Khi văn hóa là tấm căn cước...

Nhìn lại một năm qua, dù ngành văn hóa cũng có những nốt trầm khi chịu ảnh hưởng của đại dịch nhưng chúng ta vẫn thấy dòng chảy văn hoá truyền thống không bị đứt mạch mà vẫn tiếp tục phát triển để tạo nên truyền thống mới.

Năm 2020, ca sĩ Hoàng Thùy Linh đã trở thành nghệ sĩ đầu tiên lập cú “poker” ẵm trọn 4 giải thưởng của giải Âm nhạc cống hiến gồm: Bài hát của năm, Music video của năm, Album của năm và Ca sĩ của năm. Đây là mở đầu cho thành công ghi dấu ấn riêng khi Hoàng Thùy Linh khai thác kho tàng văn hóa truyền thống để sáng tạo âm nhạc.

Mới đây nhất, Hoàng Thùy Linh ra mắt ca khúc “Gieo quẻ” lấy cảm hứng từ phong tục xin quẻ cầu may. Một lần nữa, Hoàng Thùy Linh lại dùng âm nhạc lan tỏa những điều thân quen, văn hóa bản địa nuôi dưỡng mình lớn khôn:

"Nó là sự đam mê, tìm tòi, học hỏi sáng tạo không có điểm dừng. Mình muốn giới thiệu văn hóa của mình xa hơn nữa. Nếu có cơ hội mình cố gắng hơn nữa. Kho tàng văn hóa Linh khai thác chỉ nhỏ xíu thôi chưa thể nói hết cái đẹp Việt Nam đang có".

Không chỉ Hoàng Thùy Linh, thời gian qua công chúng đã được thưởng thức không ít sản phẩm âm nhạc có khai thác yếu tố truyền thống, chất liệu dân gian ở nhiều hình thức khác nhau của Tân Nhàn, Đức Phúc, Hòa Minzy...

Chất liệu dân gian, yếu tố lịch sử và nguồn cảm hứng từ văn học mang đậm yếu tố dân tộc là một kho tàng quý, góp phần khẳng định cái tôi của nghệ sĩ, cái tôi của một dân tộc trong đời sống âm nhạc ngày nay.

Ở lĩnh vực nghệ thuật biểu diễn, dù năm qua là năm ảm đạm khi các Nhà hát phải đóng cửa vì dịch bệnh, nhưng các nghệ sĩ vẫn không ngừng sáng tạo mang đến nhiều gợi mở cho loại hình sân khấu.

Mới đây, tại Tuần lễ Khơi nguồn Sáng tạo do UN-Habitat và Viện Văn hoá Nghệ thuật quốc gia Việt Nam phối hợp tổ chức, vở diễn “Cõi thinh không” có nội dung cải biên từ vở Tuồng cổ “Sơn Hậu” kết hợp cùng nghệ thuật điện ảnh được giới thiệu tới công chúng.

Những năm gần đây, xuất hiện không ít cộng đồng nghệ sĩ sáng tạo trẻ đã cùng nhau kiến tạo dự án mang tính chất xuyên ngành khi để di sản văn hóa gặp gỡ nghệ thuật đương đại, nhạc thể nghiệm gặp gỡ phim… mở ra không gian có tính chất đối thoại.

Anh Nguyễn Quốc Hoàng Anh, sáng lập của nền tảng văn hoá nghệ thuật và sáng tạo đa ngôn ngữ Lên Ngàn, đơn vị sáng tạo các tác phẩm thể nghiệm cho biết, các nghệ sĩ trẻ ngày càng quan tâm tới văn hóa bản địa, kế thừa và phát triển để dòng chảy văn hóa không bị đứt mạch:

"Trong thời gian qua chúng ta có làn sóng nói về sự sáng tạo rất nhiều nhưng sáng tạo dựa trên nền tảng gì, bằng hình thức nào chúng ta ít khi nói tới. Văn hóa bản địa, tri thức bản địa cần có sự nâng niu, trân trọng nó, dựa vào nó để biến nó thành giá trị đưa vào cuộc sống".

Năm qua, âm hưởng của văn hóa truyền thống cũng được các nhà thiết kế ứng dụng trong các bộ sưu tập thời trang mới. Có thể kể tới nhà thiết kế trẻ Lê Long Dũng khi ra mắt bộ sưu tập “Việt Nam rực rỡ gấm hoa” với 35 mẫu thiết kế lấy cảm hứng từ tuồng cổ trong Tuần lễ thời trang quốc tế Việt Nam.

Mới đây, nhà thiết kế Vũ Tá Linh đã đoạt giải nhất tại Tuần lễ Thiết kế Việt Nam 2021 với chủ đề “Đánh thức Truyền thống” khi mang tới câu chuyện về bộ trang phục kết hợp chất liệu sẵn có từ tủ quần áo với những mảnh vải cổ và kỹ năng tạo tác chất liệu bằng phương pháp thủ công độc đáo.

Trong quá trình hoạt động, những sản phẩm thời trang của Vũ Tá Linh đều để lại sự ấn tượng của sự kết hợp giữa văn minh đương đại và di sản phương Đông:

"Tất cả những cái mình đang làm đều tập trung vào chất liệu bản xứ, liên quan đến truyền thống, chất liệu tự nhiên. Chúng ta có thể sáng tạo dựa trên văn hóa để làm giàu hơn cho thiết kế mang tính Việt Nam. Tính ứng dụng phù hợp với người tiêu dùng. Mình sử dụng chất liệu truyền thống, văn hóa ý niệm trong sáng tạo thời trang khi khách hàng yêu thích và muốn sở hữu nghĩa là họ yêu thích sự phát triển dựa trên nền tảng văn hóa đó".

Khi những sản phẩm nghệ thuật hiện đại dần trở nên bão hòa, sự trỗi dậy của chất liệu văn hóa truyền thống như thổi một luồng gió mới cho những nhà sáng tạo.

Không ồn ào, không cao siêu, chỉ như những cơn sóng ngầm âm ỉ, họ - với sự đam mê văn hóa của ông cha và lòng tự hào dân tộc ẩn sâu nơi tiềm thức đang không ngừng nỗ lực để mang văn hóa dân tộc đến gần công chúng cùng thời đại.