Hành khách say xỉn – “quả bom nổ chậm” trong khoang máy bay
Trên chuyến bay đêm từ Chicago đến Los Angeles hồi đầu năm, khi máy bay vừa lăn bánh, một hành khách nam say khướt vội lao vào nhà vệ sinh và nôn đến mức phi hành đoàn phải gọi đội vệ sinh từ mặt đất lên xử lý. Hành khách này sau đó bị buộc rời khỏi máy bay, khiến chuyến bay cất cánh muộn một giờ.
Đây không phải là trường hợp hiếm khi xảy ra.
Một phi công chia sẻ về trường hợp một hành khách say xỉn trên chuyến bay của hãng Breeze Airways gây gổ, tấn công tiếp viên và cả những người xung quanh, buộc máy bay đang trên hành trình đến Los Angeles phải chuyển hướng hạ cánh xuống một sân bay ở Colorado vào tháng 8 vừa qua: “Nhân viên hàng không đã cố gắng khống chế vị hành khách này nhưng anh ta đã vùng vẫy và thoát được ra, buộc các hành khách phải lao vào ghì chặt anh ta xuống”.
Giáo sư tội phạm học Lynne M. Vieraitis (Đại học Texas tại Dallas) phát hiện một điểm chung: “Rượu. Rượu. Và rượu.”
Bà cùng đồng nghiệp Sheryl Skaggs rà soát 1.600 báo cáo gửi lên Hệ thống Báo cáo An toàn Hàng không (ASRS), phân loại các hành vi như quát tháo, xô xát hay quấy rối tình dục. Cãi nhau, đánh nhau, không chịu cất hành lý, không nghe hướng dẫn — đều liên quan đến rượu. Quấy rối hay tấn công tình dục — vẫn là rượu.
Yếu tố lặp lại trong gần như mọi báo cáo là rượu.Thông tin này không gây sốc với những ai từng chứng kiến hành khách say xỉn trên máy bay. Theo báo cáo của Viện Nghiên cứu Rượu bia (Anh), 60% người trưởng thành ở Anh nói họ từng gặp hành khách say xỉn, và 51% cho rằng đây là “vấn đề nghiêm trọng”.
Nhiều người đều đồng ý rằng hành khách say là nguồn cơn của vô số rắc rối, từ gây khó chịu đến tấn công hành khách khác hay thành viên phi hành đoàn. Điều không thống nhất được, là ai chịu trách nhiệm xử lý.
Các báo cáo mà Vieraitis tìm được đều do nhân viên hàng không gửi — từ phi công đến nhân viên cửa khẩu và tiếp viên. Mặc dù Hệ thống Báo cáo An toàn Hàng không là hệ thống tự nguyện, nhưng nó trở thành nơi nhân viên “trút bầu tâm sự” về những gì họ cho là thiếu hỗ trợ từ hãng bay.
Những thách thức đặc thù của nghề tiếp viên hàng không khiến mọi việc trở nên phức tạp hơn, khi không gian làm việc của họ chỉ là một ống kim loại ở độ cao hơn 9.000 mét. “Bạn không thể tống ai đó ra khỏi quán bar,” Vieraitis nói.
Đồng quan điểm, David Slotnick, phóng viên mảng hàng không của The Points Guy, chia sẻ: “Nếu ai đó hung hăng, nếu ai đó lăng mạ, thì không có biện pháp khắc phục ngay lập tức thực sự nào cả. Bạn không thể đuổi họ khỏi máy bay”.
Bên cạnh đó, chất lượng dịch vụ ngày càng kém như ghế chật hơn, khoang chứa đồ ít hơn, hành khách phải trả phí ký gửi cũng góp phần khiến họ dễ bực bội, và khi cộng thêm rượu, rắc rối bùng lên.
Có nhiều lý do khiến hành khách uống rượu. Một số người cho biết rượu giúp họ bình tĩnh nếu họ sợ bay, trong khi những người khác nói rằng uống một hoặc hai ly giúp họ ngủ ngon trên máy bay. Những người khác thừa nhận đã uống nhiều hơn dự định do bị hoãn chuyến, hoặc nói rằng họ không nhận ra mình say cho đến khi lên máy bay, nơi tình trạng mất nước và áp suất trong cabin có thể làm tăng tác động của rượu.
Trách nhiệm thuộc về ai?
Hãng hàng không giá rẻ Ryanair, hãng hàng không bận rộn nhất châu Âu, đã nhiều lần kêu gọi các quán bar và nhà hàng tại sân bay áp dụng các biện pháp hạn chế đồ uống có cồn trước những sự cố liên tiếp xảy ra trên chuyến bay liên quan đến hành khách say xỉn.
