Người thầy 4 thập kỷ đi tìm “ánh sáng” cho trẻ khiếm thị

Dạy định hướng di chuyển không đơn thuần là một môn học hướng dẫn trẻ khiếm thị cách đi lại, mà là dạy kỹ năng sinh tồn, trao cho các em “chiếc chìa khóa” đầu tiên để bước vào đời, mở cánh cửa lớp học, tiếp cận ánh sáng tri thức.

Nép mình giữa những hàng cây cao vút trên con đường Nguyễn Chí Thanh, phường Vườn Lài, TPHCM là trường Phổ thông đặc biệt Nguyễn Đình Chiểu. Một ngôi trường đặc biệt với những âm thanh cọc cọc của chiếc gậy dò đường, tiếng sột soạt của những trang giấy chữ nổi Braille và tiếng cười đùa hồn nhiên ngây thơ của những đứa trẻ khiếm khuyết …

Ở nơi đây, gần 40 năm qua, Thầy Nguyễn Phi Hùng đã dành trọn cuộc đời mình, lặng lẽ đồng hành, “dẫn lối” cho hàng nghìn học trò khiếm thị cập bến bờ tri thức. Chia sẻ về cơ duyên công tác tại trường và gắn bó với học sinh khiếm thị, Thầy Hùng trải lòng: Sau khi tốt nghiệp Đại học Sư phạm Kỹ thuật TP.HCM, ông được phân công về Trường phổ thông đặc biệt Nguyễn Đình Chiểu giảng dạy môn hướng nghiệp. Sau đó, ông chuyển qua dạy môn Định hướng di chuyển như một cái duyên định mệnh.

“Năm 1988, tôi về trường, mới đầu là dạy các em về hướng nghiệp, dạy nghề dệt chiếu, làm chổi, bàn chải cho các em. Đó là nghề phổ thông của người khuyết tật. Khoảng 1 năm sau, Ban giám hiệu phân công thầy Hùng dạy môn định hướng di chuyển. Lúc đầu tính ở trường dạy chừng 2-3 năm là ra ngoài trường bình thường để dạy. Tại vì thời gian đó, giáo viên rất là khó khăn.

Nhưng trong quá trình dạy thì thấy môn định hướng di chuyển giúp các em khiếm thị giảm bớt khó khăn trong di chuyển và các em có thể tự di chuyển độc lập được. Mình thấy đã góp được một phần công sức nhỏ để giúp các em khiếm thị được phát triển những giác quan còn lại để các em có thể di chuyển độc lập được. Với tình yêu thương các em nên tôi ở lại trường Nguyễn Đình Chiểu đến ngày hôm nay là được 37 năm”.

Thời gian đầu dạy môn Định hướng và di chuyển cho các em khiếm thị, thầy Hùng gặp vô vàn khó khăn. Nhất là vào thời điểm đó, khái niệm “Định hướng di chuyển” vẫn còn khá mới mẻ tại Việt Nam và cũng chưa có giáo trình hướng dẫn từ Bộ GDĐT. Vì vậy, để có thể giảng dạy hiệu quả, thầy Hùng không ngừng tìm tòi, nghiên cứu dịch các tài liệu; học hỏi kinh nghiệm từ những giáo viên đi trước, từ các chuyên gia nước ngoài qua các buổi tập huấn, bồi dưỡng chuyên môn… để thiết kế bài giảng phù hợp với tâm lý, khả năng vận động của từng em.

Song, để có thể bước vào bóng tối – chạm vào thế giới nội tâm đầy sợ hãi của những đứa trẻ khiếm thị, thầy Hùng đã tự bịt mắt mình lại sống như một người khiếm thị thực thụ. Chính những trải nghiệm thực tế, kinh nghiệm từ những đàn anh di trước, kinh nghiệm tích lũy trong quá trình dạy học… thầy đã xây dựng nên những giáo án đặc biệt, những bài giảng “không có trong sách giáo khoa” để giảng dạy cho các học sinh khiếm thị tại trường.

Ngoài ra, thầy Hùng còn tranh thủ những ngày cuối tuần đến các mái ấm, hội người mù... để giảng dạy, tập huấn kỹ năng định hướng di chuyển, với mong muốn giúp cho những người khiếm thị có thể di chuyển an toàn, tự tin trong cuộc sống.

Nhớ lại những trải nghiệm “bịt mắt” năm nào, thầy Hùng chia sẻ: “Môn định hướng di chuyển muốn dạy được thì phải bịt bắt mình lại. Bịt mắt lại ở trong trường, khi mà mình sáng mắt mình đã hình dung được mô hình của trường như thế nào, đường đi như thế nào và ở đâu có chướng ngại vật để tránh được.

Trong môi trường quen thuộc mình bịt mắt lại đi thì cũng được, không vấn đề gì cũng đáng sợ. Nhưng mà khi bước ra khỏi cổng trường xuống đường, âm thanh rất là hỗn loạn, rất là hoảng. Ra đường thì thấy kinh khủng lắm, ngày đầu thì mình không dám bước đi.

