Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia nhận định lượng mưa ở lưu vực sông Mekong trong tháng 2 này ở mức thấp, đồng thời tổng lượng dòng chảy từ thượng nguồn sông Mekong về hạ lưu và vùng ĐBSCL từ tháng 12-2024 đến tháng 5-2025 giảm từ 10-15% so với trung bình nhiều năm. Do đó, tình hình hạn hán, xâm nhập mặn có khả năng ảnh hưởng sâu đến các tỉnh, thành phố vùng ĐBSCL.
Tại Hậu Giang nhiều nơi được dự báo sẽ xảy ra tình trạng thiếu nước cục bộ. Tình hình xâm nhập mặn vào địa bàn tỉnh có thể xảy ra từ nhiều hướng. Cụ thể, theo thủy triều từ biển Đông, nước mặn vượt sông Hậu và kênh Đại Hải (tỉnh Sóc Trăng), uy hiếp thành phố Ngã Bảy, huyện Châu Thành, một phần huyện Phụng Hiệp; đồng thời từ các kênh chính của tỉnh Sóc Trăng và tỉnh Bạc Liêu, nước mặn có thể ảnh hưởng đến thị xã Long Mỹ, một phần huyện Phụng Hiệp. Bên cạnh đó, từ thủy triều biển Tây, nước mặn theo sông Cái Lớn và sông Nước Trong đe dọa huyện Long Mỹ, một phần huyện Vị Thủy và thành phố Vị Thanh.
Mặc dù nồng độ mặn hiện chưa vượt ngưỡng cho phép, nhưng ông Phạm Văn Nho ở xã Hỏa Tiến, thành phố Vị Thanh vẫn bắt đầu trữ nước và áp dụng các biện pháp tưới tiết kiệm cho vườn nhãn của mình. Ông Phạm Văn Nho, chia sẻ: Lúc nào tới mùa hạn cũng phải trữ, không trữ đâu có đủ nước tưới tiêu. Trường hợp thiếu thì mình bơm từ kênh qua để mình lấy nước ngọt bởi vì nó có cái đập ngăn mặn đó. Đóng cống lại hết trơn, lấy nước từu kênh Xáng Hậu, kênh Vị Thanh Chảy xuống.
Hiện nồng độ mặn trên địa bàn tỉnh Hậu Giang thấp hơn so với trung bình nhiều năm, cao nhất là 3,2%o tại Ngã Ba sông Nước Trong, so với cùng kỳ năm 2024 vẫn thấp hơn khoảng 3%o. Bởi ngoài theo dõi chặt chẽ tình hình mặn địa phương còn vận hành hiệu quả các công trình thuỷ lợi. Tuy nhiên, không vì thế mà địa phương và người dân lơ là, mất cảnh giác. Ngành chức năng và các địa phương trong tỉnh đã khoanh vùng có nguy cơ bị ảnh hưởng bởi hạn hán và xâm nhập mặn. Theo ước tính, toàn tỉnh có khoảng 170.000ha lúa Đông xuân 2024-2025, lúa Hè thu 2025 và cây ăn trái, nuôi trồng thủy sản có nguy cơ bị ảnh hưởng bởi hạn hán và xâm nhập mặn.
Ông Trần Thanh Toàn, Chánh văn phòng Ban Chỉ huy Phòng chống thiên tai và Tìm kiếm cứu nạn tỉnh Hậu Giang, cho biết: Tình hình xâm nhập mặn năm 2025 diễn biến cũng khá phức tạp, tương đương trung bình nhiều năm, có thời điểm cũng gay gắt và để làm ít ảnh hưởng đến sản xuất và sinh hoạt của người dân do xâm nhập mặn trên địa bàn tỉnh. Thứ nhất cả hệ thống chính trị cũng như người dân cần phải quán triệt về chỉ thị phòng chống thiên tai của tỉnh Hậu Giang. Bên cạnh đó cần vận hành hiệu quả hệ thống công trình thuỷ lợi trên địa bàn tỉnh, đối người dân cần theo dõi dự báo xâm nhập mặn, gia cố bờ bao và lấy nước hợp lý.
Còn tại tỉnh Sóc Trăng, Cống âu Rạch Mọp được xây dựng trên sông Rạch Mọp thuộc xã Nhơn Mỹ, huyện Kế Sách và xã Song Phụng, huyện Long Phú cách cầu Rạch Mọp khoảng 540m đến nay đã được triển khai vận hành tạm thời, nhằm kiểm soát mặn. Ông Kiều Văn Công, Phó Giám đốc Ban Quản lý đầu tư và xây dựng Thủy lợi 10 (chủ đầu tư), cho biết công trình đến nay đạt hơn 92% khối lượng. Thời gian qua, nhà thầu nỗ lực hoàn thành lắp đặt cửa van cống, xi lanh thủy lực, nhằm kịp thời công tác phòng, chống hạn mặn, phục vụ sản xuất, dân sinh mùa khô năm 2024-2025. Công trình dự kiến hoàn thành và đưa vào sử dụng trước 30/4 năm nay.
Ông Kiều Văn Công cho biết thêm: Tất cả hạn mục chính cống, cửa van, âu thuyền đã hoàn thành, các hạng mục còn lại phấn đấu tháng 3-2025. Kiểm soát được hạn mặn sắp tới, kết nối giao thương 2 bên Long Phú và Kế Sách, đảm bảo giao thông thuỷ, bà con đi lại bình thường.
