Một vết khắc trên dòng thời gian

Những địa danh quen thuộc, những địa chỉ trong ký ức, tên của quê hương bản quán đã khác đi, trong cuộc biến đổi mang tên sắp xếp lại địa giới hành chính. Mỗi người có một góc nhìn, một tâm thế khác nhau về sự đổi thay.

Người thì đưa ra góc nhìn hài hước.

Người thì bày tỏ sự tiếc nuối, hoài niệm.

Có người lạc quan về những điểm tích cực của sự đổi thay.

Có người bi quan khi nhìn vào những bối rối buổi đầu.

Còn tôi, tôi nghĩ về ngôi làng duyên hải nơi mình đã lớn lên và chợt nhận ra, sự biến đổi ấy là một quá trình vận động thông thường. Làng tôi vốn tên là Quỳnh Phương, rồi thành đội, thành thôn 11.

Ở bình diện rộng hơn, khi bố mẹ khai sinh tôi, quê là tỉnh Hà Nam Ninh, rồi Nam Hà, rồi Nam Định, và bây giờ là Ninh Bình.

Hóa ra cái sự đổi thay ấy vẫn cứ thế mà diễn ra một cách bình dị từ bao nhiêu lâu nay, mà tình yêu, mà ký ức của tôi về quê nhà vẫn thế. Khi nhớ về làng, tôi vẫn nhớ tên làng Quỳnh Phương, cho dù lúc đó nó mang một cái tên hoàn toàn khác. Tôi vẫn nhớ đó là một ngôi làng nên thơ vùng duyên hải Nam Định, mà không mảy may nó thuộc Hà Nam Ninh hay thuộc Ninh Bình.

Ô là thế, hóa ra chúng ta vẫn luôn có trong ký ức của mình những cái tên gắn bó thân thương từ thủa cha sinh mẹ đẻ. Còn những cái tên hành chính ư, đó đôi khi chỉ là những con số khô khan để nhận biết địa giới, nó được hình thành bởi lý trí, đôi khi là những đường gạch nối trên tấm bản đồ, và nó được thay đổi vì mục đích quản trị.

Nghĩ thế, tôi không còn thấy cấn cá gì về việc trên căn cước của mình lúc này tên tỉnh đã thay từ Nam Định thành Ninh Bình. Tôi vẫn là một chàng trai Nam Định, vẫn “thế à cơ” khi ngạc nhiên vì một điều gì đó.

Quê, trong căn cước giờ rộng hơn, đa dạng hơn về ẩm thực và văn hóa. Sự đa dạng ấy, sự rộng lớn về không gian ấy, theo tôi là phù hợp với tốc độ của thời đại này.

Hạ tầng giao thông tốt hơn, khả năng sở hữu những phương tiện tốc độ cao đã trở thành phổ biến, điều đó khiến cho khoảng cách vật lý được thu hẹp lại rất nhiều. Dẫu cho tỉnh mới rộng hơn gấp 3 lần, thì thời gian di chuyển nội tỉnh vẫn hoàn toàn khả thi.

Và, không chỉ là khoảng cách vật lý, khả năng kết nối viễn thông, các nền tảng tương tác trên không gian mạng khiến cho khoảng cách giữa con người với con người trở nên mờ nhạt, điều đó không chỉ khiến cho một địa phương, mà cả thế gian này bỗng trở nên bé tí.

Địa giới hành chính của một địa phương, do đó mà cũng phải thay đổi quy mô.

Nhìn nhận việc tổ chức sắp xếp lại địa danh dưới góc độ một thao tác hành chính theo hướng kỹ trị, chúng ta sẽ thấy câu chuyện địa phương với bản chất bình dị của chúng. Nhưng, còn ở khía cạnh tình cảm thì sao?

Có một lần lâu rồi, tôi về quê một anh bạn đồng nghiệp ở huyện Đồi Ngô tỉnh Bắc Giang (cũ). Trong bữa rượu, tôi có cắc cớ hỏi anh về cái tên đó. Anh sững lại một chút rồi bảo: “Ờ, có lẽ vì ngày xưa ở đây có nhiều đồi trồng ngô.” – Nghe anh trả lời thế, ông cụ thân sinh anh đặt bát xuống và hua tay: “Nói linh tinh, ở đây vốn là vùng giáp ranh miền ngược với miền xuôi, chỗ này vốn là nơi trao đổi hàng hóa hai miền, chủ yếu là ngô. Trước người ta hay nói với nhau là đi Đổi Ngô, sau thế quái nào mà vào giấy tờ lại thành Đồi Ngô.”

Thế đấy, một cái tên thôi, mà ngay cả người bản địa còn không có ký ức rõ ràng nếu như không có sự truyền thừa tri thức một cách liên tục. Nên, tôi nghĩ, nếu thực sự mến thương ký ức quê hương của mình, người ta sẽ không bao giờ bận tâm đến chuyện đổi tên, mà người ta sẽ nhìn mỗi một lần đổi tên là một kỷ niệm, một vết khắc trên dòng thời gian của lịch sử quê nhà.

Tôi vẫn nhớ quê tôi, tên làng là Quỳnh Phương xưa, ở miền hạ Nam Định, đó là địa danh văn hóa, bây giờ tên hành chính là xã Hải Hưng của tỉnh Ninh Bình.