Ngăn khói rơm rạ trắng trời

Là tài xế taxi, anh Nguyễn Văn Khương, ở Cầu Giấy, Hà Nội đã nhiều lần di chuyển qua làn khói dày đặc trên những tuyến đường ngoại thành, khi tình trạng đốt rơm rạ vào mùa gặt diễn ra phổ biến:

"Ví dụ như ở Thanh Oai hoặc Chương Mỹ, vào mùa gặt của những mùa vụ, rơm rạ họ đốt nhiều lắm. Vừa khói bụi, gây ô nhiễm môi trường và cản trở giao thông. Vì đốt trực tiếp như thế không có bất cứ xử lý nào về khói bụi."

Không chỉ Hà Nội, tình trạng đốt rơm rạ còn phổ biến trên cả nước. Theo thống kê, mỗi năm, Việt Nam thải ra môi trường 156 triệu tấn phụ phẩm nông nghiệp, nhưng chỉ có 10 - 35% được tái chế. Nông nghiệp là ngành phát thải khí CO2e lớn thứ hai chỉ sau năng lượng. Trong đó, việc đốt rơm rạ phát thải lượng lớn CO₂, CH₄ và các chất gây hại không khí khác.

Trao đổi với phóng viên, Phó giám đốc Sở NN&MT Hà Nội Nguyễn Anh Quân cho biết, nguồn nông nghiệp chiếm từ 3,4 - 18,9% trong các nguồn gây ô nhiễm không khí ở Hà Nội. Sở NN&MT đã triển khai nhiều giải pháp, đã giảm 80% hiện tượng đốt rơm rạ và phụ phẩm nông nghiệp ở ngoại thành, đốt rác tự phát.

Tuy nhiên, khói từ việc đốt rơm rạ ở các huyện ngoại thành cũ như: Mê Linh, Đông Anh, Phú Xuyên, Quốc Oai,… vẫn theo chiều gió phủ trắng bầu trời nội thành, như chiều 20/6 vừa qua. Người dân mong muốn các cấp chính quyền có thêm nhiều biện pháp để khắc phục:

"Vấn đề đốt rơm rạ gây ô nhiễm không khí là vấn đề đáng báo động. Nên tuyên truyền cho bà con, chứ bây giờ thực ra xử phạt bà con nông dân rất khó. Họ chỉ trông vào một hai mùa vụ gặt mỗi năm, phạt họ chắc họ bỏ ruộng."

"Chắc chắn điều đó cũng ảnh hưởng sức khỏe khi mà khói theo chiều gió đưa vào trong nội thành. Bởi vì trong nội thành, không khí vốn đã dày đặc hơn nhiều so với ngoại thành. Thu gom lại có thể bán cho những hộ nuôi gia súc như trâu, bò hoặc bán cho các công ty làm nấm. Phải có sự kết nối của chính quyền địa phương, các hợp tác xã sẽ đứng ra giới thiệu cho bà con những mô hình, cách làm như vậy."

Theo PGS. TS. Bùi Thị An, Viện trưởng Viện Tài nguyên môi trường và phát triển cộng đồng, Hà Nội đã cấm đốt rơm rạ từ lâu, kết hợp giải pháp tuyên truyền và có những giai đoạn gần như không còn. Tuy nhiên, thời gian gần đây, hiện tượng này lại xuất hiện, cho thấy sự lơi lỏng nhất định trong quản lý và giám sát:

"Bây giờ chúng ta thực hiện chính quyền hai cấp. Xã đã được mở rộng và có trách nhiệm, quyền hành nhiều hơn. Vì vậy, đề nghị tất cả đồng chí bí thư xã và chủ tịch xã phải rà soát lại xem trong khu vực xã mình, những nơi nào còn hiện tượng đốt rơm rạ. Đầu tiên phải trở lại việc tuyên truyền. Hai là nên tạo điều kiện cho nhân dân. Ví dụ, tìm những chế phẩm vi sinh để ủ rơm rạ thành các loại phụ phẩm khác như phân bón… Tạo điều kiện cho nhân dân làm vì có thể họ không có điều kiện, một mặt là kiến thức chưa đầy đủ, hai nữa là về mặt kinh tế".

Theo các chuyên gia, việc truyền thông thay đổi nhận thức, nâng cao kiến thức nông nghiệp và hỗ trợ nông dân là giải pháp quan trọng để giảm thiểu tình trạng đốt rơm rạ. Theo GS. TS. Nguyễn Bảo Vệ, nguyên Trưởng Khoa Nông nghiệp, Trường đại học Cần Thơ, bà con có thể phun nấm hay vi khuẩn phân hủy rơm rạ thành phân bón hữu cơ, với mỗi ha đất trồng lúa có thể cho ra sản phẩm tương đương 1-2 bao phân urê, kali hoặc phân lân:

"Một là mình giảm được phân hóa học vì trả rơm rạ vào trong đất. Hai là giảm ngộ độc hữu cơ. Ba là giảm phát thải khí nhà kính. Nhưng nó đòi hỏi thời gian. Thường sau khi thu hoạch lúa, bà con phải để đất khoảng 3-4 tuần để xử lý. Thay vì làm 3 vụ liên tục, bà con giờ làm 2 vụ thôi. Khi bà con xử lý rơm rạ thật tốt, năng suất và lợi ích của 2 vụ sẽ cao hơn cả 3 vụ".