Từ cuối thể kỷ 19, trên đất Lào đã hình thành những ngôi làng có cộng đồng người Việt sinh sống và làm ăn, cho đến hiện tại đã có hơn 100.000 người Việt lựa chọn Lào là quê hương thứ hai để gắn bó.Người Việt Nam tại Lào hiện nay, có thể là lớp thế hệ thứ 3, thứ 4 sinh sống trên đất Lào, cũng có thể là lớp trẻ lựa chọn cuộc sống mới.
Họ có thể là những tri thức, doanh nhân hay đơn thuần chỉ là những người dân lao động bình thường. Thế nhưng, dù ở những ngành nghề nào thì những người dân Việt trên đất Lào cũng luôn có những hoạt động gìn giữ và bảo tồn giá trị văn hoá Việt.
Từ khoảng đầu thế kỷ 20, phật giáo Việt Nam đã du nhập vào Lào nhằm đáp ứng nhu cầu tâm linh của bà con người Việt tại đây. Cho đến nay, trên khắp đất nước Triệu voi này đã có 15 ngôi chùa Việt được hình thành.
Vào những dịp như Tết Nguyên đán, Tết Trung thu, Lễ Vu Lan…những ngôi chùa Việt không chỉ là nơi gửi gắm tâm linh mà còn là nơi sinh hoạt văn hóa của đông đảo người con đất Việt xa xứ, là nơi đoàn kết cộng đồng bà con cùng hướng về Tổ quốc thân yêu.
Sâu xa hơn, chùa còn là nơi gìn giữ, bảo tồn bản sắc và quảng bá văn hóa của dân tộc Việt đến các nước trong khu vực và trên thế giới. Thượng toạ Thích Minh Quang, trụ trì chùa Phật Tích thủ đô Vientiane cho biết:
"Cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài nói chung và người Việt tại Lào nói riêng, được đón giao thừa tại một ngôi chùa Việt như là trở về với quê hương, ở đó thấm đượm tình dân tộc, thấm nhuần nghi lễ văn hóa đầu năm để chúng ta hướng tâm về điều thiện và cùng nhau chúc cho quốc thái dân an, mọi người, bản thân và gia đình được bình an đó là một nét văn hóa nhân văn của người Việt Nam".
Và để người Việt tại Lào có được sự tự do trong hoạt động tôn giáo hướng về quê hương không thể không nhắc tới sự hỗ trợ của các cấp các ngành của Đại sứ quán Việt Nam tại Lào.
Bên cạnh đó, các hoạt động tương thân, tương ái, một truyền thống tốt đẹp của dân tộc Việt Nam cũng được các cấp hội, các ngôi chùa Việt và bà con duy trì như các hoạt động thiện nguyện quyên góp hỗ trợ đồng bào Việt Nam và nhân dân Lào khắc phục hậu quả thiên tai, tặng quà cho người có hoàn cảnh khó khăn; xây nhà tình nghĩa, tôn tạo nghĩa trang, điện thờ liệt sĩ…
Hiện nay, trên cả nước Lào có 12 trường học của cộng đồng người Việt và 12 trường Hữu nghị do Chính phủ Việt Nam xây dựng hỗ trợ Chính phủ Lào, trong đó có nhiều trường đào tạo từ bậc mẫu giáo đến trung học phổ thông như Trường Song ngữ Lào - Việt Nam Nguyễn Du tại thủ đô Vientiane hay Trường Hữu nghị tại tỉnh Savannakhet.
Các cơ sở giáo dục này đóng vai trò quan trọng trong việc dạy tiếng Việt cho con em kiều bào, giúp các em giữ gìn ngôn ngữ tiếng mẹ đẻ, đồng thời là cầu nối vun đắp mối quan hệ hữu nghị vĩ đại, đoàn kết đặc biệt, hợp tác toàn diện giữa Việt Nam và Lào.