Ngày thứ hai cố gắng đi thì cũng đỡ đỡ, ngày thứ ba thì cảm giác tự tin hơn. Trải qua 1 tuần như vậy rất là kinh khủng, thấy học sinh mình sao nó khổ quá, khó khăn trong di chuyển, sinh hoạt, ăn uống...nên dạy cho các em là phải từ từ và phải có cái tâm để dạy cho các em tốt hơn.”

Theo giáo trình thầy Hùng tự soạn, môn Định hướng và Di chuyển cho học sinh khiếm thị bao gồm các nội dung như kỹ thuật sử dụng gậy trắng, cách đi với người dẫn đường và sử dụng các giác quan khác để định vị bản thân trong không gian nhất định...

Từ những trang giáo án, thầy dạy những bài học đầu tiên trong đời của các em học sinh khiếm thị: từ cách lắng nghe thế giới bằng đôi tai, dùng xúc giác để cảm nhận ánh nắng, hướng gió đến các tư thế bung gậy, cầm gậy, gõ cột điện, đụng chạm chướng ngại vật...

Sự tận tụy, nỗ lực giảng dạy của thầy Nguyễn Phi Hùng sau bao năm cũng đã có “trái ngọt”, khi bộ môn Định hướng và Di chuyển được Bộ Giáo dục và Đào tạo công nhận, chính thức ban hành trong chương trình khung trên phạm vi toàn quốc. Và thầy Nguyễn Phi Hùng trở thành một trong những chuyên gia đầu tiên đặt nền móng cho bộ môn định hướng di chuyển cho trẻ khiếm thị ở Việt Nam.

Cứ như thế, ngót nghét gần 40 năm qua, thầy đã “dẫn lối”, “gieo ánh sáng” tri thức và niềm tin, giúp cho hàng ngàn đứa trẻ khiếm thị tự tin di chuyển an toàn trong cuộc sống. Hành trình từ những bước chân rụt rè, sợ hãi đến những bước chân vững vàng, tự tin đến trường, hòa nhập vào cộng đồng là cả một quá trình thấm đẫm mồ hôi và nước mắt của người thầy tóc đã điểm hoa râm.

Với thầy Hùng, động lực lớn nhất để Thầy giảng dạy ở trường phổ thông đặc biệt Nguyễn Đình Chiểu, không nằm ở những giá trị vật chất, những tấm bằng khen hay danh hiệu, mà bởi ánh mắt trong trẻo, ngây thơ nhưng đầy khiếm khuyết của những đứa trẻ kém may mắn, ánh mắt khao khát “ánh sáng”, khao khát “con chữ”... Và hơn hết là tình thương dành cho những đứa trẻ kém may mắn đã giữa chân thầy ngót nghét gần 4 thập kỷ qua.

“Tôi dạy ở trường Nguyễn Đình Chiểu gần 40 năm, động lực lớn nhất để gắn bó đến hôm nay là lòng yêu thương học sinh khiếm thị. Bên cạnh đó, mình phải có cái tâm, tâm huyết để dạy các em. Niềm vui lớn nhất của tôi là khi gặp lại các em học sinh cũ đã ra trường và em về trường. Trên tay các em cầm cây gậy và các em tự di chuyển một cách tự tin ngoài đường đi vào giảng đường, trường đại học. Các em tốt nghiệp đại học và đi làm và thành công trong công việc, các em tự nuôi sống bản thân mình. Đó là niềm hạnh phúc và niềm vui rất là lớn cho tôi".   

Và trên dòng xe cộ tấp nập dọc các tuyến đường Nguyễn Chí Thanh, Ngô Gia Tự, Hòa Hảo, An Dương Vương cứ mỗi sáng sáng chiều chiều, người ta lại thấy hình ảnh quen thuộc: người thầy với tấm  lưng ướt đẫm mồ hôi, ân cần từ tốn hướng dẫn các em học sinh khiếm thị cầm gậy di chuyển trên đường. Không ồn ào, phô trương, chỉ với chiếc gậy với sự đồng hành của người thầy thầm lặng, bao thế hệ học trò đã trưởng thành trên hành trình chinh phục con chữ, hòa nhập vào cộng đồng.   

SỐNG Ở SÀI GÒN: Công viên Khánh Hội - Bình yên nghe tiếng lá lao xao

Nằm tại khu vực có mật độ dân số đông nhất nước, nơi những mái nhà ken đặc và tiếng xe như một dòng chảy không dứt, Công viên Khánh Hội hiện ra như một khoảng thở hiếm hoi của thành phố. Chỉ cần bước qua cổng, người ta như rời khỏi lớp bê tông dày đặc để đi vào thế giới khác, nơi gió thì thầm trên ngọn cây và tiếng lá lao xao, mở ra một loại bình yên thật khó gọi tên.

