Để đảm bảo hoàn thành giải ngân 100% vốn đầu tư công năm 2025 được giao, thành phố cần siết chặt kỷ luật, kỷ cương trong giải ngân đầu tư công, tập trung tháo gỡ vướng mắc để đẩy nhanh tiến độ, đặc biệt đối với các dự án trọng điểm. Đồng thời, điều chuyển vốn khỏi các dự án chậm sang dự án có khả năng giải ngân nhanh.
Song song đó, hỗ trợ doanh nghiệp phục hồi bằng việc cắt giảm thời gian giải quyết thủ tục hành chính và triển khai "luồng xanh" cho các dự án.
Trong số 10 ban quản lý dự án chuyên ngành trực thuộc UBND TP.HCM có quy mô vốn hơn 1.000 tỷ đồng, có 5 ban đạt tỷ lệ giải ngân cao hơn bình quân toàn Thành phố, 5 ban còn lại chậm tiến độ. Đối với 37 ban quản lý dự án khu vực trực thuộc Sở Xây dựng và các ban quản lý dự án (trực thuộc UBND TP.HCM), có 18 ban giải ngân tốt và 19 ban chậm hơn bình quân.
Nhận định nguyên nhân chính ảnh hưởng đến công tác giải ngân đầu tư công, lãnh đạo UBND TP.HCM cho rằng, công tác mặt bằng là rào cản lớn. Cụ thể, tại 284 dự án được giao vốn bồi thường năm 2025 tại 3 khu vực với gần 56.600 tỷ đồng, TP.HCM đã giải ngân được hơn 35.800 tỷ đồng, đạt tỷ lệ 63%. Tuy công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng có khởi sắc nhưng vẫn chậm so với kế hoạch đề ra.
Nạo vét, cải tạo môi trường, xây dựng hạ tầng rạch Xuyên Tâm là 1 trong những dự án bị chậm tiến độ. Thành phố đã bố trí vốn cho dự án năm 2025 khoảng 1.800 tỉ đồng. Tuy nhiên, chỉ giải ngân được khoảng 50%, thấp hơn tỉ lệ giải ngân chung của thành phố. Ngoài ra, dự án nạo vét, cải tạo rạch Văn Thánh có tổng mức đầu tư hơn 8.555 tỉ đồng nhưng đến nay vẫn còn chậm thực hiện. Đây là 2 dự án mà thời gian qua, nhiều người dân đang rất mong chờ và đồng tình ủng hộ:
"Tôi mong muốn dự án sớm triển khai để người dân ở đây ai cũng có cuộc sống mới."
"Người dân ở đây và riêng bản thân tôi mong muốn được giải tỏa giống như kênh Nhiêu Lộc – Thị Nghè, sẽ đẹp hơn cho thành phố vừa có không gian xanh sạch nữa."
Ngoài ra, một số dự án giải ngân chậm khác gồm: kè hai bờ sông Dinh, mua sắm trang thiết bị cho Bệnh viện Đa khoa khu vực Hóc Môn, Thủ Đức và Củ Chi; đường Vành đai 2 (đoạn cầu Phú Hữu – đường Võ Nguyên Giáp); đường Vành đai 4 (đoạn cầu Thủ Biên – sông Sài Gòn); thành phần 6 – bồi thường, hỗ trợ, tái định cư Vành đai 3 đoạn qua Bình Dương cũ và nâng cấp tuyến Bà Rịa – Châu Pha – Hắc Dịch. Các dự án này sẽ tiếp tục được giải ngân đến hết ngày 31/1/2026.
Theo TS Kinh Tế. Luật Sư Lê Bá Thường, Viện Trưởng Viện Nghiên cứu pháp luật và văn hóa doanh nghiệp, một trong những nguyên nhân chính dẫn đến giải ngân chậm đó là công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng. Ngoài ra, 1 nguyên nhân nữa đó là vướng mắc về thủ tục hành chính và pháp lý.
