Dù vấn đề đã được bàn luận nhiều, thậm chí Bộ Y tế đã yêu cầu các cơ sở y tế rà soát, lắp đặt camera, bố trí bảo vệ ở những điểm nóng, nhưng bạo lực vẫn tiếp diễn. “Phác đồ” nào mới thực sự hiệu quả cho sự an toàn của thầy thuốc và người bệnh?
Theo thống kê của Bộ Y tế, từ đầu năm 2025 đến nay, 6 vụ hành hung nhân viên y tế đã được ghi nhận trên cả nước. Đa số ở khoa cấp cứu hoặc hồi sức, nhưng có trường hợp xảy ra ngay ở phòng sơ sinh, như vụ đối tượng cầm dao gây thương tích cho 7 người tại Bệnh viện Sản Nhi Nghệ An ngày 23/10 vừa qua.
Không chỉ chịu bạo lực thể chất, nhiều nhân viên y tế còn bị xúc phạm, chửi bới, gây tổn thương tinh thần nặng nề. Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), môi trường y tế có tới 68% bạo hành tinh thần và 32% bạo hành thể chất.
Những vụ hành hung trong bệnh viện khiến dư luận lo ngại và mong muốn các cơ quan chức năng sớm có biện pháp đủ mạnh để bảo vệ môi trường khám, chữa bệnh an toàn:
"Tôi cũng như mọi người đều thấy rất bất bình. Tôi nghĩ rằng, với các bệnh viện, lực lượng bảo vệ với an ninh cũng đã tốt rồi. Mình chỉ duy trì và lưu ý những đối tượng đáng nghi ngờ thì cần theo dõi để ngăn ngừa kịp thời những hành vi có thể xảy ra".
"Tôi cũng khá là lo lắng. Tôi mong muốn bảo vệ an ninh sẽ tăng cường hơn".
"Để đảm bảo an toàn, nó còn do yếu tố về kinh phí các thứ. Nếu các bệnh viện bố trí được những nhân viên bảo vệ quán xuyến theo khu vực được thì nó sẽ tốt hơn".
Tình trạng bạo lực trong bệnh viện cũng làm “nóng” nghị trường Quốc hội tại Kỳ họp thứ 10 đang diễn ra. Theo ĐBQH, Bác sĩ Trần Khánh Thu, Đoàn ĐBQH tỉnh Hưng Yên, các vụ hành hung, thậm chí gây thương tích nghiêm trọng cho thấy nhân viên y tế đang phải làm việc trong môi trường đầy rủi ro.
Dù nhiều chính sách đã được ban hành, nhưng hành lang pháp lý đủ mạnh để bảo vệ cán bộ y tế vẫn chưa thực sự hình thành:
"Tôi đề nghị cần có chính sách bảo vệ nhân viên y tế trong thời gian làm việc bằng chế tài pháp lý nghiêm khắc. Trường hợp dùng vũ lực, đe dọa vũ lực hoặc dùng thủ đoạn khác cản trở cán bộ, nhân viên y tế khi thực hiện nhiệm vụ tại cơ sở y tế là hành vi chống người đang thi hành công vụ.
Chúng tôi không bao biện cho bất kỳ sai sót nào, nhưng cần phải có cơ chế bảo vệ nhân viên y tế trong mọi tình huống, giúp chúng tôi có thể yên tâm làm việc mà không lo sợ bị đổ lỗi, bị bạo hành khi xảy ra sự cố".
Để đảm bảo an ninh, các bệnh viện trên cả nước đã triển khai nhiều biện pháp theo yêu cầu của Bộ Y tế. Tại Bệnh viện đa khoa Gia Lâm, Hà Nội, ông Vũ Quang Hiển, Giám đốc Bệnh viện cho biết, hiện các khu vực trong bệnh viện đều được lắp camera ghi hình và ghi âm để phục vụ truy xuất, phân tích, rút kinh nghiệm nếu xảy ra sự cố.
Lực lượng bảo vệ được bố trí 24/24 tại các vị trí nhạy cảm như khoa cấp cứu; duy trì đường dây nóng liên lạc với công an xã và các cấp trực lãnh đạo để phối hợp xử lý nhanh. Bệnh viện cũng thường xuyên nhắc nhở nhân viên nâng cao kỹ năng giao tiếp, ứng xử và chủ động tự bảo vệ khi có xung đột:
"Chúng tôi thường xuyên nhắc nhở anh chị em, đặc biệt là trong các đêm trực, về tinh thần giao tiếp, thái độ ứng xử với người bệnh để người bệnh, ngay kể cả trong trường hợp họ đang bức xúc về tình trạng sức khỏe và tính mạng của gia đình, của người thân của mình, họ cũng thấy được sự tiếp đón cẩn thận, chu đáo, nhanh nhẹn, khẩn trương của đội ngũ y tế. Có thể đấy cũng sẽ là những chia sẻ, cảm thông, xung đột cũng sẽ giảm đi".