Ở mảng xanh rộng lớn ấy, giữa đồi cỏ rung rinh và những vệt nắng rớt qua kẽ lá, con người bất giác hòa vào thiên nhiên theo cách thật tự nhiên: nhẹ nhõm, chậm rãi và được là chính mình.

Công viên Khánh Hội rộng khoảng 4,9 ha, là mảng xanh giữa khu dân cư dày đặc, được bao bọc bởi đường Vĩnh Hội và Khánh Hội thuộc quận 4 (cũ).

Từ những bước chân đầu tiên, tôi có cảm giác như mình tách khỏi một Sài Gòn chật chội để bước vào một không gian nhẹ nhàng, xanh mát, gió mang theo mùi lá và hơi đất phảng phất. Tiếng xe ngoài phố dần chìm xuống, nhường chỗ cho tiếng lá xào xạc trên đầu, tiếng cỏ nghiêng nhẹ dưới gót chân, tiếng chim gọi nhau trên những ngọn cây cao, tất cả hòa thành một bản nhạc lửng lơ, dịu dàng nhưng đủ sức kéo người ta ra khỏi những bức bối vô hình.

Khi đứng dưới những tán cây ấy, tôi cảm giác mình được nhìn thấy thứ nắng mà thành phố thường giấu đi - loại nắng thuần khiết, dịu dàng, sưởi ấm và không bỏng rát. Có hôm tôi ngước lên và thấy cả bầu trời vỡ thành từng mảnh sáng, tan ra trên những ngọn cây cao vút, khiến lòng mình bất giác se lại vì một vẻ đẹp quá đỗi bình yên.

Những người tập thể dục lướt qua tôi, bước chân đều đặn như nhịp tim của công viên. Hơi thở của họ hòa cùng gió, mùi cỏ xanh phảng phất trong không khí, mang theo một chút mát, một chút thơm, một chút gì đó khiến buổi chiều trở nên mềm mỏng lạ kỳ. Các cô chú lớn tuổi đi bộ theo từng vòng quen thuộc, đôi khi gật đầu chào nhau như những người bạn không cùng tên nhưng chung thói quen. Cũng có những người ngồi yên dưới những tán xanh chỉ để tìm về thiên nhiên xin chút thư thái, bình yên trong tâm hồn.

Tôi vẫn thường ngạc nhiên khi nhìn thấy những đồi cây xanh nhấp nhô trong công viên, thảm cỏ trải dài như một bức chăn mướt mát ôm lấy mặt đất. Ở một nơi đông đến mức hơi thở của con người đôi khi còn va vào nhau, những đồi cây ấy hiện ra như điều không thật, như thể ai đó đã gom cả một góc ngoại ô hiền lành mang đặt vào lòng phố thị đông đúc.

Tôi nhớ có ngày mưa vừa tạnh, mặt đất còn đọng nước, lá cây vẫn long lanh những hạt mưa nhỏ, và toàn bộ công viên tỏa ra mùi diệp lục nồng nàn. Mùi ấy hòa quyện vào đất giống như mùi của một khu rừng trẻ, hăng thẳng vào mũi nhưng lại hấp dẫn lạ thường... Tôi đứng giữa sân cỏ và hít sâu, như thể muốn giữ lại mùi xanh ấy trong lồng ngực thật lâu để khi trở ra phố xá, tôi vẫn còn mang theo chút dư âm của sự trong lành…

Nhiều khi chỉ cần ngồi xuống ghế đá, nghe gió chạy qua những tán cây cao, cảm nhận ánh nắng lọc qua lá và rơi xuống vai, tôi đã thấy mình như được trả lại một phiên bản nhẹ nhàng hơn của chính mình. Công viên không nói gì, nhưng lại chữa lành bằng những điều hết sức đơn giản: một chút gió nắng, một chút lao xao của lá, và một khoảng xanh đủ rộng để lòng người được thư thái, năng lượng tái sinh.

Rời công viên, tôi ngoái lại nhìn những tán lá đang khẽ rung như vẫy tay, tiếng lao xao mỏng tang bay lẫn vào chiều muộn, nhẹ đến mức tưởng chỉ cần thở mạnh cũng làm tan đi. Con đường phía trước vẫn ồn ả, nhưng giữa những âm thanh gấp gáp ấy, tôi vẫn nghe trong mình một nhịp xanh còn giữ lại, như vệt nắng lẩn khuất trên đồi chưa kịp tắt.

Và tôi chợt nghĩ, có lẽ mai hay ngày kia, khi lòng lại chật như phố đông, chỉ cần bước thật khẽ vào Khánh Hội, lắng nghe tiếng lá thì thầm thêm một lần nữa, ta lại tìm được cho mình một khoảng lặng bình yên, mà thành phố chưa bao giờ nói thành lời…