Đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc: Hộ kinh doanh cá thể bước vào “cuộc chơi” dài hạn

Tuy nhiên, bên cạnh sự đồng tình, nhiều hộ kinh doanh nhỏ lẻ cũng bày tỏ không ít băn khoăn, đặc biệt là về chi phí và thủ tục. Ghi nhận sau đây tại một số cơ sở kinh doanh nhỏ sẽ phản ánh rõ hơn những góc nhìn thực tế trước chính sách mới này.

 Thay đổi lớn với hơn 5 triệu hộ kinh doanh cá thể

Từ ngày 1/7/2025, theo Luật Bảo hiểm xã hội sửa đổi năm 2024, hơn 5 triệu hộ kinh doanh cá thể trên cả nước sẽ chính thức thuộc diện tham gia bảo hiểm xã hội (BHXH) bắt buộc – một thay đổi lớn với cộng đồng kinh doanh nhỏ lẻ.

Là chủ một nhà hàng trên phố Lạc Long Quân (Tây Hồ, Hà Nội), chị Nguyễn Ngọc Phương chia sẻ rằng doanh thu mỗi ngày đạt khoảng 4–5 triệu đồng. Quán mở cửa gần như suốt năm, bởi theo chị, “ngày nào nghỉ là ngày đó mất thu nhập”.

Nhận được thông tin về chính sách mới, chị Phương đồng tình nhưng cũng thẳng thắn nêu rõ băn khoăn: "Tôi ủng hộ, vì người lao động tự do cũng cần được bảo vệ. Nhưng với nhà hàng nhỏ như của tôi, chi phí sẽ tăng, nhất là khi thuê nhiều lao động thời vụ. Chúng tôi cần thời gian và hướng dẫn cụ thể để thực hiện"

Theo quy định mới, chủ hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh và kê khai thuế sẽ phải tham gia BHXH bắt buộc với mức đóng 25% tiền lương (trong đó 3% vào quỹ ốm đau – thai sản và 22% vào quỹ hưu trí – tử tuất). Với mức lương cơ sở hiện nay là 2.340.000 đồng, thì mức đóng tối thiểu hàng tháng là 585.000 đồng.

Đây là khoản chi không nhỏ đối với các hộ kinh doanh siêu nhỏ – nơi doanh thu và lợi nhuận còn phụ thuộc vào thời tiết, giá nguyên liệu, sức mua thị trường… Nhiều hộ kinh doanh cũng tỏ ra đồng tình về mặt nguyên tắc nhưng đề nghị triển khai linh hoạt:

"Tôi thấy cũng hợp lý, vì người lao động có quyền được bảo vệ. Nhưng nếu bắt buộc, thì cần truyền thông rõ ràng, hướng dẫn cụ thể, vì nhiều chủ quán như tôi không rành thủ tục hành chính. Mà nếu làm không khéo, dễ bị phạt oan hoặc hiểu sai luật".

"BHXH thì mình cũng nên hiểu đúng nghĩa về nó, không coi đây là khoản phải đóng mà hay coi đó là một khoản mình trích ra để dành. Nói chung, đây cũng là khoản để dành của mình mà".

Cần hỗ trợ linh hoạt, đơn giản hóa thủ tục

Theo thống kê của BHXH Việt Nam, tính đến hết tháng 5/2025, đã có hơn 1.000 chủ hộ kinh doanh cá thể đăng ký đóng BHXH bắt buộc cho gần 6.000 lao động, cho thấy nhận thức bước đầu tích cực. Tuy nhiên, thực tế triển khai rộng rãi vẫn còn đối mặt với nhiều thách thức.

Ông Nguyễn Công Định – Phó Giám đốc BHXH khu vực 1 cho biết: "Trong tháng 7 tới, chúng tôi sẽ tập trung phát triển ngay trên 1 nghìn chủ hộ kinh doanh cá thể hiện chưa thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc. Chúng tôi cũng sẽ phối hợp với chi cục thuế khu vực 1 tập trung rà soát danh sách tiềm năng các hộ cá thể có doanh thu trên 1 tỷ/năm, xác định danh sách tiềm năng, tập trung tuyên truyền vận động nhóm tiềm năng này. Đồng thời đẩy mạnh tuyên truyền các điểm mới cũng như chế độ chính sách của BHXH, BHYT khi người tham gia được thụ hưởng để làm sao lan tỏa được chính sách đến sâu rộng người dân và các doanh nghiệp".

Không chỉ lo lắng về chi phí, nhiều chủ hộ còn lo ngại về thủ tục, tính ổn định trong thu nhập, và mong muốn có chính sách hỗ trợ giai đoạn đầu.

Ông Nguyễn Hồng Cường – Phó trưởng Ban Quản lý thu và phát triển người tham gia, BHXH Việt Nam – khẳng định: "Chủ hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh và có đăng ký thuế theo phương pháp kê khai sẽ thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc. Khi Nghị định của Chính phủ có hiệu lực thi hành thì BHXH Việt Nam sẽ chỉ đạo BHXH các địa phương tăng cường các giải pháp tuyên truyền, vận động, giải thích, tư vấn nhằm giới thiệu các chính sách mới của Luật BHXH cho các chủ hộ kinh doanh nắm được để họ chấp hành tham gia theo đúng quy định của Luật BHXH".

Việc mở rộng đối tượng tham gia BHXH là một bước tiến trong chính sách an sinh, góp phần giảm áp lực ngân sách về lâu dài và bảo đảm quyền lợi hưu trí, thai sản, tử tuất cho nhóm lao động còn nhiều bấp bênh. Tuy nhiên, để chính sách này đi vào cuộc sống, giới chuyên gia và chính bản thân người trong cuộc đều kỳ vọng Nhà nước sẽ có cơ chế hỗ trợ linh hoạt cho hộ kinh doanh nhỏ lẻ, chẳng hạn như: giảm mức đóng thời gian đầu, có thể đóng theo quý hoặc nửa năm, đồng thời đẩy mạnh truyền thông, tư vấn, đơn giản hóa thủ tục.

Chị Nguyễn Ngọc Phương – chủ nhà hàng trên phố Lạc Long Quân, Hà Nội chia sẻ thêm: "Nếu được hướng dẫn rõ ràng, và mức đóng hợp lý theo doanh thu hay thu nhập thực tế, tôi nghĩ các hộ nhỏ như tôi cũng sẽ sẵn sàng tham gia. Vì ai cũng mong có cái ‘để dành’ lâu dài, nếu hiểu đúng".

Việc đóng BHXH bắt buộc với hộ kinh doanh cá thể là bước tiến trong chính sách an sinh, nhưng để đi vào cuộc sống, cần sự hỗ trợ cụ thể, thủ tục đơn giản và truyền thông rõ ràng. Khi hiểu đúng và được tạo điều kiện, người kinh doanh nhỏ lẻ sẽ sẵn sàng tham gia vì lợi ích lâu dài cho chính mình.