300.000 người Việt Nam mong muốn được chuyển đổi giới tính

Nghe nội dung chi tiết tại đây: 

Trên thế giới hiện có khoảng 61 quốc gia cho phép thực hiện chuyển đổi giới tính, trong đó có 38 quốc gia ở châu Âu và nhiều nước ở châu Á yêu cầu người có mong muốn chuyển giới phải trải qua phẫu thuật chuyển giới mới được công nhận về mặt giấy tờ nhân thân. Bên cạnh đó cũng có những nước cho phép công nhận giới tính mới mà không cần phẫu thuật chuyển giới, chỉ cần sử dụng hormone thay đổi giới tính. Còn tại việt Nam, cả nước hiện có khoảng 270.000-300.000 người có mong muốn chuyển đổi giới tính song vẫn gặp nhiều trở ngại đặc biệt là chưa có khung pháp lý cho vấn đề này.

Cả nước hiện có khoảng 270.000 - 300.000 người có mong muốn chuyển đổi giới tính (Ảnh: FB ISEE)

Theo Luật sư Minh Trường, Công ty luật Minh Khuê, con số 300 nghìn là con số lớn và phản ánh nhu cầu thực tế của xã hội. Con số này được tính theo tỷ lệ chung của nhiều nước trên thế giới là 0,3-0,5% dân số. Hiện nay, luật pháp Việt Nam đã có sự chuyển biến theo hướng rộng mở hơn đối với vấn đề này. Cụ thể, trong Bộ luật Dân sự 2005 và Nghị định 88/2008 của Chính phủ mới chỉ quy định chế độ xác định lại giới tính cho những người khuyết tật hoặc sinh ra đã yếu tố bẩm sinh hoặc khó xác định giới tính.

Sau 10 năm, quy định về việc xác định lại giới tính đã được nhìn rộng mở hơn. Theo quy định tại Bộ luật Dân sự 2015 có hiệu lực từ 1/7/2017 đề cập hai vấn đề: Quyền xác định lại giới tính, và điều khoản chuyển đổi giới tính. Như vậy quyền chuyển đổi giới tính không chỉ bao gồm những đối tượng bị dị tật, khuyết tật bẩm sinh, khó xác định về giới mà các yếu tố ẩn về tâm sinh lý con người cũng có thể được xem xét để xác định lại, chuyển đổi giới. Cùng với đó, điều 3 của Luật Hộ tịch, cũng quy định cho phép cá nhân có quyền xác định lại thông tin về giới. Đây mới chỉ là quy định khung song cũng đã mở ra hướng, cơ hội cho người có nhu cầu chuyển giới.

Để thực hiện trong thực tế, Quốc hội đã đưa ra dự thảo về Luật chuyển đổi giới tính dành riêng cho các đối tượng có nhu cầu chuyển giới. Thời gian qua, Bộ Y tế đã đưa ra một số vấn đề để lấy ý kiến người dân và tham vấn ý kiến các chuyên gia. Trong đó, vấn đề được nhiều người quan tâm là ở độ tuổi nào thì được can thiệp y học để chuyển giới. Bộ Y tế đã đưa ra 3 phương án về tuổi được can thiệp y học để chuyển đổi giới tính. Phương án 1, tuổi được sử dụng hoócmon, phẫu thuật chuyển giới là từ 18 tuổi. Phương án 2 là từ 16 tuổi trở lên. Phương án 3 là từ 18 tuổi trở lên được phẫu thuật chuyển giới, từ 16 tuổi trở lên được sử dụng hoócmon.

Dự án luật về chuyển đổi giới tính cũng đưa ra 3 phương án quy định các điều kiện để được công nhận đã chuyển giới. Phương án 1, cho phép cá nhân được công nhận sau khi được kiểm tra tâm lý và đã sử dụng hoócmon trong một thời gian liên tục. Phương án 2 cần thêm điều kiện đã phẫu thuật một phần hoặc toàn bộ ngực và bộ phận sinh dục mới được công nhận. Phương án 3 là chỉ cần qua kiểm tra tâm lý, có mong muốn chuyển giới nhưng chưa can thiệp y tế vẫn được công nhận chuyển đổi giới tính.

Bom (trái) ở Hải Phòng - người chuyển giới từ nam sang nữ cùng với bố (Ảnh: VOV).

Dù mới đưa ra xin ý kiến nhưng các điều kiện để được công nhận đã chuyển giới tại dự thảo luật về chuyển đổi giới tính của Bộ Y tế đã nhận được nhiều ý kiến trái chiều. Một luồng quan điểm cho rằng nên công nhận chuyển giới với trường hợp đã sử dụng hoócmon hoặc đã phẫu phẫu thuật ngực hay cơ quan sinh dục. Những trường hợp không có can thiệp y tế thì không nên công nhận để tránh tình trạng tội phạm lợi dụng việc chuyển giới để thay đổi hình dạng, trốn tránh pháp luật. Mặt khác, có luồng quan điểm cho rằng, việc cá nhân có được thay đổi tư cách pháp nhân, có được công nhận chuyển giới hay không không phụ thuộc vào việc cá nhân đó có phẫu thuật hoặc tiêm hoocmon hay không.

