Những tuyến đường kiệt sức

Sáng ngày 20/5, một vụ tai nạn thương tâm xảy ra trên tuyến QL54 đoạn  qua tỉnh Vĩnh Long. Khi đó, N.T.T. đang trên đường đi nhận bằng tốt nghiệp ra trường thì xảy ra va chạm với xe khách ở địa phận xã Đông Thành (thị xã Bình Minh), cú va chạm đã khiến T. tử vong tại chỗ. Hai ngày sau đó, cũng trên QL54 đoạn qua xã Đông Bình (thị xã Bình Minh) tiếp tục xảy ra va chạm khiến một nạn nhân không qua khỏi.

Trong hai ngày, xảy ra hai vụ tai nạn làm hai người chết, nỗi ám ảnh này khiến người dân sống ven bên đường QL54 càng thêm bức xúc, con đường lâu nay chật hẹp và xuống cấp đã trở thành “cung đường nguy hiểm” nhất tỉnh Vĩnh Long.

Chị Mai Thị Hồng– người dân sống ven QL54 đoạn qua huyện Trà Ôn, tỉnh Vĩnh Long cho biết, mặc dù mang tên Quốc lộ, nhưng thực chất mặt đường ở đây chỉ tương đương huyện lộ. Hai điểm bất cập lớn trên tuyến này là mặt đường chi chít ổ gà và nhiều điểm nút thắt cổ chai làm phương tiện qua lại vô cùng vất vả, ùn tắc.

Người dân địa phương đã nhiều lần kiến nghị nên mở rộng và cải tạo nhưng không có kết quả. Mới đây, Bộ Xây Dựng đã có văn bản yêu cầu các Ban quản lý dự án thuộc Bộ Xây dựng không triển khai nhiệm vụ chuẩn bị đầu tư đối với 8 dự án Quốc lộ đã được giao kế hoạch vốn năm 2025, trong đó có QL54 đoạn qua địa phận tỉnh Vĩnh Long.

Thông tin này một lần nữa khiến hàng triệu người dân thất vọng vì phải tiếp tục di chuyển trên con đường đau khổ. Mặc dù quyết định không triển khai nâng cấp QL54 thời điểm này là để hoàn tất thủ tục bàn giao Dự án QL54 cho tỉnh Vĩnh Long thực hiện, nhưng chị Hồng vẫn cho rằng, càng kéo dài thời gian nâng cấp ngày nào, QL54 càng nguy hiểm ngày đó:

“Tại chỗ trường học hôm trước đường tróc lên, buổi chiều công nhân đi làm về bị lật chiếc xe nhưng không sao chỉ bị trầy chút thôi vì quá nhiều ổ gà. Đường này người dân Tam Bình cũng đi qua, bên Vĩnh Xuân cũng đi đường này. Tam Bình, Mang Thít đi Cần Thơ toàn đi đường này, xe nhiều lắm. Nhất là công nhân buổi sáng có rất nhiều xe chạy. Muốn qua lộ khoảng 10 phút mới qua được. Nhất là buổi chiều vào lúc 4 giờ xe nhiều lắm”.

Quốc lộ 61 đoạn qua địa bàn huyện Gò Quao và Giồng Riềng (tỉnh Kiên Giang) cũng rơi vào hoàn cảnh tương tự. Đây được xem là tuyến huyết mạch đi từ trung tâm TP. Cần Thơ về TP. Rạch Giá, thay vì chọn cung đường Lộ Tẻ - Rạch Sỏi có quá nhiều ổ gà thì đại đa số các bác tài đều chọn cung đường Cần Thơ – Vị Thanh – Rạch Giá.

Tuy nhiên thời gian gần đây, trên tuyến có vài đoạn đã quá xuống cấp. Ông Nguyễn Văn Linh – người đi đường cho biết: “Hơn 10km gần cầu Bến Nhứt, mặt đường bị bể tạo nên ổ gà rộng khắp trên đoạn này. Mặc dù tuyến này cho chạy tối đa 80km/h nhưng với đoạn đường như thế thì ô tô không thể nào chạy quá 40km/h. Có nhiều điểm đã dặm vá nhưng lại bể nhiều hơn. Rõ ràng mặt đường xuống cấp, cộng với mưa ngập, xe chạy không biết đường né ổ gà”.

