Phát triển chuỗi dịch vụ logistics (Bài 3): Cấp bách hoàn thiện, định hình tương lai ĐBSCL

Vấn đề này càng đặt ra để ĐBSCL có lời giải cấp bách trong việc được quan tâm đầu tư các trung tâm logistics chuyên sâu, để có thể xử lý sơ chế, kiểm định, đóng gói đạt chuẩn quốc tế ngay từ gốc.

Phát triển chuỗi dịch vụ logistics (Bài 1): Hạ tầng chưa đồng bộ, vận tải thủy ĐBSCL khó phát huy lợi thế

Phát triển chuỗi dịch vụ logistics (Bài 2): Chuỗi dịch vụ logistics chưa hoàn thiện, thách thức sự phát triển ĐBSCL

Với chiều dài tuyến chính hơn 110 km đi qua địa bàn các tỉnh An Giang, Cà Mau và thành phố Cần Thơ, Dự án cao tốc Cần Thơ-Cà Mau thông xe vào ngày 19/12/2025 có ý nghĩa đặc biệt quan trọng cho cả vùng ĐBSCL.

Bởi các dự án giao thông lớn đã và đang triển khai, hoàn thành trên địa bàn các tỉnh, thành vùng ĐBSCL không chỉ hoàn thiện hệ thống hạ tầng chiến lược mà còn tạo bước đột phá trong phát triển kinh tế biển.

Như vậy, đến cuối năm 2025, ĐBSCL sẽ có khoảng 548 km đường cao tốc. Kết quả này cũng đã mở ra không gian phát triển mới, tăng cường kết nối liên vùng, thúc đẩy du lịch, thương mại; góp phần vẽ nên bức tranh mới về giao thông của vùng ĐBSCL trong thời gian tới.

Trong đó, điều kiện giao thông thuận lợi, kết nối sẽ giúp cho các doanh nghiệp logistics và xuất nhập khẩu sẽ hưởng lợi lớn.

TS. Nguyễn Minh Phúc, Viện Kinh tế và Kinh doanh quốc tế, Trường Đại học Ngoại thương cho biết, trong nội vùng ĐBSCL, sau sáp nhập, Cần Thơ cần phải khẳng định vai trò trung tâm dịch vụ, công nghiệp chế biến và logistics của ĐBSCL. Để thưc hiện được mục tiêu thành phố cần tận dụng thế mạnh nông, thủy sản truyền thống, kết hợp phát triển khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo:

"Nhà nước cũng đã cho chúng ta đường cao tốc, những hệ thống đường cao tốc, đường bộ là đang tiến hành phát triển trong những đề án mà hiện tại của quốc gia. Cái thứ hai là hệ thống đường sắt và cái thứ ba nữa là chúng ta có hệ thống các trung tâm logistics, trong đó có phần là ICD. Thế thì bây giờ chúng ta sẽ cần phải quy hoạch các khu công nghiệp như thế nào cho nó hợp lý đối với cơ sở vật chất logistics chúng ta đang có hiện nay và trong tương lai".

Tuy nhiên, cần phải nhìn nhận thực tế, vận tải đường bộ tại ĐBSCL vẫn chiếm tỷ trọng lớn trong khi vận tải đường sắt chưa có và đường thủy lại chưa được khai thác hiệu quả. Điều này khiến thời gian giao hàng kéo dài, chi phí tăng cao, làm giảm năng lực cạnh tranh của sản phẩm nông sản, thủy sản sản xuất ở ĐBSCL.

Vấn đề hiện nay là phải cụ thể hoá quy hoạch cảng Trần Đề ở thành phố Cần Thơ để tận dụng hạ tầng đang hình thành, giúp hàng hoá ĐBSCL có thể xuất khẩu trực tiếp ra thế giới.

Rõ ràng, đến thời điểm hiện tại, chỉ có khoảng 10% trong tổng số khoảng 20 triệu tấn hàng hoá/năm của ĐBSCL xuất khẩu trực tiếp từ cảng biển của vùng này. Phần còn lại phải trung chuyển về TPHCM để xuất khẩu. Đây là nguyên nhân khiến hàng hoá của vùng kém cạnh tranh do chi phí logistics cao.

Bà Hà Thị Ngọc Oanh, Trưởng ban kiểm tra của Hiệp hội phát triển nhân lực logistics Việt Nam (VALOMA) cho biết, ĐBSCL hiện có 1.461 doanh nghiệp hoạt động ở lĩnh vực logistics, chiếm 4,4% tổng số doanh nghiệp hoạt động ở lĩnh vực này của cả nước. Đối với logistics quốc tế, cả nước có khoảng 5.000 doanh nghiệp hoạt động, trong khi ĐBSCL gần như chưa có. Chính vì thế, bà Oanh nêu thực trạng và gợi ý cho ĐBSCL trong việc tổ chức hệ thống logistics đáp ứng yêu cầu kết nối quốc tế. Cụ thể, cảng Trần Đề cần được quan tâm đầu tư ưu tiên để về đích đúng hoặc sớm hơn so với thời gian quy hoạch. Dĩ nhiên, muốn hiện thực hóa cảng biển cho ĐBSCL, vấn đề vốn ngân sách Trung ương đầu tư vào cần phải tỉnh đến. Bởi lẽ, kinh nghiệm thành công của những dự án quy mô lớn tương tự đều có sự tham gia một phần vốn ngân sách, bên cạnh vốn tư nhân.