Vừa qua (16/9), Đại sứ quán Việt Nam tại Lào phối hợp với Hội người Việt nam thủ đô Vientiane và Trường song ngữ Lào - Việt Nam Nguyễn Du tổ chức Lễ tôn vinh tiếng Việt với nhiều hoạt động hấp dẫn như thi kể chuyện bằng tiếng Việt hay thi tìm hiểu tiếng Việt. Các hoạt động diễn ra sôi nổi, thu hút đông đảo các em học sinh người Việt và người Lào đang theo học tại trường tham gia.
Bằng giọng kể truyền cảm và mạch lạc, em Võ Thị Kim Ngân, học sinh lớp 8 đã đạt giải nhất cuộc thi với câu chuyện “Địa đạo Vịnh Mốc – Quảng Trị, nơi sự sống bất diệt”, cho thấy tinh thần bất khuất và trí tuệ sáng tạo của người dân Việt Nam trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, làm lay động trái tim người nghe. Em Võ Thị Kim Ngân chia sẻ:
"Được tham gia cuộc thi tại lễ tôn vinh tiếng Việt em cảm thấy rất vui, được kể những câu chuyện lịch sử của đất nước mình cho các bạn quốc tế".
Để giúp các em học sinh thêm yêu thích và say mê học tiếng Việt, tại mỗi phần thi, Ban Tổ chức đã đưa ra những câu hỏi tiếng Việt không chỉ liên quan đến văn hóa, đất nước con người của hai đất nước Việt Nam và Lào, mà còn theo các cấp độ từ dễ đến khó để các thí sinh tham gia có thể trả lời được nhiều nhất. Ông Nguyễn Trung Kiên, Chủ nhiệm Uỷ ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài cho rằng:
"Những hoạt động như thế này cần phải được duy trì liên tục. Và chính hoạt động này sẽ giúp nâng cao vị thế, uy tín ngay cả của cộng đồng người Việt của chúng ta trong mắt của cộng đồng người Lào anh em và giúp gắn kết giữa cộng đồng người Việt với cộng đồng người Lào và giữa cộng đồng người Việt ở Lào với Tổ quốc".
Trong nhiều năm qua, Đại sứ quán Việt Nam tại Lào không chỉ rất chú trọng đến công tác giáo dục, truyền bá tiếng Việt, mà còn phối hợp chặt chẽ với Hội người Việt Nam tại các địa phương, các trường học và các thầy cô giáo tham gia giảng dạy, truyền đạt tiếng Việt cho nhiều thế hệ con em cộng đồng.
Bên cạnh đó, những sáng kiến mới như thành lập Ban tiếng Việt của Hội người Việt Nam thủ đô Viêng Chăn, các lớp học tiếng Việt ễn phí tại các ngôi chùa Việt, Trung tâm Văn hóa Việt Nam… các chương trình giao lưu văn hóa, thiết lập Tủ sách tiếng Việt, tổ chức các cuộc thi kể chuyện, hội diễn văn nghệ bằng tiếng Việt dành cho trẻ em, thanh thiếu niên và cộng đồng ở thủ đô Vientiane và nhiều địa phương đã mang lại sức lan tỏa mạnh mẽ.
Và để tiếng Việt tiếp tục được gìn giữ và phát triển tại Lào, Đại sứ Việt Nam tại Lào Nguyễn Minh Tâm cho rằng:
"Những hoạt động phong phú, sâu sắc và có tổ chức này không chỉ góp phần củng cố đời sống tinh thần của bà con kiều bào, mà còn tiếp tục vun đắp mối quan hệ hữu nghị vĩ đại, đoàn kết đặc biệt và hợp tác toàn diện Việt Nam – Lào ngày càng bền chặt".
Mặc dù còn nhiều khó khăn nhưng cộng đồng người Việt Nam tại Lào vẫn đang nỗ lực mạnh mẽ để giữ gìn tiếng Việt như linh hồn của dân tộc, bảo tồn văn hóa Việt Nam qua hệ thống trường học, chùa Việt và những lễ hội truyền thống, qua đó giúp lan tỏa hình ảnh người Việt Nam đoàn kết, nhân ái và hướng về cội nguồn.