Ngoài ra, dự án kiểm soát nguồn nước bờ nam sông Hậu triển khai tại các huyện Long Phú, Kế Sách, Châu Thành (Sóc Trăng), tổng kinh phí đầu tư 900 tỉ đồng. Ban 10 làm chủ đầu tư hợp phần xây dựng cống âu Rạch Mọp, cống Mương Khai 2, cống Trà Ếch, cống Cau Trường, cống Cái Trưng, cống Trà Quýt. Dự án nhằm kiểm soát mặn, giữ ngọt tạo điều kiện sản xuất ổn định, bền vững cho vùng diện tích tự nhiên hơn 19.200 ha trên địa bàn các huyện Kế Sách, Châu Thành, Long Phú và TP. Sóc Trăng; giảm thiểu ảnh hưởng do hạn mặn gây ra và tạo nguồn hỗ trợ cấp nước ngọt cho diện tích tự nhiên hơn 36.700 ha thuộc nhiều địa phương.
Theo Trung tâm Dự báo khí tượng - thủy văn quốc gia, trong tuần qua, xâm nhập mặn ở ĐBSCL và TP. HCM có xu thế tăng theo kỳ triều cường, ranh mặn tại các cửa sông Cửu Long từ 38-48km, sông Vàm Cỏ từ 45-52km, sông Cái Lớn từ 35-40km (mức thấp hơn cùng kỳ năm 2024 từ 3-8km; thấp hơn cùng kỳ năm 2016 và 2020 từ 25-44km); tại TP. HCM xâm nhập mặn thấp hơn cùng kỳ năm 2024 và trung bình nhiều năm.
Ông Nguyễn Huy Khôi, Trưởng phòng Khoa học Công nghệ - Hợp tác quốc tế (Viện Quy hoạch Thủy lợi ền Nam), nhận định: Nguy cơ xuất hiện về tình trạng hạn hán, xâm nhập mặn trong mùa khô 2024-2025 vẫn có thể xảy ra và vẫn ở mức cao hơn trung bình nhiều năm. Tuy nhiên sẽ không gay gắt như mùa khô các năm 2023-2024, 2015-2016 và 2019-2020.
Để chủ động ứng phó đợt xâm nhập mặn cao điểm, ngày 17-2, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã ký Công điện số 15 về việc chủ động ứng phó đợt xâm nhập mặn cao điểm ở ĐBSCL và TP.HCM. Trong đó yêu cầu, Chủ tịch UBND các tỉnh, thành, nhất là khu vực ven biển ĐBSCL và TP.HCM tổ chức theo dõi chặt chẽ diễn biến và dự báo khí tượng thủy văn, nguồn nước, xâm nhập mặn để chủ động triển khai các biện pháp ứng phó cụ thể theo chỉ đạo của Bộ NN-PTNT và phù hợp với tình hình thực tế tại địa phương, tập trung triển khai các phương án bảo đảm cấp nước sinh hoạt cho người dân và hoạt động sản xuất, kinh doanh, tuyệt đối không để người dân thiếu nước sinh hoạt, cơ sở y tế, cơ sở giáo dục thiếu nước ngọt.
***
Theo dự báo từ các cơ quan chức năng, xâm nhập mặn ở ĐBSCL và TP.HCM sẽ tiếp tục tăng cao trong tháng 2 đến tháng 4-2025, ở mức cao hơn trung bình nhiều năm, xấp xỉ và thấp hơn năm 2024, thấp hơn các năm 2016 và 2020. Dù các địa phương và người dân đã có nhiều kinh nghiệm trong thích ứng với hạn, mặn nhưng không được lơ là, chủ quan.
Mặc dù các tỉnh ền Tây Nam Bộ đã có mưa trái mùa hiếm hoi trong những ngày gần đây, làm người dân và cơ quan chức năng thở phào nhẹ nhõm, nhưng các chuyên gia vẫn cảnh báo rằng tình hình hạn hán và xâm nhập mặn vẫn rất phức tạp và sẽ tiếp tục tác động tiêu cực đến đời sống và sản xuất nông nghiệp trong khu vực.
Mưa trái mùa là tín hiệu đáng mừng nhưng không thể thay thế các giải pháp phòng ngừa lâu dài. Lượng mưa trong tháng 2 năm nay được dự báo vẫn thấp hơn so với trung bình nhiều năm, cộng thêm tình trạng suy giảm dòng chảy từ thượng nguồn sông Mekong. Điều này đồng nghĩa với việc tình hình xâm nhập mặn và hạn hán có thể trở nên nghiêm trọng trong thời gian tới, đặc biệt là ở các khu vực ven biển. Mặc dù hệ thống cống ngăn mặn và các công trình thủy lợi đã phát huy tác dụng, nhưng nếu không có sự chuẩn bị kỹ càng và phối hợp chặt chẽ giữa chính quyền và người dân thì hiệu quả của chúng cũng sẽ bị hạn chế.
Vì vậy, việc khẩn trương hoàn thành các công trình điều tiết nước là rất cần thiết, giúp các địa phương chủ động ứng phó với các tình huống thiên tai cực đoan. Người dân cũng cần chú ý theo dõi dự báo thời tiết, trữ nước, gia cố bờ bao và áp dụng các biện pháp tiết kiệm nước. Ngành chức năng các địa phương cần cung cấp thông tin kịp thời về tình hình hạn hán và xâm nhập mặn để giúp người dân chủ động hơn trong việc bảo vệ mùa màng và giảm thiểu thiệt hại. Quan trọng hơn cả, ý thức cộng đồng trong việc bảo vệ nguồn nước vẫn là yếu tố quyết định.
Bên cạnh việc đầu tư vào cơ sở hạ tầng thủy lợi, cần đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao nhận thức và khuyến khích áp dụng các mô hình sản xuất bền vững, tiết kiệm nước để hạn, mặn không còn là nỗi lo.