Đen thôi, đỏ… quên đi

Và quan trọng hơn, cần đề cao việc phát hiện và xử lý triệt để các trường hợp vi phạm để phát huy tác dụng răn đe, ngăn ngừa vi phạm hơn là việc tăng mức phạt tiền.

Tăng mức phạt, có ngăn được vi phạm giao thông?

Đánh vào túi tiền là một trong những giải pháp hiệu quả điều chỉnh cách lựa chọn hành vi của các cá nhân trong cộng đồng, tác dụng phát huy gần như ngay lập tức.

Nhưng nếu áp dụng biện pháp tăng mức phạt tiền, cần chứng minh được, mức phạt thấp là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến vi phạm không được ngăn chặn, đẩy lùi hoặc có xu hướng gia tăng.

Sử dụng điện thoại nhiều, vượt đèn đỏ nhiều, hay dán đè, tự ý thay đổi biển số diễn biến phức tạp, có phải do mức phạt thấp hay không, điều này cần được chứng minh bằng dữ liệu.

Trên thực tế, mức phạt tiền được quy định tại các nghị định 100 và 123 đã tăng rất cao, gấp nhiều lần so với mức phạt trước đó, và trong đà liên tục được điều chỉnh tăng. Nhưng vi phạm vẫn không giảm.

Nhiều ý kiến cho rằng, nguyên nhân chính không phải do mức phạt tiền chưa đủ gây sợ, mà bởi niềm tin của họ rằng, khả năng bị xử phạt là rất thấp. Rằng, vi phạm chưa chắc đã bị phát hiện. Bị phát hiện, chưa chắc đã bị xử phạt. Bị xử phạt, chưa chắc đã phải nộp bằng ấy tiền, mà có thể… du di.

Niềm tin bắt nguồn từ thực tế đang diễn ra và các tiền lệ họ quan sát được. Niềm tin thúc đẩy sự tự tin cho người vi phạm, đồng nghĩa với đó là thái độ xem thường quy định, coi  pháp luật là thứ có thể… mặc cả, châm chước, chứ không nghĩ rằng, quy định sinh ra là để giữ an toàn cho họ, bảo vệ cộng đồng và giữ gìn trật tự cho xã hội.

Như vậy, để ngăn ngừa và đẩy lùi các vi phạm nói trên, cần xóa nguồn gốc và động cơ thúc đẩy nó, chính là niềm tin lệch lạc. Chính cơ quan soạn thảo khi giải thích lý do đề xuất tăng mức phạt tiền cũng đã thừa nhận, vi phạm ở xe máy đang phổ biến nhưng hiệu quả xử phạt chưa cao, do xe chưa chính chủ, chưa định danh được biển đi theo người, nên khó xác minh, xử phạt người vi phạm.

Nguyên nhân nào đi với giải pháp đó. Nếu vì hiệu suất xử phạt chưa cao, phạt được quá ít trong tổng số vi phạm, thì giải pháp nên tập trung hoàn thiện các công cụ để cải thiện điều này.

Cùng với quá trình định danh biển số xe mới, ngành công an và ngành giao thông hoàn toàn có thể phối hợp rà soát để tiến hành định danh lại biển số mô tô xe máy theo hiện trạng, nhằm hỗ trợ người dân được đứng tên cho chiếc xe của mình một cách hợp pháp, từ đó chịu trách nhiệm pháp lý đầy đủ về nó - trong đó có việc giao xe cho người khác điều khiển mà vi phạm giao thông.

Thay vì để người dân loay hoay tự mò mẫm giấy tờ, lục tìm lịch sử để chứng minh sở hữu hợp pháp với phương tiện, các biện pháp hỗ trợ hoàn toàn có thể được triển khai, sao cho vừa giảm thiểu rủi ro với những chiếc xe “gian”, vừa thúc đẩy tiến trình định danh biển số, chứ không chỉ ban hành một quy định yêu cầu về việc “định danh”.

Các công cụ giám sát và xử phạt qua hình ảnh cũng cần hoàn thiện khẩn trương hơn, để tăng hiệu quả xác minh và xử lý vi phạm, không chỉ trông chờ vào xử phạt trực tiếp. Đây là cách vừa khuyến khích người dân tham gia giám sát trật tự an toàn giao thông, vừa giảm bớt áp lực cho lực lượng thực thi công vụ, đồng thời bắt kịp xu hướng ứng dụng công nghệ hiện đại vào đảm bảo TTATGT theo yêu cầu của Chính phủ.

Ngoài việc phạt không sót, còn phải phạt nghiêm như quy định, mới chấm dứt được niềm tin vào khả năng “mặc cả” chế tài. Để làm được điều này, cần có cơ chế giám sát bên trong và bên ngoài với công tác xử lý vi phạm TTATGT. Đó cũng là cách để minh bạch thông tin, giữ gìn uy tín, hình ảnh của lực lượng chấp pháp.

Tóm lại, để phòng ngừa, ngăn chặn và giảm thiểu vi phạm giao thông, cần “bốc thuốc” đúng bệnh. Không nên lạm dụng biện pháp tăng mức phạt tiền nếu đó không phải là nguyên nhân, bởi chẳng những không hiệu quả mà còn tiềm ẩn nhiều tác dụng ngược, tác dụng phụ rất nguy hiểm. Gốc rễ câu chuyện vẫn là phải chấm dứt cho được tâm lý của người vi phạm về nguy cơ bị xử phạt, rằng “đen thôi, đỏ quên đi!”