Tương tự, Trung tâm Y tế Nhà Bè, TP.HCM cũng đã lắp đặt camera và bố trí lực lượng đảm bảo an ninh. Tuy nhiên, theo bác sĩ Đào Văn Lượng, Trưởng Khoa Kiểm soát bệnh tật, mối nguy hiểm còn có thể đến với nhân viên y tế ngoài cơ sở khám, chữa bệnh:
"Ở các cộng đồng, về công tác vệ sinh loăng quăng cũng như loại bỏ các vật dụng chứa nước, cũng gặp một số đối tượng cầm dao luôn, họ hăm dọa chém luôn. Bây giờ nhân viên y tế cũng sợ lắm, không dám đi vô những con hẻm đó. Cũng mong muốn được Sở Y tế quan tâm đến các trung tâm y tế khu vực, cũng như bảo vệ nhân viên y tế trong ngành".
Theo Tiến sĩ Tội phạm học, Thượng tá Đào Trung Hiếu, bạo hành nhân viên y tế phản ánh sự xói mòn đạo đức xã hội và niềm tin suy giảm vào các thiết chế công, trong đó có ngành y. Nguyên nhân xuất phát từ tâm lý căng thẳng của thân nhân, định kiến xã hội với y tế công và lỗ hổng quản trị, đặc biệt là thiếu quy trình giải thích và lực lượng bảo vệ chuyên nghiệp. Dù đôi khi thái độ thiếu kiềm chế của bác sĩ góp phần, song nguyên nhân chính vẫn là hệ thống an ninh và quản lý chưa đủ chặt chẽ:
"Trước hết, về mặt chính sách, cần xây dựng quy chế bảo vệ an ninh cơ sở y tế với lực lượng bảo vệ chuyên trách, có sự phối hợp thường xuyên của công an cơ sở.
Thứ hai, cần tổ chức các khóa đào tạo về kỹ năng giao tiếp, các tình huống khủng hoảng và xoa dịu tâm lý bệnh nhân, người nhà cho nhân viên y tế. Kỹ năng ứng phó với các tình huống bạo lực tại cơ sở y tế là điều cần trang bị, huấn luyện cho nhân viên y tế để họ biết cách ứng xử khôn ngoan, phù hợp trong các tình huống xảy ra xung đột.
Thứ ba, các bệnh viện cần thiết lập quy trình phản hồi nhanh khi có khiếu nại, tránh tích tụ mâu thuẫn. Thứ tư, truyền thông y tế cần cải thiện để giúp cộng đồng hiểu đúng vai trò, áp lực và giới hạn nghề nghiệp của y bác sĩ".
Qua quá trình tập huấn cho ngành y tế các địa, Thượng tá Đào Trung Hiếu cho rằng, cần đưa các buổi tập huấn mô phỏng tình huống vào chương trình đào tạo thường xuyên để bảo vệ nhân viên y tế và củng cố hình ảnh chuyên nghiệp của ngành.
Một số bệnh viện đã dạy võ cho y bác sĩ, một cách làm được đánh giá hiệu quả vì vừa tăng cường thể lực, rèn bản lĩnh, vừa giúp họ có kỹ năng tự vệ khi gặp tình huống nguy hiểm.
Ngoài ra, cần có chế tài nghiêm khắc hơn, ông Hiếu cũng đề nghị bất kỳ hành vi gây rối trật tự tại bệnh viện, hành hung y bác sĩ đều phải bị xử lý hình sự, có thể là tội gây rối trật tự công cộng hoặc các tội danh khác tương ứng tính chất, mức độ của hành vi vi phạm và hậu quả.
Ngăn bạo lực từ cánh cửa bệnh viện
Bạo lực trong bệnh viện không chỉ là hành vi bộc phát mà là hệ quả của nhiều mâu thuẫn âm ỉ, từ áp lực của người bệnh, sự quá tải hệ thống, cho đến khoảng trống trong cách bảo vệ nhân viên y tế.
Từ phía bệnh nhân và người nhà, khi người ta mang vào bệnh viện cơn nóng giận, định kiến, hoặc tâm lý “có tiền là có quyền”, thì mọi ranh giới đều trở nên mong manh. Và khi một hành vi bạo lực không bị trừng trị thích đáng, thì nó trở thành tiền lệ cho những trường hợp tiếp theo.
Từ phía y bác sĩ và bệnh viện, dù không phải nguyên nhân chính nhưng không thể phủ nhận rằng, đôi khi thái độ thiếu chuẩn mực của một bộ phận nhân viên y tế cũng góp phần tạo ra căng thẳng. Những biểu hiện như thờ ơ, thiếu tận tình trong giao tiếp dễ khiến người bệnh hoặc người nhà hiểu lầm là sự vô cảm. Khi cảm xúc nóng giận không được kiểm soát, thì chỉ cần một lời nói cũng có thể khiến bức xúc vượt ngưỡng.
Nhiều biện pháp đảm bảo an ninh bệnh viện đã được đưa ra, nhưng những chiếc camera vẫn chỉ “chứng kiến” chứ không “ngăn chặn”. Lực lượng bảo vệ nhiều nơi chỉ làm nhiệm vụ hành chính, hoặc có thể tuổi đã cao, không đủ khả năng can thiệp khi bạo lực bùng phát.
