Nhưng sự thật là như thế nào? Sử dụng người nổi tiếng để đưa ra những thông điệp không chính xác về sản phẩm…. có thể đem lại những nguy cơ nào?
Không có bằng chứng
Hình ảnh những người nổi tiếng, những bạn trẻ có phong cách thời trang chụp ảnh chung hoặc sử dụng thuốc lá nung nóng, thuốc lá điện tử xuất hiện ở nhiều nơi, tràn lan trên mạng xã hội.
Điều đáng nói, những lời quảng cáo sai sự thật đây là một sản phẩm thế hệ mới, không có hại như thuốc lá truyền thống đã và đang khiến giới trẻ tò mò, muốn tìm hiểu và học theo.
Không những thế, thuốc lá thế hệ mới còn đang được chính đội ngũ các bạn trẻ đang sử dụng thuốc lá để mời chào bạn cùng lớp. Một số sinh viên phản ánh:
"Bạn em mời sử dụng nhưng em không dám. Thuốc lá điện tử là chất gây nghiện, nó có thể gây nghiện hơn thuốc lá bởi vì nó có các mùi vị khác nhau, dễ gây kích thích hơn thuốc lá thông thường. Vì thuốc lá thông thường có mùi khó chịu còn thuốc lá điện tử có mùi thơm thoang thoảng".
"Quảng cáo thuốc lá điện tử đang trending và ontop trên các nền tảng mạng xã hội hiện nay".
Với 72,7% dân số sử dụng facebook, 68 triệu tài khoản tik tok, 63 triệu người dùng youtube, những quảng cáo, hình ảnh, thông điệp về thuốc lá nóng, thuốc lá điện tử đang ngày đêm tiếp cận giới trẻ, điều nguy hiểm hơn, những thông điệp không chính xác như “thuốc lá điện tử có thể giảm hại hay cai nghiện thuốc lá” đang dần dần khiến giới trẻ có nhận thức sai lệch.
Ông Nguyễn Trọng Khoa, Phó Cục trưởng Cục quản lý khám chữa bệnh, Bộ Y tế khẳng định, không có bằng chứng chứng nh rằng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng ít gây hại hơn các sản phẩm thuốc lá điếu thông thường.
Bởi thuốc lá điện tử và thuốc lá điếu đều chứa nicotine, là chất gây nghiện cao và gây hại đến sức khỏe. Do vậy, không thể coi là giảm tác hại thuốc lá điếu bằng cách cho sử dụng một sản phẩm gây nghiện khác và tạo ra một thế hệ người nghiện mới (bao gồm cả trẻ em và phụ nữ).
Ông Khoa nhấn mạnh, thông tin "Thuốc lá điện tử giảm tác hại 95% so với thuốc lá điếu thông thường” là không có bằng chứng khoa học:
"Điều này là hoàn toàn không đúng. Vì thực tế ở Việt Nam, trong một năm có hơn 1.000 trường hợp nhập viện cấp tính, còn về tác hại lâu dài không khác gì thuốc lá khác. Chúng tôi không đồng tình với quan điểm này, và nếu có nghiên cứu nào nói về vấn đề này thì chúng ta cần xem ngay họ có nhận được tài trợ của các công ty thuốc lá để làm các tài trợ nghiên cứu này".
Sự thật của những "thông điệp"?
Từ những kết quả nghiên cứu của trường Đại học Bath, Anh Quốc, TS Sophie Braznell, phân tích về “sự thật” của những thông điệp mà các nhà sản xuất thuốc lá đưa ra về thuốc lá thế hệ mới:
"Thuốc lá nung nóng, thuốc lá điện tử là những sản phẩm mới, cả hai cũng có thể gây ra những tác hại mới, như gây tổn thương phổi cấp tính (EVALI) và tổn thương nội tạng đặc biệt là ở trẻ em. Thuốc lá nung nóng không an toàn hơn thuốc lá điếu. Bằng chứng cho thấy chúng không hỗ trợ việc bỏ thuốc mà trên thực tế còn khiến việc hút thuốc lá kéo dài".
Điều quan trọng là ngay cả khi những sản phẩm này có thể hỗ trợ việc bỏ thuốc và giảm thiểu tác hại, chúng vẫn nằm trong tay ngành công nghiệp thuốc lá, vốn đã sử dụng chúng để cản trở tiến trình xây dựng chính sách, gây nghiện và gây tổn hại cho thế hệ mới.