Ông Thường cho rằng, quy trình phê duyệt những dự án chậm trễ và những cán bộ thực thi dự án quá thận trọng vì sợ trách nhiệm:
“Năng lực của chủ đầu tư và Ban quản lý dự án cũng sẽ ảnh hưởng đến việc mà giải ngân chậm. Sự phối hợp giữa các sở, ngành nó cũng dẫn đến việc giải ngân chậm. Ngoài ra, còn yếu tố khách quan đó là sự biến động về giá trên thị trường xây dựng của TP.HCM nói riêng, cả nước chung làm cho cái vật tư nó tăng lên thì nó cũng ảnh hưởng đến cái vấn đề mà giải ngân chậm. Đó là một số cái nguyên nhân mà nó dẫn đến cái việc mà giải ngân chậm.”.
Ở góc độ khác, Thạc sĩ Nguyễn Trúc Vân, Giám đốc Trung tâm Mô phỏng và Dự báo Kinh tế - Xã hội thuộc Viện Nghiên cứu Phát triển TP.HCM cho rằng, việc giải ngân đầu tư công chưa đạt được như kế hoạch thành phố đã đề ra do một số các nguyên nhân chủ quan và khách quan. Thứ nhất, vấn đề về thay đổi pháp lý và thủ tục hành chính cũng ảnh hưởng đến việc giải ngân đầu tư công.
Một nguyên nhân nữa là sáp nhập đơn vị hành chính. Vì sau khi sắp xếp, TP.HCM mới cũng cần thời gian hoàn thiện pháp nhân của chủ đầu tư và tiếp nhận cái kế hoạch vốn vì vậy nó ảnh hưởng đến việc giải ngân vốn đầu tư công:
"Việc giải ngân đầu tư công chưa đạt được tiến độ đề ra sẽ ảnh hưởng đến tăng trưởng kinh tế của TP.HCM. Đầu tư công là một trong những động lực chính thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và đạt được mục tiêu tăng trưởng kinh tế 85% năm 2025 thành phố đã đề ra. Vì vậy, nếu như giải ngân đầu tư công không đạt như kế hoạch đề ra thì sẽ ảnh hưởng đến việc hoàn thành mục tiêu phát triển kinh tế năm 2025 của thành phố.”
Các chuyên gia cũng phân tích, để hoàn thành mục tiêu giải ngân, TP.HCM cần khởi công ngay các dự án trọng điểm, điều chuyển vốn khỏi các dự án chậm sang dự án có khả năng giải ngân nhanh, đồng thời siết chặt kỷ luật chi tiêu công, giảm chi thường xuyên. Song song đó, hỗ trợ doanh nghiệp phục hồi bằng việc cắt giảm thời gian giải quyết thủ tục hành chính, triển khai "luồng xanh" cho các dự án.
Một số chuyên gia cho rằng, phải kiểm tra lại thủ tục nó vướng ở đâu, những quy định nào còn chưa chặt chẽ, vẫn còn kẽ hở thì phải rà soát lại, kể cả hợp đồng.
Thứ nhất là tập trung gỡ những nút thắt về chính sách, về đất đai cũng như là về mặt pháp lí. Thứ hai, trong việc tháo gỡ nút thắt này đó là phân cấp mạnh mẽ quyền và nghĩa vụ của chủ đầu tư, bên thi công. Tiếp theo là Nhà nước có thể ứng vốn trước cho các chủ đầu tư. Đây là 1 trong 3 biện pháp để chúng ta tập trung gỡ nút thắt về đất đai và pháp lý trong ngắn hạn.
UBND TP.HCM cũng yêu cầu các sở, ngành, địa phương, Ban Quản lý dự án và các đơn vị tiếp tục phát huy hiệu quả cuộc phát động đợt thi đua cao điểm. Đồng thời, tuân thủ nghiêm kỷ cương, kỷ luật trong thực hiện nhiệm vụ giải ngân đầu tư công; tiếp tục tăng tốc giải ngân vốn đầu tư công, đặc biệt là đối với các dự án đầu tư công trọng điểm. Người đứng đầu cơ quan, đơn vị phải xem công tác giải ngân vốn đầu tư công là nhiệm vụ chính trị đặc biệt quan trọng, huy động cả hệ thống chính trị để thực hiện; quyết liệt thực hiện bồi thường giải phóng mặt bằng, không để tình trạng dự án chờ mặt bằng.
Giải ngân vốn đầu tư công ở TPHCM – vì sao khó vẫn hoàn khó?
