Sau 3 năm triển khai Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - Liên nh Châu Âu (EVFTA), với cơ cấu hàng hóa bổ sung lẫn nhau, lợi thế từ thực thi EVFTA đã giúp trao đổi thương mại hai chiều nói chung và xuất khẩu Việt Nam sang EU nói riêng tăng trưởng ấn tượng. Nhiều mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam như dệt may, giày dép, thủy sản, nông sản... đều ghi nhận tăng trưởng tích cực, tỷ lệ tận dụng C/O ưu đãi liên tục tăng cao.
Tuy nhiên, kết quả này phần nào bị ảnh hưởng bởi EU đang áp dụng nhiều hơn các tiêu chuẩn cao, gia tăng yêu cầu về chất lượng, đặc biệt trong lĩnh vực môi trường, khí hậu, phát triển bền vững… với hàng hóa nhập khẩu, gọi chung là các “tiêu chuẩn xanh”.
Đây không chỉ là thách thức đối với những doanh nghiệp mới xuất khẩu sang EU mà là thách thức với cả những doanh nghiệp đã có kinh nghiệm tại thị trường này.
Chia sẻ tại Tọa đàm “Chuyển đổi xanh - Yêu cầu cấp thiết của doanh nghiệp xuất khẩu sang EU” do Tạp chí Công Thương tổ chức ngày 19/9, ông Ngô Chung Khanh, Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên (Bộ Công Thương) cho biết, EVFTA thiên nhiều về phát triển bền vững, trong đó đề cập tới vấn đề môi trường và lao động cùng cơ chế thực thi, giám sát khá rõ ràng.
Việt Nam - EU chống các hành động, hoạt động sản xuất ảnh hưởng đến bảo tồn sinh học, đặc biệt là ngăn chặn và hạn chế tối đa các hoạt động mua bán, trao đổi động vật trái phép.
Hai bên phối hợp để bảo tồn, phát triển rừng bền vững theo hướng hạn chế cũng như ngăn chặn các sản phẩm sử dụng các nguồn gốc gỗ không hợp pháp. Điều này yêu cầu doanh nghiệp phải xanh hóa sản xuất, lựa chọn nguyên liệu thân thiện môi trường, hạn chế tối đa sử dụng các nguồn nguyên liệu gây hại.
“Hiện nay, người tiêu dùng EU ngày càng quan tâm, chú trọng đến cách sản xuất sản phẩm có ảnh hưởng đến môi trường hay không, có bền vững hay không và việc đối xử với người lao động như thế nào… ’, ông Khanh nhận định.
Còn theo bà Nguyễn Hồng Loan, Chuyên gia Dự án Hỗ trợ kỹ thuật về đánh giá tác động của CBAM, EU vốn là thị trường có tiêu chuẩn liên quan đến môi trường rất cao và quy định của EU với sản phẩm trong nước liên quan đến môi trường đã được quy định từ rất sớm, từ những năm 1987.
Tuy nhiên, gần đây, các quy định này được quy định chặt chẽ hơn, tăng tốc hơn, bắt đầu từ việc EU phê duyệt Thỏa thuận xanh với mục tiêu giảm 55% phát thải khí nhà kính vào năm 2030 so với năm 1990 và hướng tới mục tiêu rất tham vọng là đạt được phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050. Đây là thách thức đòi hỏi các doanh nghiệp có giải pháp đáp ứng yêu cầu của thị trường EU.
Chia sẻ về vấn đề chuyển đổi xanh, bà Nguyễn Thị Thu Trang, Giám đốc Trung tâm WTO và Hội nhập - Liên đoàn Thương mại và công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho biết: "Những tiêu chuẩn xanh hay bền vững của EU sẽ bao trùm tất cả những sản phẩm được xem là thế mạnh của Việt Nam khi xuất khẩu vào thị trường EU như: nông thủy sản, đồ gỗ, dệt may, da giày…Vì vậy, số lượng, phạm vi doanh nghiệp và hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam bị ảnh hưởng rất lớn".
Theo bà Trang, đây cũng là thách thức với doanh nghiệp trong nước bởi tiêu chuẩn này không phải đặt ra, sau đó tuân thủ là xong mà đây là một chuỗi những thay đổi và xanh dần, bền vững dần. Điều này đồng nghĩa với việc doanh nghiệp muốn tuân thủ phải thường xuyên theo dõi mới đảm bảo được. Cuối cùng, việc thích ứng với những tiêu chuẩn này đòi hỏi nỗ lực, nhận thức và chi phí rất lớn với doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa.
Để xuất khẩu bền vững sang thị trường EU và các thị trường lớn khác, các diễn giả tham gia tọa đàm cho rằng, doanh nghiệp Việt Nam phải đổi sang phát triển sản xuất xanh, ứng dụng công nghệ tiêu chuẩn cao để đảm bảo cung cấp sản phẩm xanh, sạch, đáp ứng tiêu chuẩn kỹ thuật, môi trường và tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng bền vững của thị trường này.
Cụ thể, nhập khẩu nguyên liệu gỗ phải có nguồn gốc rõ ràng, hợp pháp, hay quá trình nuôi trồng thủy sản của doanh nghiệp cũng cần bảo đảm được các thủ tục, các tiêu chuẩn để được chứng nhận sang thị trường EU. Tuyệt đối không tham gia hay mua bán các sản phẩm có nguồn gốc từ đánh bắt cá trái phép, sử dụng các công cụ gây thiệt hại đến nguồn sinh vật biển.