Việc sử dụng kháng sinh, chế phẩm sinh học để điều trị bệnh trong nuôi thủy sản rất phổ biến. Tuy nhiên, nếu lạm dụng và sử dụng không đúng khuyến cáo hay sử dụng thuốc ngoài danh mục cho phép có thể gây ra tình trạng mất an toàn thực phẩm.
Theo thống kê của ngành chức năng, 9 tháng đầu năm 2023, diện tích nuôi trồng thủy sản bị thiệt hại đã tăng 12,3% so với cùng kỳ năm 2022, tương đương trên 22.500ha. Phần lớn thiệt hại xảy ra trên diện tích nuôi tôm nước lợ, chiếm tới 88%. Bệnh nguy hiểm xuất hiện trên tôm chủ yếu: Đốm trắng, hoại tử gan tụy cấp tính. Tuy nhiên, so với năm 2022, các bệnh này đã có chiều hướng giảm.
Ngoài những nguyên nhân trực tiếp do dịch bệnh, biến đổi môi trường, thời tiết gây thiệt hại đến diện tích nuôi trồng thủy sản. Mới đây, tại Hội nghị bàn giải pháp phát triển nuôi trồng thủy sản trong bối cảnh mới diễn ra ở TP Cần Thơ, Thứ trưởng Bộ NN-PTNT Phùng Đức Tiến thẳng thắng chỉ ra, chế phẩm sinh học được xem là tác nhân kiểm soát dịch bệnh lại được bán tràn lan trên thị trường: Chế phẩm tràn lan, thậm chí tôi chưa kể là những trường hợp có tiếp tay bán sản phẩm bậy. Đổ vào ô nhiễm môi trường, tôm, cá tra chết, năng suất thấp. Các đồng chí phản ảnh tôi nói rất nhiều lần rồi. Có rà soát, có kiểm tra, có hậu kiểm không hay chỉ bỏ không. Nắm vấn đề phải sâu, phải chắc mới được. Chế phẩm môi trường loại. Nhiều lắm, chế phẩm sinh học bán khắp nơi. Thậm chí có tiếp tay, phải nhìn thẳng, nhìn thật như thế.
Thống kế, hiện cả nước có 42 tỉnh, thành phố đã xây dựng kế hoạch phòng chống dịch bệnh thủy sản năm 2023. Nhưng chỉ có 21 tỉnh bố trí kinh phí với số tiền trên 40 tỷ đồng. Ông Nguyễn Ngọc Tiến, Trưởng phòng Thú y thủy sản, Cục Thú y đánh giá nguồn lực này không đủ để triển khai công tác phòng chống dịch bệnh. Đặc biệt là việc giám sát chủ động, lấy mẫu xét nghiệm xác định nguyên nhân thủy sản chết nhiều.
Ông Nguyễn Ngọc Tiến. cho biết: Đối với người nuôi tôm, nuôi thủy sản nói chung cần tuân thủ các quy định về sử dụng con giống có nguồn gốc, tốt nhất là qua kiểm dịch thú y. Thứ 2 là tuân thủ các quy định về sử dụng thuốc thú y, thủy sản, không được sử dụng các kháng sinh cấm, kháng sinh ngoài doanh mục và kháng sinh sử dụng trong y tế. Tức là áp dụng các quy trình nuôi an toàn sinh học, quy trình quản lý ao nuôi và tổ chức giám sát dịch bệnh. Quan tâm xử lý nước thải, theo đúng quy định trước khi thải ra môi trường, để giảm nguy cơ dịch bệnh lây lan. Xây dựng cơ sở an toàn dịch bệnh.
Ở góc độ địa phương, đối với vấn đề xét nghiệm, ông Nguyễn Hoàng Xuân, Chi cục trưởng Chi cục Thủy sản tỉnh Bạc Liêu, cho hay tôm khi được bán qua thương lái phải được đảm bảo kháng sinh với cái màu, thế nhưng hiện nay phụ thuộc vào thương lái: Hiện nay các thương lái khi thu mẫu tôm và khi trả kết quả họ chỉ nói 1 câu là tôm anh không đạt, tôm anh dính kháng sinh nhưng người nuôi là không biết mà quan trọng nhất là chỗ xét nghiệm. Xét nghiệm kháng sinh và màu, đa phần lái nói sau, người nuôi nghe vậy đó là cái vướng.
Việc lạm dụng sẽ dẫn đến tồn dư của kháng sinh trong nuôi trồng thủy sản không chỉ gây hệ lụy rất lớn đến hệ sinh thái, nguồn nước, mà nghiêm trọng hơn là ảnh hưởng trực tiếp tới sức khoẻ người sử dụng và mất uy tính của sản phẩm thủy sản trên thương trường.
Do vậy, Thứ trưởng Bộ NN-PTNT Phùng Đức Tiến yêu cầu: Phải cùng nhau dàn trận để cùng nhau kiểm soát các yếu tố chứ, thú ý, cảnh báo, như thế mới giảm. Sử dụng kháng sinh phải được kiểm soát, thì phải nắm được và hướng dẫn. Phải tập huấn, hướng dẫn cho bà con, phải truyền thông thì mới làm được.
Có thể thấy, trong bối cảnh hiện nay việc sử dụng kháng sinh, chế phẩm sinh học đúng cách, có trách nhiệm sẽ giúp phát triển ngành thủy sản bền vững. Do vậy, ngoài các giải pháp từ cơ quan quản lý thì ý thức của người nuôi đóng vai trò quan trọng để xây dựng và đưa hình ảnh sản phẩm thủy sản chất lượng, an toàn, đủ sức cạnh tranh trên các thị trường lớn.