Ngoài cảng biển, phải nghiên cứu hình thành thêm các trung tâm logistics nhằm thu gom, trung chuyển hàng hoá về cảng đầu mối, giúp hoàn thiện chuỗi logistics của ĐBSCL cũng như tận dụng được hệ thống hạ tầng giao thông đang hình thành: "Bây giờ vấn đề chuyển đổi số trong logistics cần phải được quan tâm đặc biệt; đồng thời đầu tư cho nhân lực đáp ứng yêu cầu cho phát triển kinh tế biển của ĐBSCL không thể thiếu nhóm chuyển đổi số nói chung cũng như chuyển đổi số trong logistics. Quá trình sáp nhập tỉnh giúp cho chúng ta có cơ hội về sự hỗ trợ về vốn giữa địa phương này với địa phương khác. Cần có sự tập trung đầu tư cho vấn đề quan trọng hơn để có sự chú trọng."

Cùng quan điểm này, ông Đậu Anh Tuấn, Phó tổng thư ký VCCI, nhấn mạnh muốn doanh nghiệp vùng phát triển cần tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc đang kìm hãm sự phát triển. Chẳng hạn, doanh nghiệp tư nhân đang đầu tư vào chế biến nông sản, thì đầu tư công cần tập trung đầu tư tạo thuận lợi cho doanh nghiệp về hệ thống kho lạnh, cải thiện logistics cho nông nghiệp, bởi chi phí kinh doanh cao, logistics gặp trở ngại là những rào cản lớn: "Nguồn lực địa phương thì có sự hữu hạn. Vì thế phải có sự tập trung đầu tư, đề ra những yêu cầu quan trọng nhất để thực hiện; trong đó, xem khối kinh tế tư nhân cần, mong muốn cái gì. Như các doanh nghiệp đang tập trung đầu tư, chế biến nông sản, thủy sản thì rõ ràng là họ đang cần gỡ chi phí kinh doanh quá cao, hạ tầng logistics còn nhiều khó khăn. Vì thế để tạo sự phát triển thì cần có sự tập trung đầu tư công vào để tạo sự thuận lợi cho phát triển sản xuất. Cụ thể như các hệ thống kho lạnh, hệ thống cải thiện logistics cho nông nghiệp. Vai trò nhà nước rất quan trọng."

Tại diễn đàn Kinh tế thường niên thành phố Cần Thơ năm 2025 “thành phố Cần Thơ hướng đến Trung tâm Logistics hiện đại động lực phát triển của vùng  ĐBSCL” được tổ chức tại Cần Thơ mới đây, TS. Lê Thanh Hòa, Quyền Viện trưởng Viện Kinh tế - Xã hội TP. Cần Thơ, khẳng định Cần Thơ có đầy đủ tiềm năng để trở thành trung tâm logistics của vùng.

Theo ông Hòa, Nghị quyết số 59 của Bộ Chính trị đã xác định mục tiêu đưa Cần Thơ trở thành trung tâm dịch vụ thương mại, du lịch, logistics, công nghiệp chế biến và nông nghiệp công nghệ cao của vùng vào năm 2030. Đồng thời, Nghị quyết Đại hội Đảng bộ thành phố nhiệm kỳ 2025 – 2030 cũng nhấn mạnh một trong ba khâu đột phá là đầu tư hoàn thiện hệ thống hạ tầng kinh tế - xã hội, bao gồm hạ tầng giao thông, hạ tầng số và các trung tâm logistics hiện đại gắn với cảng biển và cảng hàng không quốc tế.

Ông Nguyễn Văn Khởi, Phó Chủ tịch UBND thành phố Cần Thơ kỳ vọng đến năm 2030 trở thành một Hub Logistics (trung tâm trung chuyển hàng hóa) đa phương thức quốc tế, giảm chi phí vận tải và là Trung tâm đầu mối cung ứng sản phẩm nông nghiệp chế biến sâu. Phó Chủ tịch UBND Cần Thơ Nguyễn Văn Khởi cho rằng, thành phố sẽ phối hợp chặt chẽ với các Bộ, ngành Trung ương để quyết tâm hoàn thành các tuyến cao tốc kết nối.

Cùng với đó, ưu tiên nguồn lực để nghiên cứu, quy hoạch, đầu tư xây dựng Trung tâm Logistics cấp vùng gắn liền với hệ thống cảng biển và đường cao tốc.

"Cần Thơ cam kết là người đồng hành, người kiến tạo và người bảo vệ doanh nghiệp trong đầu tư phát triển logistics. Rà soát và tháo gỡ triệt để những chính sách, thủ tục còn rườm rà, chưa phù hợp với tình hình mới của thành phố sau hợp nhất, tạo môi trường đầu tư kinh doanh thông thoáng, minh bạch, thuận lợi, an toàn và thân thiện nhất cho các nhà đầu tư logistics", ông Nguyễn Văn Khởi cho biết.

Trong bối cảnh toàn cầu hóa, logistics trở thành công cụ kết nối sản xuất và kinh doanh, giúp các hoạt động này đạt hiệu quả tối ưu. Điều này càng đặt ra cho ĐBSCL trong bối cảnh tập trung sản xuất nông nghiệp quy mô lớn, tham gia xuất khẩu và nâng cao giá trị hàng hóa, nông sản.

Chính vì vậy, vai trò của logistics trong nền kinh tế ngày càng được phát huy, trở thành động lực thúc đẩy dòng chảy của các giao dịch thương mại.

Từ yêu cầu đặt ra trong giai đoạn mới, việc rà soát, điều chỉnh quy hoạch sản xuất tại Cần Thơ cũng như các địa phương có thế mạnh vùng ĐBSCL cũng cần gắn với hạ tầng và dịch vụ logistics, bảo đảm sự kết nối chặt chẽ giữa trung tâm logistics, cảng cạn và hệ thống kho lưu trữ trong một tổng thể thống nhất.

Từ đó, ĐBSCL cùng cả nước bước vào kỷ nguyên mới một cách vững chắc và bền vững./.