Vì vậy, muốn bệnh viện thực sự là nơi an toàn, cần nhìn vấn đề theo hướng xây dựng và phòng ngừa, cần xem an ninh như một cấu phần của chính sách y tế quốc gia với quy trình, con người, công nghệ và chế tài rõ ràng.
Trước hết, phải coi việc hành hung trong lĩnh vực y tế là một tội nghiêm trọng, được xử lý nghiêm dù chỉ là đe dọa. Tại phiên giải trình trước Quốc hội vừa qua, Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan đề nghị quy định việc bạo hành nhân viên y tế khi đang làm việc là một hành vi chống người thi hành công vụ. Bởi nó không chỉ ảnh hưởng an ninh, mà còn đe dọa trực tiếp đến sức khỏe, tinh thần, tính mạng của nhân viên y tế, người bệnh và người thân của họ.
Tiếp đó, để ngăn chặn hành vi này, hệ thống an ninh phải được coi là một phần của hạ tầng y tế. Mỗi hành lang, mỗi phòng cấp cứu cần được nhìn nhận như một vùng đặc biệt, nơi mọi hành vi bạo lực, xúc phạm nhân viên y tế phải được phát hiện và ngăn chặn tức thì.
Bệnh viện cần có đội ngũ phản ứng nhanh, được huấn luyện, phối hợp công an địa bàn, sẵn sàng can thiệp khi có dấu hiệu bạo lực. Khu cấp cứu nên được thiết kế với nút báo động khẩn, kết nối trực tiếp với lực lượng chức năng.
Các địa phương cũng nên xây dựng quy trình ứng phó bạo lực thống nhất, để khi có sự cố, mọi bộ phận đều biết cách xử lý đúng thẩm quyền, tránh lúng túng hoặc phản ứng chậm. Chính quyền và lực lượng an ninh cơ sở cũng cần tăng cường phối hợp, có cơ chế giám sát và hỗ trợ thường xuyên đối với những địa điểm đặc thù như bệnh viện, trường học - nơi đòi hỏi môi trường tuyệt đối an toàn.
Sự quan tâm, lưu ý và chủ động phòng ngừa, đấu tranh ngăn chặn từ sớm của các lực lượng này sẽ là vòng bảo vệ vững chắc, góp phần giữ bình yên cho hành lang bệnh viện và sự an tâm cho thầy thuốc.
Tuy nhiên, “lá chắn” hiệu quả nhất vẫn nằm ở con người, bởi gốc rễ vấn đề là niềm tin giữa người bệnh và thầy thuốc. Ngành y cần đặt trọng tâm vào nâng cao năng lực chuyên môn, đào tạo kỹ năng mềm và kỹ năng xử lý tình huống cho đội ngũ bác sĩ, y tá, điều dưỡng, không chỉ để giao tiếp khéo léo hơn, mà còn để biết ứng phó đúng cách khi đối diện những tình huống căng thẳng hoặc có yếu tố bạo lực.
Những khóa huấn luyện về kỹ năng giao tiếp, kiềm chế cảm xúc và xử lý xung đột nên trở thành nội dung thường xuyên trong đào tạo nhân lực y tế. Bởi một lời nói dịu dàng, một ánh mắt cảm thông đôi khi có thể dập tắt ngọn lửa nóng giận nhanh hơn mọi hàng rào bảo vệ.
Họ cũng cần được trang bị kiến thức nghiệp vụ cơ bản để nhận diện nguy cơ, biết khi nào cần rút lui, khi nào nên báo động, khi nào có thể chủ động bảo vệ an toàn cho bệnh nhân. Một phản xạ chuẩn xác có thể ngăn ngừa hậu quả, một quy trình ứng phó được tập huấn bài bản có thể biến hỗn loạn thành trật tự.
Nhưng công bằng mà nói, không thể đòi hỏi bác sĩ lúc nào cũng bình tĩnh khi chính họ đang chịu áp lực khổng lồ: thiếu người, thiếu trang thiết bị, lương thấp, ca trực kéo dài. Khi cả xã hội đòi hỏi họ phải “toàn năng” trong một hệ thống chưa bảo vệ đủ, thì những vụ bạo hành vừa là bi kịch cá nhân, vừa là sự báo động của một cấu trúc đang quá tải.
Song song chính sách đãi ngộ xứng đáng với nhân viên y tế, các cơ quan quản lý cũng cần có chương trình truyền thông thường xuyên để người dân hiểu bác sĩ không phải “người phục vụ”, mà là người đồng hành trong hành trình chữa bệnh. Tôn trọng thầy thuốc, hiểu được áp lực và rủi ro nghề nghiệp của họ không chỉ góp phần giữ gìn an ninh bệnh viện, mà còn là nền tảng của xã hội văn nh.
“Phác đồ” cho an ninh bệnh viện, suy cho cùng, không chỉ nằm ở những bức tường hay cánh cửa, mà nằm trong ý thức của từng người. Khi lòng tin được củng cố, khi mỗi bác sĩ được trang bị đủ kỹ năng, được bảo vệ bởi hệ thống pháp lý và được trân trọng đúng mức, thì những hành lang trắng sẽ không còn trở thành chiến trường của bạo lực và giận dữ.