Thạc sĩ Đào Thế Sơn, Chuyên gia Tổ chức Y tế cộng đồng toàn cầu Vital Strategies cho rằng, kịch bản về quảng cáo cho thuốc lá thế hệ mới được lặp lại từ kịch bản thuốc lá có đầu lọc vào những năm 1950.
Thực tế xảy ra tình trạng, ngành công nghiệp thuốc lá tài trợ cho các nghiên cứu, hoặc tác động vào việc thực hiện nghiên cứu, diễn giải sai lệch kết quả nghiên cứu theo hướng có lợi cho các công ty như “thuốc lá thế hệ mới là giải pháp thay thế”, “giải pháp cai nghiện”. Ông Sơn nhấn mạnh:
"Các thông tin này đều chưa có cơ sở, nó mới là những câu chuyện người ta thêu dệt còn chưa có bằng chứng nào trên thế giới coi đây là sản phẩm cai nghiện cả. Một số quốc gia đã cho phép quản lý sản phẩm này như là dược phẩm để cai nghiện. Nhưng tại những quốc gia này, chưa có công ty nào đệ trình lên bằng chứng lâm sàng. Đây là một sản phẩm các công ty đưa ra như một chiến dịch marketing, chiến dịch gây nhiễu thông tin, truyền thông của công ty đưa ra những bằng chứng mập mờ. Khi mà nghiên cứu các bằng chứng này không đúng sự thật".
BS Nguyễn Tuấn Lâm, cán bộ kỹ thuật của Tổ chức Y tế thế giới tại Việt Nam cho biết, ngành công nghiệp thuốc lá có rất nhiều "chiêu trò" để cản trở việc đề xuất cấm thuốc lá mới như: Mua chuộc ngầm hoặc công khai các quá trình xây dựng chính sách, pháp luật; thổi phồng về vai trò kinh tế của ngành công nghiệp thuốc lá; bóp méo các luồng ý kiến công chúng nhằm tạo hình ảnh doanh nghiệp tốt; tìm cách làm giảm giá trị các bằng chứng nghiên cứu và dựng lên các nhóm bề mặt để gây ảnh hưởng:
"Quỹ “Thế giới không khói thuốc” nhằm tài trợ cho các nghiên cứu về phòng chống thuốc lá, nhưng lại do chính công ty thuốc lá Phillip Mories tài trợ. Họ đầu tư, hỗ trợ nghiên cứu, can thiệp, tiếp cận rất nhiều chuyên gia, nhà quản lý. Nhưng những người phối hợp với họ dần dần không thể hiện vai trò y tế công cộng nữa, thay vào đó, các nghiên cứu họ đưa ra có lợi cho ngành thuốc lá".
Ông Jorge Alday, Giám đốc Tổ chức toàn cầu giám sát ngành công nghiệp thuốc lá (STOP) phân tích, cả thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng có khả năng gây nghiện cao hơn cả heroin hoặc concain. Ngoài ra, thành phần nicotine trong thuốc lá thế hệ mới còn gây hại cho sự phát triển não bộ và các vấn đề sức khỏe tâm thần liên quan, như lo lắng, trầm cảm và có ý định tự tử ở trẻ em và thanh thiếu niên.
Việc tiếp thị các sản phẩm thuốc lá nung nóng, thuốc lá điện tử mang những thông điệp sai lệch có thể khiến giới trẻ hiểu lầm và sử dụng nhiều hơn. Về lâu dài có thể gây ra một thế hệ nghiện nicotine và gây ra những tác động về y tế, kinh tế rất khó để đong đếm hết được.
Ngày 27/7/2020, Tổ chức y tế Thế giới (WHO) đã đưa ra tuyên bố “Việc tuyên truyền thuốc lá nung nóng ít hóa chất độc hại hơn so với thuốc lá truyền thống sẽ gây hiểu nhầm cho người sử dụng về tác hại của thuốc lá nung nóng”. WHO kêu gọi các quốc gia cần có các biện pháp “ngăn chặn việc đưa ra các kết luận thiếu căn cứ về an toàn của thuốc lá điện tử, thuốc lá nóng.”
Việt Nam đã tham gia Công ước Khung về kiểm soát thuốc lá của WHO, do đó phải cam kết Quyết tâm bảo vệ các thế hệ hiện tại và tương lai khỏi việc tiêu thụ thuốc lá và phơi nhiễm với khói thuốc. Vậy Việt Nam cần làm gì để thực hiện cam kết và ngăn chặn thế hệ nghiện nicotine mới trong tương lai?.
Kênh VOV Giao thông sẽ có câu trả lời đến quý thính giả trong phóng sự tiếp theo phát sóng vào ngày mai (05/10).