Gian nan giải quyết khói bụi từ các lò hầm than

Khói, bụi quanh năm, đó là những gì đang diễn ra ở xung quanh các xóm nghề hầm than ở tỉnh Hậu Giang.

Ai đã đi tuyến đường tỉnh lộ 927C, đoạn qua xóm làng nghề hầm than ở xã Phú Tân, huyện Châu Thành đều cảm nhận được mùi củi hầm rất đặc trưng, thêm vào đó là các biển hiệu, biển báo tên cầu, vườn cây, nhà cửa bị khói, bụi than bám đen…

Theo tìm hiểu, các lò than củi trên địa bàn tỉnh, chủ yếu là thủ công, không có công nghệ xử lý nên chuyện ảnh hưởng đến môi trường sống là điều khó tránh khỏi. Khi được hỏi về khói bụi, phát ra từ các lò than, bà T, đang sống bằng nghề làm than ở xã Phú Tân, huyện Châu Thành cho biết:

"Sống nghề nào quen nghề nấy rồi. Sống nghề lò thì quen hồi nào tới giờ, khói cưng thấy tới ở trên. Khu trên mà nó đóng vậy đó. Nhiều khi khói chỉ làm mình khó chịu thôi chứ không có độc hại. Hồi xưa nó kêu cái gì ống khói thoát lên cao mà ở đây không có ai làm, xử lý mấy cái đó hết vì nó khó. Chi phí chưa ai làm chưa biết nói chung ra người at quen, cũng như người ta quen với cái nết lò, người ta vậy vậy đó, người ta chụm cũng quen, xử lý cũng dễ, có tình huống gì xảy ra người ta xử lý cũng rất dễ."

Các lò than ở đây đã có từ lâu đời, được ông cha để lại, đó cũng là kế sinh nhai của nhiều thế hệ làng nghề. Nên dẫu biết ít nhiều ảnh hưởng tới môi trường thậm chí là sức khỏe những người dân vẫn bám nghề để mưu sinh. Ngoài ra, vì nhiều lý do mà các điều kiện để bảo vệ sức khỏe, hay đơn giản chỉ là chiếc khẩu trang để hạn chế hít phải bụi mịn từ than chưa được bà con quan tâm. Với khuôn mặt đen nhẻm, bàn tay lắm lem vì vừa phân loại than bỏ vào bịt nilon để cân cho lái, bà T, bộc bạch:

"Làm như cái này mần riết cũng quen. Bụi thì bụi dữ lắm đó. Bịch (khẩu trang) hút vô hích ra thở không nổi. Ra lò rồi vô trỏng he rồi lấy dòng ba cái than hốt bụi bay ngập trong lò hết. Ra người nào người nấy đen thui nhưng cũng không có bịch luôn nữa. Quen làm nổi, nói chung ai ở đây cũng quen cuộc sống này hết rồi. Nếu không có mần cái này không biết lấy gì sống."

Không thể phủ nhận nguồn sinh kế từ các lò hầm than mang lại, đặc biệt là giải quyết công ăn việc làm cho nhiều người lao động thất nghiệp, nhàn rõi, thậm chí là lớn tuổi ở khu vực nông thôn nhưng điều đáng lưu tâm là các lò than đang hoạt động đều không có hệ thống xử lý khói, bụi, dẫn đến phát tán ra môi trường xung quanh. Ông N, chủ lò than lâu đời ở xã Phú Tân, bày tỏ:

"Cuộc sống ở đây lò than, nhờ lò than sống chứ ở đây có gì sống nỗi. Vườn tiêu hết, bấp bênh quá đâu có sống nổi. Dân ở đây chắc không chịu chuyển rồi, bị gì cuộc sống người ta đâu có gì bằng lò than đâu…"

Qua rà soát, Hậu Giang có khoảng 284 hộ sản xuất than củi với khoảng 890 lò than tập trung tại huyện Châu Thành và thành phố Ngã Bảy. Thực tế, các ngành chức năng Hậu Giang đã tìm nhiều mô hình ứng dụng khoa học-công nghệ vào xử lý môi trường lò hầm than, nhưng chưa được áp dụng rộng rãi do chi phí đầu tư lớn, người làm nghề không lắp đặt, thêm vào đó là người dân đã quen với tính nết từng lò nên việc đổi mới, không phải là chuyện ngày một, ngày hai. Ông Nguyễn Phương Nam, Chủ tịch UBND xã Phú Tân, huyện Châu Thành, tỉnh Hậu Giang, thông tin:

"Ngành nghề lò than có từ xưa giờ, ông bà để lại. Lò than ở dưới giờ cũng khói bụi quá đi không khí này kia người ta cũng ngại ngùng xây dựng nhà cửa, hít thở này kia, sợ bệnh nên người ta cũng chạy phần đó. 1 ấp chừng 50-100 nhà, mấy người không có lò than thì làm thuê lại mấy người này, chứ không có hết ấp."

Để bảo vệ môi trường căn cơ và bền vững, hiện tỉnh Hậu Giang đã phối hợp với đơn vị tư vấn là Khoa Môi trường và Tài nguyên thiên nhiên - Trường Đại học Cần Thơ khẩn trương hoàn thiện Đề án kiểm soát môi trường tại khu vực sản xuất than củi trên địa bàn tỉnh.

Vì vậy, rất mong đề án này sớm được thông qua để giải quyết được bài toán về môi trường, điều quan trọng phải tính đến sinh kế của người dân và có những chính sách để người làng nghề có điều kiện tiếp cận, đầu tư công nghệ… Đồng thời, nên có chế tài xử phạt để tránh tình trạng lò than củi mới phát sinh, không đảm bảo tới yếu tố môi trường.