TS Khuất Thu Hồng, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Phát triển Xã hội nhận định, các biện pháp đấu tranh, ngăn ngừa việc lợi dụng pháp luật để phạm pháp là cần thiết, song can thiệp y tế không phải là yếu tố quyết định một con người có được chuyển đổi giới tính hay không. Điều cần nhất là người có mong muốn chuyển giới cần trải qua một quá trình trị liệu tâm lý để xác định được rõ mình là ai, mình thực sự có mong chuyển giới không, mình đã thử nghiệm vai trò làm người mới thế nào:

"Còn việc nên căn cứ vào cái gì để được công nhận tư cách pháp nhân thì việc tiêm hoocmon hay phẫu thuật không phải là điều quyết định để công nhận người đó. Ở nhiều quốc gia, nếu có nhu cầu thì không nhất thiết phải tiêm hoocmon hay phẫu thuật, tuy nhiên phải trải qua quá trình trị liệu tâm lý và hành vi để biết chắc rằng người có nhu cầu chuyển đổi tư cách pháp nhân phải thực sự có mong muốn đó và đã được thử thách qua thời gian, đã được hỗ trợ về tâm lý, về hành vi. Quá trình đó có thể kéo dài từ 1-2 năm, phải có tư vấn về mặt hành vi để chắc chắn là họ hoàn toàn ổn nếu là người chuyển giới. Còn yêu cầu phải thay đổi bằng hoocmon, phẫu thuật không phải là yêu cầu bắt buộc. Cần có sự thống nhất các bên để tránh được việc lợi dụng pháp luật để thực hiện các hành vi phạm pháp, trốn tránh trách nhiệm, đồng thời cũng đáp ứng được nguyện vọng của người có mong muốn chuyển giới thực sự."

TS Khuất Thu Hồng cũng cho rằng, về vấn đề độ tuổi được can thiệp y học để chuyển đổi giới tính cũng nên tham khảo các quốc gia đi trước về vấn đề này. Đồng thời, việc can thiệp y tế còn liên quan đến thể trạng của người Việt, do vậy Bộ Y tế cần có sự đánh giá kỹ lưỡng. Về khía cạnh xã hội thì việc quy định độ tuổi cần có sự nhất quán với quy định khác của pháp luật Việt Nam. Chẳng hạn 18 tuổi là tuổi được quy định đủ trưởng thành để có tư cách pháp nhân đồng thời có thể tự quyết định những vấn đề quan trọng liên quan đến cá nhân như chuyển đổi giới tính.

Thông thường, cá nhân phải trải qua 3 bước để được công nhận chuyển đổi giới tính, gồm: Tư vấn tâm lý để kiểm tra và xác nhận là có mong muốn chuyển đổi giới tính; sử dụng hormone; phẫu thuật can thiệp một phần hoặc phẫu thuật can thiệp toàn phần. Mặc dù nhu cầu chuyển giới là không nhỏ song không phải người nào có mong muốn cũng đủ điều kiện kinh tế hoặc sức khỏe để thực hiện các cuộc phẫu thuật chuyển đổi giới tính. Được biết, mỗi người sử dụng hormone thay đổi giới tính theo đường tiêm hay uống mỗi năm tiêu tốn khoảng từ 1-17 triệu đồng. Ngoài ra, một cuộc phẫu thuật chuyển đổi giới tính cũng tiêu tốn khoảng hơn 700 triệu đồng. Do vậy, xét về góc độ pháp lý, LS Minh Trường, công ty luật Minh Khuê cũng chỉ ra còn nhiều mâu thuẫn chồng chéo tại Dự thảo luật Chuyển đổi giới tính và cần có khoảng thời gian nữa để Quốc hội thông qua, qua đó mới có được hành lang pháp lý đầy đủ để thực hiện quyền này. Luật sư Minh Trường phân tích rõ hơn những điểm đang tồn tại trong dự thảo Luật chuyển đổi giới tính:

"Không phải ai cũng có điều kiện phẫu thuật hay tiêm hoocmon để chuyển đổi giới. Vậy thì các tổ chức, cơ quan có thể xem xét hỗ trợ họ hay không? Cơ sở nào để thẩm định cá nhân đủ điều kiện chuyển đổi giới. Và có rất nhiều cái nhìn nhiều chiều. Thời gian tới về mặt pháp lý cần thông qua dự thảo về luật chuyển đổi giới thì mới có đủ cơ sở để con đường chuyển đổi giới rộng mở hơn ở Việt Nam."