Làm gì để phòng chống bệnh quai bị?

Quai bị là một bệnh truyền nhiễm cấp tính gây ra bởi virus quai bị (Mumps virus), thuộc họ Paramyxoviridae. Bệnh này khá phổ biến ở trẻ em. Bệnh lây theo đường hô hấp, tức là lây từ người bệnh qua người lành thông qua nước bọt hoặc dịch tiết mũi họng chứa virus khi người bệnh hắt hơi, ho, nói chuyện, khạc nhổ...

Các triệu chứng phổ biến của bệnh quai bị bao gồm: Sốt cao đột ngột, chán ăn, đau đầu. Sau khi sốt 1-3 ngày; tuyến nước bọt đau nhức, sưng to (có thể sưng ở một hoặc cả hai bên), khiến khuôn mặt bị biến dạng, khó nhai, khó nuốt. Đây là dấu hiệu đặc trưng của bệnh quai bị. Ngoài ra còn có thể có những biểu hiện, buồn nôn, nôn, đau cơ, nhức mỏi toàn thân, mệt mỏi, có thể sưng bìu và đau tinh hoàn.

Bệnh quai bị nếu không được điều trị đúng cách sẽ dẫn đến những biến chứng nguy hiểm như: Viêm tinh hoàn ở nam giới, đáng lo nhất là teo tinh hoàn, có thể dẫn đến vô sinh. Cụ thể, viêm tinh hoàn ảnh hưởng đến khả năng sinh tinh, dẫn đến có trường hợp xuất tinh ra nhưng lại không có tinh trùng làm ảnh hưởng đến khả năng sinh sản.

PGS, TS Đỗ Duy Cường, Giám đốc Trung tâm Bệnh Nhiệt đới, Bệnh viện Bạch Mai cho biết: Nam giới dù có con rồi nhưng nếu mắc quai bị vẫn có thể bị vô sinh.

“Theo thống kê có khoảng 10% số trường hợp nam giới mắc quai bị biến chứng viêm tinh hoàn. Cơ chế gây ra triệu chứng này là do virus tấn công vào các tuyến ngoại tiết của cơ thể. Lúc đầu tinh hoàn sẽ sưng to lên, sau đó teo nhỏ lại, ảnh hưởng đến chất lượng tinh trùng, có thể dẫn đến vô sinh”, PGS - TS Đỗ Duy Cường cho biết thêm.

Đối với phụ nữ, khi mắc bệnh quai bị có thể dẫn tới viêm buồng trứng, dấu hiệu đau bụng, rong kinh. Việc mắc quai bị sẽ có thể gây ảnh hưởng đến khả năng sinh sản của nữ giới. Mặc dù tỷ lệ viêm buồng trứng ở nữ giới thấp hơn so với biến chứng viêm tinh hoàn ở nam giới, nhưng biến chứng này ở nữ giới thường âm thầm và khó phát hiện hơn. Phụ nữ mang thai mắc quai bị trong 3 tháng đầu có thể bị sảy thai hoặc thai chết lưu…

Bệnh quai bị còn có thể dẫn đến nhồi máu phổi (do huyết khối từ tĩnh mạch tuyến tiền liệt), viêm tụy cấp tính, viêm cơ tim, viêm não, viêm màng não, đe dọa đến tính mạng của người bệnh. Người lớn mắc bệnh quai bị thường tiến triển nặng và để lại các biến chứng nguy hiểm hơn so với trẻ em.

Hiện nay, vẫn chưa có thuốc đặc hiệu để điều trị quai bị. Biện pháp tốt nhất là tiêm vaccine phòng bệnh. Tại Việt Nam, loại vaccine được dùng phổ biến nhất là vaccine sởi-quai bị- rubella (MMR) sống giảm độc lực.

Theo PGS, TS Lê Thị Thanh Xuân, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu, Đào tạo và Chăm sóc sức khoẻ cộng đồng, Viện Đào tạo Y học Dự phòng và Y tế công cộng, Đại học Y Hà Nội, tỷ lệ phòng bệnh của vaccine đạt tới 95%. Nếu tiêm chủng đầy đủ mà vẫn bị mắc thì triệu chứng rất nhẹ.  

“Hiện nay vaccine phòng bệnh quai bị chưa có trong Chương trình Tiêm chủng mở rộng, nhưng tại các cơ sở tiêm chủng dịch vụ thì có, trong đó vaccine MMR phòng 3 bệnh: Sởi, quai bị, rubella, được sử dụng phổ biến, tiêm cho trẻ từ 12 tháng tuổi. Các bậc phụ huynh nên đưa trẻ đi tiêm chủng đầy đủ, đúng lịch…”, PGS, TS Lê Thị Thanh Xuân khuyến cáo.

Ngoài việc cần tạo miễn dịch chủ động phòng bệnh sởi, quai bị và rubella ở trẻ từ 12 tháng tuổi đến 10 tuổi, trong đó mũi tiêm vaccine sởi-quai bị- rubella (MMR) thứ hai có thể được tiêm vào bất cứ thời gian nào trước 6 tuổi, các chuyên gia cũng khuyến cáo, khi mắc bị quai bị, cần tránh lây lan cho cộng đồng bằng cách ở phòng riêng. Nếu có biểu hiện bất thường nặng như sốt kéo dài, đau bụng, tinh hoàn sưng đau, cần đến bệnh viện để được điều trị sớm.