Tuyến Quốc lộ 53B đi huyện Duyên Hải, tỉnh Trà Vinh cũng là “điểm nóng” về mất ATGT. Tình trạng mặt đường hư hỏng, khói bụi, sụt lún kéo dài… không khác gì công trường bỏ hoang. Mỗi ngày, hàng trăm lượt xe tải trọng lớn chạy rầm rập qua tuyến đường khiến bụi đất bay mù mịt, phủ trắng mái nhà, quán xá và len lỏi vào từng bữa ăn, giấc ngủ của người dân. Những ngày mưa, mặt đường biến thành “sông lầy” với nước bẩn đen ngòm, sình lầy tràn vào tận hiên nhà, khiến việc sinh hoạt và buôn bán bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Điều đáng nói là, thực trạng này đã tồn tại trong suốt nhiều năm, người dân đã nhiều lần phản ánh, kiến nghị nhưng vẫn chưa được khắc phục triệt để. Trong khi đó, tuyến đường này là trục giao thông huyết mạch nối khu dân cư với trung tâm huyện và cảng biển Duyên Hải nơi có nhiều hoạt động vận tải hàng hóa, đặc biệt là các phương tiện tải trọng lớn lưu thông liên tục.

Bà Võ Ngọc Lan, ngụ tại thị xã Duyên Hải  - người từng gặp nạn trên tuyến đường này cho biết: “Bà con đi lại khó khăn lắm, xe chạy nhiều nhất là xe container chở hàng hóa cho nhà máy nhiệt điện. Nhiều lần người ta sửa chữa nhưng vài ngày cũng y cũ, không chất lượng. Chị và con của mình đều bị gãy tay khi té trên tuyến đường này. Đường nhiều ổ gà, mà đem đá mi đổ xuống rồi không tráng nhựa, làm hại đá nó tung tóe, trong quá trình chạy lại phải né tránh các xe khác nên dễ trượt bánh và té xuống đường. Mong muốn của bà con ở đây, nếu có sửa thì nên tráng nhựa, đừng sửa tạm bợ không được bao lâu đường lại hư hỏng và tăng khả năng té xe nữa.”

Tại Long An, nhiều tuyến Quốc lộ cũng “nát như tương” phải kể tới, như: QL 62, QLN1, QL N2… kết nối các địa phương của vùng Đồng Tháp Mười, vùng biên giới nói riêng và vùng ĐBSCL. Nhiều tuyến đường đi vào hoạt động lâu năm, mặt đường nhỏ hẹp, xuất hiện nhiều ổ voi, ổ gà, trong khi đó lượng phương tiện mỗi ngày một tăng cao, tiềm ẩn tai nạn giao thông khi lưu thông trên các tuyến này. Ngoài ra, QL 91B dài khoảng 147 km đi qua 4 địa phương, gồm: TP Cần Thơ, Hậu Giang, Sóc Trăng và Bạc Liêu cũng đang bị “cày xới”, đá lởm chởm. Chưa kể, tại một số giao lộ, mặt đường rất gồ ghề và đầy ổ gà.

Ở khu vực ĐBSCL hiện nay, ngoài tuyến Quốc lộ 1A thì còn có hàng chục tuyến Quốc lộ hiện hữu khác và hầu hết đều có nhu cầu sửa chữa, nâng cấp vì khổ đường hiện hữu cấp 3, chỉ dành cho 2 làn xe. Mặc dù nhu cầu sửa chữa là cần thiết và cấp bách nhưng để tìm nguồn vốn cho các dự án trên là điều không dễ dàng. Kế hoạch cải tạo, trùng tu, mở rộng Quốc lộ địa phương nào cũng có, nhưng do Quốc lộ thuộc TW quản lý, các địa phương cũng đang chờ sự quan tâm từ Chính phủ để sớm có vốn đầu tư.

Từ năm 2023, Bộ GTVT (cũ) đã trình Chính phủ Dự án nâng cấp 3 tuyến Quốc lộ huyết mạch ở ĐBSCL, gồm: QL53, QL62 và QL91B, với tổng vốn 5.600 tỷ đồng, tuy nhiên đến nay vẫn chưa khởi động. Trong đó, tuyến QL62 đã được trả lời là sẽ không triển khai nâng cấp trong năm 2025 do cần thời gian lập khung chính sách, đánh giá tác động môi trường và các thủ tục đấu thầu quốc tế. Mùa mưa đã vào cao điểm, trong khi đường Quốc lộ thì xuống cấp nghiêm trọng, người dân cũng phải đối mặt với nhiều tình huống khó khăn trong việc di chuyển và rất cần các phương án duy tu của đơn vị quản lý tuyến càng sớm càng tốt.