Từ năm 2017, hãng này đã cho rằng thật bất công khi sân bay thu lợi từ việc bán rượu bia không giới hạn, còn hãng bay phải gánh rủi ro an toàn. Ông nhấn mạnh các chuyến bay ngắn của Ryanair hầu như không bán nhiều đồ uống có cồn, nên sân bay cần có trách nhiệm kiểm soát và hạn chế tình trạng hành khách uống quá mức trước giờ bay.
CEO của Ryanair Michael O’Leary kêu gọi quy định giới hạn tối đa hai ly rượu tại các sân bay và cho biết các thành viên phi hành đoàn trên các chuyến bay của Ryanair đến “thiên đường tiệc tùng” như Ibiza liên tục phàn nàn về các vấn đề dai dẳng liên quan đến hành khách say xỉn.
Ông Peter Greenberg, cố vấn du lịch cấp cao của CBS News, chia sẻ quan điểm: “Rượu bia xuất hiện trong rất nhiều vụ việc. Vấn đề ở đây là: chỉ cấm bay hay đưa hành khách ra khỏi máy bay là chưa đủ. Câu hỏi là mức độ truy tố đến đâu và những hình phạt nào thực sự được áp dụng. Luật liên bang quy định nếu cản trở thành viên tổ bay, bạn có thể bị phạt tới 35–37 nghìn USD. Nhưng thực tế, trong 6.000 vụ của năm 2021, chỉ 670 vụ được đưa đi điều tra, và chỉ khoảng 470 vụ có biện pháp thực thi — không vụ nào bị phạt đến mức tối đa đó”.
Đối với các chuyến bay nội địa Mỹ, việc xử lý hành khách gây rối thuộc thẩm quyền Cơ quan hàng không Liên bang Mỹ.
Năm 2022, cơ quan này đã đưa ra mức phạt lớn nhất từ trước đến nay đối với một hành khách: 81.950 đô la (hơn 2 tỷ đồng) cho một phụ nữ đã "khạc nhổ, húc đầu, cắn và cố gắng đá phi hành đoàn cùng các hành khách khác" và bị khống chế bằng còng tay sau khi cố gắng mở cửa máy bay giữa chuyến.
Các hãng hàng không cũng có quyền cấm một số hành khách cụ thể, chẳng hạn như người đàn ông đã bị Spirit Airlines cấm bay vĩnh viễn sau khi bị phát hiện hút thuốc lá điện tử trong nhà vệ sinh trên máy bay.
Tuy nhiên, có một lý do chính khiến ngành hàng không không muốn hạn chế rượu bia, đó là tiền. Theo các nhà phân tích ngành du lịch, rượu bia là một trong những nguồn thu lớn nhất cho các hãng hàng không và sân bay. Những chiếc ghế hạng nhất và hạng thương gia có giá cao hơn thường đi kèm với rượu bia không giới hạn.
Hơn một chục sân bay trên khắp thế giới, từ Sydney đến London Heathrow, đã từ chối tiết lộ số tiền họ kiếm được từ việc bán rượu bia.
Tuy nhiên, số người ủng hộ lệnh cấm hoặc hạn chế rượu bia tại sân bay dường như đang gia tăng. Báo cáo của Viện Nghiên cứu Rượu về hành vi xấu trên máy bay cho thấy 67% số người được hỏi ủng hộ việc giới hạn lượng đồ uống tại sân bay và 64% cho biết họ đồng ý với việc sử dụng máy đo nồng độ cồn trước khi cho hành khách lên máy bay.
Còn tại Việt Nam, cũng đã ghi nhận nhiều vụ hành khách uống rượu bia say, quấy rối phụ nữ, to tiếng với tiếp viên, thậm chí đòi mở cửa thoát hiểm khi máy bay đang bay, buộc tổ bay phải khống chế hoặc chuyến bay phải xử lý khẩn cấp.
Pháp luật hiện hành cho phép từ chối vận chuyển người có dấu hiệu say xỉn, gây mất trật tự, hoặc có nguy cơ uy hiếp an toàn bay. Người vi phạm có thể bị phạt hành chính, đưa vào danh sách kiểm soát đặc biệt hoặc cấm bay.
Các hãng như Vietnam Airlines quy định chặt việc mang và sử dụng rượu: chỉ cho mang rượu có nồng độ dưới 70%, giới hạn dung tích, cấm rượu tự nấu; tổ bay có quyền dừng phục vụ đồ uống có cồn hoặc từ chối chuyên chở khách đã say.
Cục Hàng không yêu cầu lực lượng an ninh sân bay và công an phối hợp sàng lọc, xử lý, thậm chí xem xét trách nhiệm nếu để lọt hành khách say lên máy bay.