Hỗ trợ cơ sở chăn nuôi, giảm tác động môi trường

Cụ thể, những tác động của ngành chăn nuôi với môi trường ra sao? Cần những giải pháp nào để hạn chế ô nhiễm? Phóng viên VOV Giao thông có cuộc trao đổi với TS. Nguyễn Ngọc Sơn, Phó chủ tịch Hội Chăn nuôi Việt Nam về nội dung này.

PV: Xin ông cho biết những nguy cơ ô nhiễm ô trường từ hoạt động chăn nuôi?

TS. Nguyễn Ngọc Sơn: Việt Nam là một trong những quốc gia có số lượng gia súc, gia cầm lớn, lượng chất thải phát sinh lên tới hàng triệu tấn mỗi ngày, chưa kể khí thải và các chất khác. Đầu tiên là ô nhiễm nguồn nước. Chất thải chưa qua xử lý có thể xả trực tiếp ra hệ thống kênh, mương, ao, hồ, không chỉ ô nhiễm mà còn tiềm ẩn nguy cơ dịch bệnh.

Điển hình là năm 2019, khi xảy ra dịch tả lợn châu Phi, Việt Nam có tới trên 6 triệu con lợn phải tiêu hủy, chôn lấp, cộng thêm hàng nghìn tấn vôi bột và các loại hóa chất, ảnh hưởng trực tiếp đến môi trường nước và đất. Và biến đổi khí hậu càng làm dịch bệnh diễn biến phức tạp, khó lường.

Ngoài ô nhiễm, chất thải từ hoạt động chăn nuôi còn có thể làm mất cân đối hệ sinh học, gây ảnh hưởng môi trường sống của con người và việc sinh trưởng của động vật.

Thứ ba là ô nhiễm không khí cục bộ. Mùi hôi thối từ chất thải và bụi từ các trang trại, nếu xử lý không tốt thì sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến dân cư xung quanh.

Hoạt động chăn nuôi còn tiêu thụ lượng tài nguyên lớn. Đặc biệt, chăn nuôi gia súc lớn đòi hỏi lượng nước khổng lồ cho việc ăn uống của vật nuôi, vệ sinh chuồng trại,… Đó là còn chưa kể đến lượng phát thải khí nhà kính rất lớn. 

PV: Cụ thể những loại khí nhà kính đó là gì, thưa ông?

TS. Nguyễn Ngọc Sơn: Một là khí metan (CH4), chủ yếu đến từ quá trình tiêu hóa của động vật nhai lại như: trâu, bò, dê, cừu,… thông qua việc ợ hơi và thải phân. Đây là loại khí có khả năng gây hiệu ứng nhà kính cao nhất, gấp tới 28 lần so với carbon dioxide (CO2). Hai là nitơ oxit (N2O), chủ yếu phát sinh từ việc quản lý phân bón, phân chuồng, phân hóa học trong quá trình chuyển hóa nitơ tự nhiên.

Và thứ ba là CO2, được phát thải gián tiếp từ các hoạt động: chặt cây, chặt phá rừng để lấy đất chăn thả; sản xuất, vận chuyển thức ăn chăn nuôi; sử dụng năng lượng trong trang trại,… Hiệu ứng nhà kính dẫn đến biến đổi khí hậu, gây thiếu hụt nguồn nước; từ đó làm thay đổi môi trường sống của các loài động thực vật; và hệ quả lâu dài có thể là gây mất an ninh lương thực.

PV: Vậy cần nhưng giải pháp gì để hạn chế tác động của môi trường trong thời gian tới?

TS. Nguyễn Ngọc Sơn: Đầu tiên là quy hoạch và quản lý trang trại bền vững. Chúng ta đã có Quyết định 1520 về quy hoạch chăn nuôi, các tỉnh, thành phố đều phải thực hiện. Cần chú ý đến việc quy hoạch vị trí, trồng cây giúp hấp thụ CO2, lọc không khí; sử dụng năng lượng tái tạo.

Thứ hai là quản lý chất thải: xây dựng hệ thống khí sinh học, như hầm biogas; sử dụng đệm lót sinh học; ủ phân, tách phân và xử lý chất thải ngay từ khi xây dựng chuồng trại. Chúng ta cũng có thể tái sử dụng các chất thải: nước thải có thể dùng để tưới cây, rửa chuồng; phân bón hữu cơ để ứng dụng trong trồng trọt, tạo thành mô hình tuần hoàn khép kín.

Thứ ba, chúng ta cần cải thiện chế độ dinh dưỡng. Khí metan phát sinh trong quá trình tiêu hóa của vật nuôi, chúng ta có thể tối ưu hóa khẩu phần ăn, bổ sung các loại phụ gia như: men tiêu hóa, các chất bổ trợ,… không chỉ cải thiện quá trình sinh trưởng của vật nuôi mà còn giảm lượng khí thải. Ngoài ra, chúng ta cũng có thể nâng cao năng suất bằng cách cải thiện giống, thực hiện tốt quy trình nuôi dưỡng và vệ sinh phòng bệnh.

Thứ tư, chúng ta cần thay đổi hành vi tiêu dùng, khuyến khích tiêu dùng bền vững, xây dựng các liên kết chuỗi. Đồng thời giám sát hoạt động chăn nuôi và xử lý nghiêm các cơ sở vi phạm quy định về môi trường. 

PV: Nhiều hộ chăn nuôi ở vùng khó khăn, thiếu kiến thức về môi trường, hoặc có kiến thức nhưng không đủ điều kiện thực hiện. Theo ông, nhà nước nên có những giải pháp nào để hỗ trợ?

TS. Nguyễn Ngọc Sơn: Tôi cho rằng đầu tiên phải nâng cao nhận thức, tăng cường năng lực của của cả cơ quan quản lý và người chăn nuôi. Chúng ta cần làm tốt hơn công tác tập huấn, truyền tải kiến thức cho chủ cơ sở chăn nuôi. Cần lưu ý tài liệu hướng dẫn phải cụ thể, có mô hình trình diễn thì càng tốt, đảm bảo dễ hiểu, dễ tiếp thu.

Thứ hai, phải đưa nội dung bảo vệ môi trường vào chương trình khuyến nông. Hiện Luật Chăn nuôi 2020 cũng đã nêu rõ người chăn nuôi phải khai báo với chính quyền địa phương, thực hiện tốt các quy trình chăn nuôi bảo vệ môi trường. Tuy nhiên, ở các vùng sâu, vùng xa, việc người dân chăn nuôi tự phát vẫn còn nhiều, buộc chúng ta phải làm tốt hơn công tác tuyên truyền.

Thứ ba là hỗ trợ tài chính và ưu đãi đầu tư. Bởi việc đầu tư cho môi trường là rất lớn, công nghệ xử lý cho các trang trại có thể lên tới vài ba tỷ. Nhà nước nên có những chế độ, chính sách đầu tư ban đầu, hỗ trợ liên kết sản xuất, hỗ trợ kỹ thuật và chuyển giao công nghệ.

Việc xây dựng chính sách cần đồng bộ và dài hạn, lồng ghép các mục tiêu chung của môi trường với phát triển khu dân cư. Và hơn hết, cần tăng cường vai trò của chính quyền địa phương trong việc áp dụng chính sách và xử lý vi phạm.

PV: Xin cảm ơn ông!