TP.HCM, đầu tàu kinh tế, đầu mối giao thương và là trung tâm thu hút nguồn lực lớn nhất cả nước, luôn đặt mục tiêu giải ngân vốn đầu tư công ở mức cao. Tuy nhiên, từ năm này qua năm khác, "bài toán" này vẫn là một thách thức dai dẳng, khiến nhiều dự án trọng điểm bị đình trệ, ảnh hưởng trực tiếp đến đà phát triển của thành phố này.
Đến hết tháng 11/2025, TP.HCM lọt nhóm các đơn vị có tỷ lệ giải ngân đạt từ mức bình quân chung cả nước và để hoàn thành mục tiêu giải ngân gần 119 ngìn tỷ đồng vốn đầu tư công Chính phủ giao cũng như hơn 152 nghìn tỷ đồng tổng vốn của TP.HCM mới sau sáp nhập là “cực kỳ khó khăn”.
Mặc dù đã có nhiều nỗ lực và chỉ đạo quyết liệt từ trung ương đến địa phương, tốc độ giải ngân vốn đầu tư công của TP.HCM thường xuyên nằm ở nhóm thấp so với các tỉnh thành khác. Nguyên nhân chủ yếu nằm ở ba "nút thắt" lớn mang tính hệ thống là Vướng mắc về thủ tục pháp lý và quy hoạch; Khó khăn trong công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng cũng như năng lực điều hành và tâm lý sợ trách nhiệm.
Trong đó, giải phóng mặt bằng luôn là trở ngại lớn nhất tại một đô thị đông dân và có giá đất đai cao ngất ngưởng như TP.HCM. Sự phức tạp không chỉ đến từ việc xác định nguồn gốc đất, mà còn từ sự thiếu đồng thuận về đơn giá bồi thường.
Không chỉ vậy, sau khi hoàn tất sáp nhập, đặc biệt là trong bối cảnh siết chặt kỷ luật và phòng chống tham nhũng, đã xuất hiện tâm lý e ngại, sợ sai, sợ bị thanh tra, kiểm tra trong một bộ phận cán bộ khiến họ có xu hướng thận trọng quá mức, đẩy trách nhiệm lên cấp trên, hoặc trì hoãn việc ký duyệt, phê duyệt các thủ tục, làm chậm lại dòng chảy của nguồn vốn đã được bố trí.
Giải ngân đầu tư công không đơn thuần là việc "tiêu tiền" mà còn là "bộ kích thích vĩ mô" quan trọng, tạo việc làm, thúc đẩy tăng trưởng và hoàn thiện hạ tầng, tạo sức bật cho thành phố nói riêng, cả nước nói chung, nhất là trong bối cảnh có nhiều thách thức như hiện nay.
Mục tiêu hoàn thành giải ngân hơn 50 nghìn tỷ đồng trong 2 tháng còn lại của năm (tương đương 900 tỷ đồng mỗi ngày) chắc chắn sẽ là thách thức không hề nhỏ song cũng là thước đo năng lực điều hành của chính quyền TP.HCM mới trong việc tháo gỡ các thút nắt cố hữu, qua đó giúp dòng vốn lưu thông hiệu quả hơn trong huyết mạch kinh tế, hướng đến mục tiêu tăng trưởng 8,5% năm 2025 và 2 con số trong những năm tiếp theo.
Lời giải bước đầu đã được lãnh đạo TP.HCM đặt ra nhằm hoá giải "bài toán khó" này là phân cấp mạnh mẽ và rõ ràng hơn; chủ động thành lập các Tổ công tác đặc biệt; có chế độ thưởng, phạt nghiêm nh…Song theo chúng tôi, cơ chế thúc đẩy giải ngân hiệu quả nhất trong giai đoạn này chính là thiết lập tinh thần “kỷ luật”, mà trước hết là xử lý kỷ luật rõ ràng, cụ thể, nh bạch đối với các cá nhân, tập thể không hoàn thành mục tiêu giải ngân được giao hoặc đã cam kết. Bởi nếu cứ tiếp tục hô hào, doạ dẫm như thời gian qua thì giải ngân vốn đầu tư công của TP.HCM sẽ luôn trong tình trạng “khó vẫn hoàn khó”.