Nâng trách nhiệm để bảo vệ “tài sản” thông tin cá nhân

Việc siết chặt quy định và tăng nặng mức phạt là cần thiết, song cần nhiều biện pháp quyết liệt hơn nữa trong bối cảnh việc mua bán thông tin cá nhân đã trở thành một “thị trường ngầm” với lợi nhuận khổng lồ.

CẦN CƠ CHẾ GIÁM SÁT NGHIÊM NGẶT  

Dữ liệu cá nhân, trách nhiệm người sử dụng thế nào?

Dữ liệu cá nhân là một tài sản có giá trị lớn trong thời đại số, khi các nhãn hàng, dịch vụ đang cạnh tranh khốc liệt để hút khách. Do đó, việc nó bị khai thác như một mặt hàng để mua bán, kéo theo một “thị trường” thông tin cá nhân, từ giao dịch ngầm đến công khai trên các hội nhóm mạng xã hội, cũng là điều dễ hiểu.

Các cá nhân làm việc trong ngành ngân hàng, viễn thông, bảo hiểm,… có thể trở thành nguồn cung cấp dữ liệu ngầm. Các ứng dụng, trang web, nền tảng trực tuyến dù có điều khoản bảo mật vẫn âm thầm thu thập dữ liệu người dùng rồi bán cho bên thứ ba. Khi công nghệ ngày càng tinh vi, việc kiểm soát rủi ro càng trở nên khó khăn.

Trong khi đó, nhận thức của người dân và doanh nghiệp còn hạn chế. Việc truy vết, phát hiện và xử lý các hành vi vi phạm trên môi trường mạng ẩn danh chưa được như mong đợi. Điều này kéo theo nhiều hệ lụy, từ quảng cáo, quấy rối đến lừa đảo, khiến người dân lo lắng và bức xúc.

Chính vì vậy, việc ban hành Nghị định 24 năm 2025, trong đó sửa đổi và bổ sung các quy định xử phạt vi phạm hành chính liên quan bảo vệ dữ liệu cá nhân, được kỳ vọng sẽ giảm thiểu tình trạng mua bán thông tin đang nhức nhối bấy lâu nay.

Nghị định đã đặt ra những tiêu chí rõ ràng hơn về việc sử dụng thông tin cá nhân, quy định cụ thể ai có quyền thu thập, xử lý dữ liệu của người dùng và trong những trường hợp nào. Mức phạt cũng tăng từ 30 - 50%, thậm chí tăng gấp đôi với trường hợp dữ liệu nhạy cảm và gấp bốn lần nếu vi phạm do nền tảng số lớn thực hiện.

Tuy nhiên, lợi nhuận từ việc buôn bán thông tin cá nhân quá hấp dẫn, trong khi khả năng bị phát hiện và xử lý thực tế còn thấp. Do đó, cần thêm nhiều giải pháp đồng bộ với sự chung tay của cả cơ quan nhà nước, doanh nghiệp và người dân.

Trước hết, cần tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý với những quy định cụ thể, chế tài đủ sức răn đe, cập nhật thực tế biến đối của các hình thức thu thập, sử dụng, mua bán thông tin cá nhân trái phép. Trong đó, dự thảo Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân đang được xây dựng cần tiếp thu rộng rãi ý kiến nhân dân, học tập kinh nghiệm từ các quốc gia phát triển để tạo hành lang pháp lý vững chắc.

Cơ chế giám sát nghiêm ngặt là yếu tố then chốt để đưa các quy định thực sự đi vào đời sống. Cần xử lý nghiêm mọi trường hợp vi phạm, từ cá nhân nhỏ lẻ đến những đường dây, tổ chức có quy mô lớn. Những hội nhóm mua bán thông tin cá nhân công khai, dễ dàng tìm kiếm trên mạng xã hội thực sự là một hình ảnh phản cảm và khiến người dân không khỏi bất an.

Cùng với việc xử lý các cá nhân, tổ chức vi phạm, cơ quan quản lý cũng cần có kênh tiếp nhận phản ánh của người dân, có cơ chế để họ khiếu kiện và được đền bù thiệt hại khi thông tin cá nhân bị mua bán, lộ lọt.

Cơ chế giám sát nghiêm ngặt từ cơ quan quản lý cũng là yếu tố quyết định đến việc tuân thủ của các doanh nghiệp. Điều này càng đặc biệt có ý nghĩa với các đơn vị hoạt động trong lĩnh vực tài chính, ngân hàng, điện lực, viễn thông,…, nơi mà thông tin nhạy cảm bị lộ lọt sẽ dễ dàng dẫn đến những vụ lừa đảo trực tuyến.

NGƯỜI DÂN CHỦ ĐỘNG BẢO VỆ DỮ LIỆU CÁ NHÂN 

Thực tế, dù doanh nghiệp đã tuân thủ quy định, thậm chí thiết lập đội ngũ nhân sự chuyên trách, nhưng vi phạm có thể xảy ra ở nhóm nhân viên trực tiếp tiếp xúc với khách hàng. Đây là khâu khó kiểm soát, vì cá nhân có thể cố tình vi phạm chính sách công ty để trục lợi.

Do vậy, nếu không muốn bị xử phạt, không muốn bị loại khỏi cuộc chơi khi niềm tin của khách hàng sụp đổ thì doanh nghiệp buộc phải nghiêm túc thực hiện các quy định của pháp luật, nâng cao ý thức trong việc bảo vệ thông tin, quy trách nhiệm cho từng bộ phận và giám sát thực hiện.

Đồng thời, các cơ quan quản lý cũng cần tự nâng cao quy trình và năng lực bảo vệ thông tin tại chính đơn vị mình; đồng hành doanh nghiệp, hỗ trợ họ nâng cao công nghệ bảo mật, phòng ngừa tấn công mạng và rò rỉ thông tin.

Và cuối cùng, hơn ai hết, người dân phải hiểu rõ giá trị của dữ liệu cá nhân, nhận diện các rủi ro và chủ động bảo mật thông tin.

Không dễ dàng chia sẻ thông tin cá nhân trên mạng xã hội; không nên ham các chương trình khuyến mãi mập mờ, chỉ cung cấp thông tin cho các tổ chức uy tín, có cam kết rõ ràng về mục đích sử dụng và quy trình bảo mật; không hiếu kỳ nhấp vào những đường link, quét mã QR không xác thực; không hùa theo các trào lưu tiềm ẩn rủi ro, như chỉnh sửa ảnh bằng AI, để tránh nguy cơ rò rỉ dữ liệu khuôn mặt,…

Hãy chủ động và cảnh giác, bởi nếu không biết bảo vệ “tài sản” dữ liệu cá nhân thì chúng ta sẽ phải trả giá bằng tài sản vật chất và sự riêng tư của bản thân.