Kinh nghiệm quốc tế và thực tiễn tại Việt Nam đều khẳng định: KTNN chính là công cụ kiểm tra, kiểm soát mạnh mẽ, đảm bảo quản lý và sử dụng hiệu quả nguồn lực công.
Theo các chuyên gia, bất cứ nơi nào có Tài chính công (TCC) và Tài sản công (TSC), nơi đó phải được kiểm soát và kiểm toán. KTNN đóng vai trò quyết định trong việc nâng cao tính nh bạch, trách nhiệm giải trình thông qua ba hoạt động then chốt: cung cấp thông tin tin cậy, phát hiện và kiến nghị xử lý các hạn chế về cơ chế, chính sách, và công khai kết quả kiểm toán để tăng cường giám sát và phản biện xã hội.
Nghiên cứu quốc tế cho thấy, các cơ quan kiểm toán trên thế giới đều gắn chặt vai trò của mình với công cuộc chống tham nhũng và đảm bảo công khai, nh bạch. Sự tin cậy của người dân vào BAI đã biến kiểm toán trở thành công cụ hữu hiệu để giải quyết xung đột và củng cố niềm tin xã hội.
Nhận thức rõ vai trò này, Chiến lược phát triển KTNN đến năm 2030 đã đặt mục tiêu tổng quát: Phát triển KTNN thành công cụ trọng yếu, hữu hiệu của Đảng và Nhà nước trong kiểm tra, kiểm soát việc quản lý, sử dụng TCC, TSC, đồng thời nâng cao trách nhiệm giải trình và đảm bảo tính công khai, nh bạch của các cơ quan sử dụng ngân sách.
Để đạt được mục tiêu này, KTNN Việt Nam cần tập trung vào các giải pháp đổi mới sau:
Thứ nhất, tối ưu hóa hoạt động chuyên môn. KTNN cần phát huy vị thế độc lập, kiểm toán theo hướng tiếp cận rủi ro và trọng yếu, tập trung vào các lĩnh vực có nguy cơ thất thoát ngân sách hoặc sai phạm quản lý, như xây dựng cơ sở hạ tầng, môi trường và dịch vụ công. Mục tiêu kiểm toán phải gắn kết chặt chẽ với các chỉ tiêu cải cách tài chính công và nh bạch ngân sách.
Thứ hai, tăng cường Công khai và Truyền thông. Việc đẩy mạnh truyền thông về hoạt động kiểm toán và công bố kết quả rõ ràng, nh bạch là yếu tố sống còn. Người dân nắm được thông tin càng nhiều sẽ càng khuyến khích phản biện xã hội, thúc đẩy sự tham gia chung của các cơ quan dân cử, tổ chức xã hội và toàn dân sau mỗi cuộc kiểm toán.
Thứ ba, đột phá bằng Kiểm toán số. Đây là công cụ hữu hiệu nhất để gia tăng tính nh bạch. Trong khi các cơ quan kiểm toán trên thế giới đang chuyển từ kiểm toán chọn mẫu sang kiểm toán 100% dữ liệu với sự hỗ trợ của AI và máy học, KTNN Việt Nam cũng cần ứng dụng mạnh mẽ công nghệ để kiểm tra toàn bộ các giao dịch tài chính công. Hiện nay, KTNN đang thí điểm ứng dụng AI để phân tích dữ liệu, lựa chọn mẫu kiểm toán, và so sánh đối chiếu trên phạm vi rộng, từ đó đưa ra kết luận trung thực và khách quan.
Thứ tư, phát triển Nhân lực và Kho dữ liệu. Kiểm toán viên cần đổi mới tư duy theo mô hình kiểm toán số, đồng thời KTNN cần xây dựng một kho dữ liệu điện tử lớn, kết nối vào hệ thống thông tin và cơ sở dữ liệu quốc gia. Dữ liệu càng đầy đủ, càng tạo điều kiện cho kiểm toán viên khai thác, thực hiện các phân tích chuyên sâu, cung cấp báo cáo nhanh chóng, kịp thời, từ đó tăng cường tính nh bạch và trách nhiệm giải trình của khu vực công.
Việc phát huy vị thế độc lập, tối ưu hóa chức năng và đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số sẽ giúp KTNN Việt Nam trở thành công cụ trọng yếu, hữu hiệu trong việc kiểm soát tài chính, tài sản công, góp phần xây dựng một nền quản trị quốc gia công khai, nh bạch và hiệu quả hơn.