ta thích mũ cối của chiến trường".

Phố sách và những con chữ níu chân bộ hành

Hà Nội và những tấm biển tên mới

Một cái tên phố Hàng trở lại cũng là mong muốn của nhiều người để lưu giữ lại văn hóa đặc trưng của Hà Nội một thời. Biển tên ngõ Hàng Lọng vẫn còn cho tới khi biển tên phố Hàng Lọng xuất hiện, tuy vậy rất ít người biết tới, kể cả với người dân sinh sống lâu năm tại đó, họ cũng không còn để ý nhiều tới tên ngõ nữa.

Và chỉ đến khi tên phố Hàng Lọng trở lại, họ mới chợt nhận ra mình thấy vui, thấy thân thuộc tới mức nào với cái tên ấy. Dù không còn những dấu vết bán buôn loại mặt hàng gắn với tên phố, nhưng tên gọi ấy vẫn gợi lên bao câu chuyện lịch sử văn hóa sống động cho các thế hệ sau.

Sự kết nối giữa quá khứ và hiện tại, giữa những điều đã cũ và những điều mới mẻ, thú vị kế tiếp cũng được mở ra từ chính những tên gọi phố phường như thế, khiến mỗi bước chân bộ hành lại thêm những điều đáng nhớ.