Mặc dù miền Tây đã có 120km đường cao tốc nhưng việc vận chuyển hàng hóa và hành khách vẫn còn lệ thuộc vào hệ thống đường Quốc lộ. Nhưng Quốc lộ xuống cấp ngày càng trầm trọng mà việc duy tu lại rất chậm. Phải xem việc sửa chữa, nâng cấp đường hư hỏng là một nhiệm vụ đột xuất bởi nó ảnh hưởng rất nhiều đến tốc tộ phát triển kinh tế và đảm bảo tính mạng cho người đi đường.

Đành rằng miền Tây đang tập cung “cao độ” cho các dự án xây dựng đường cao tốc nhưng cũng đường vì thế mà ngó lơ Quốc lộ.

Trước khi có cao tốc, Quốc lộ là cấp đường chính yếu ở ĐBSCL suốt nhiều thập niên. Ngay khi đã có cao tốc thì Quốc lộ vẫn đóng vai trò quan trọng trong việc giao thương của một vùng kinh tế trăm sông ngàn rạch này. Tuy nhiên, nhiều tuyến Quốc lộ hiện hữu của vùng mỗi bên chỉ có một làn ô tô và một làn hỗn hợp, những lúc cao điểm lượng xe dồn ứ, ô tô chen lấn vào làn xe máy rất nguy hiểm. Bất cập là vậy, nhưng câu chuyện nâng cấp đường Quốc lộ lại ẩn chứa trong đó nhiều vấn đề “lấn cấn” giữa quyền lợi và nhiệm vụ.

Hiện nay trên cả nước có 23.800km đường Quốc lộ, trong đó có tới 20.582km được quản lý, bảo trì bằng nguồn vốn Quỹ Bảo trì đường bộ Trung ương. Còn lại 3.234km được bàn giao cho địa phương và nhà đầu tư BOT. Riêng kế hoạch nâng cấp và mở rộng thì phải đề xuất kinh phí trừ TW hoặc ký hợp đồng công tư (BOT).

Nhưng việc doanh nghiệp BOT tham gia đầu tư nâng cấp đường bộ thời gian qua đã lộ rõ nhiều bất cập, thể hiện ở chỗ lập trạm thu phí BOT và vấp phải sự phản đối của người dân. Còn khi “xin” tiền từ cấp trên thì phải được chấp thuận thời gian bố trí vốn, mà đã bố trí vốn thì buộc phải chờ. QL54 là một điển hình về việc chờ xin vốn TW mà nhiều năm, Bộ GTVT (cũ) đều trả lời là chưa bố trí được vốn.

Từ điểm này mới thấy được việc dùng ngân sách địa phương để làm Quốc lộ là một giải pháp hay, tiết kiệm ngân sách dành cho đầu tư hạ tầng giao thông tại các nơi khó khăn, thiếu thốn. Năm 2023, Chính phủ đã phân cấp 6 tỉnh/thành phố được sử dụng ngân sách địa phương và vốn hợp pháp khác đầu tư 7 dự án Quốc lộ, cao tốc trên địa bàn.

Ở ĐBSCL có Cần Thơ, Hậu Giang, Tiền Giang, Đồng Tháp, Long An, Cà Mau và Bạc Liêu. Hiện các tuyến như: đường nối Vị Thanh – Cần Thơ, Dự án cải tạo QL91 đoạn qua địa phận Cần Thơ… là những dự án sử dụng ngân sách địa phương. Thiết nghĩ, những tuyến Quốc lộ khác cũng cần được áp dụng theo hình thức này để địa phương chủ động sớm, nâng cấp đường hoàn chỉnh nhằm đảm bảo an toàn giao thông cho người đi đường.

 “Đại lộ sinh đại phú” là câu nói quen thuộc trong phát triển kinh tế. Muốn làm giàu thì mở rộng giao thương, thu hút đầu tư bằng cơ sở hạ tầng giao thông thuận lợi trong đi lại, luân chuyển hàng hóa. Bộ Xây dựng vừa có văn bản gửi Cục Đường bộ Việt Nam và các Ban quản lý dự án yêu cầu không triển khai nhiệm vụ chuẩn bị đầu tư đối với 8 dự án Quốc lộ đã được giao kế hoạch vốn năm 2025.

Nhằm chuyển giao những tuyến này về cho địa phương quản lý và nhiệm vụ của họ là sẽ sửa chữa hoặc nâng cấp nếu cần. Đây là bước ngoặc mở ra hướng mới trong công tác quản lý đường bộ đi qua địa phận của mỗi địa phương, nhưng cũng là thách thức, địa phương phải cân đối cho được nguồn vốn để ưu tiên cải tạo những tuyến bị hư hỏng sớm, giải tỏa được bức xúc và đảm bảo ATGT.