Để kiếm được tiền thật nhọc công. Nhưng thay vì đi làm thuê cho người khác, bạn cũng có thể kiếm tiền trên những thứ mà bạn bỏ đi. Thật chẳng tồi chút nào khi hôm qua, những thứ đáng lẽ ra ở trong thùng rác của gia đình bạn, đóng góp vào những thứ trôi nổi ở đại dương thì ngày hôm nay đã trở thành một món đồ hữu dụng trong cuộc sống. Thậm chí, rác còn trở thành những ngôi nhà theo đúng nghĩa đen của từ nhà…

Những người “cứu” tương lai trong câu chuyện dưới đây đã có lúc bị gọi là “khùng”; nhưng họ đã chứng minh một điều tưởng chừng như không thể: Biến rác thành cơ hội, thành “kho báu”.

Cách đây bốn năm, nhà sáng lập của PLASTICPeople, Nestor Catalan (Tây Ban Nha) đã từ bỏ công việc trong ngành quảng cáo để đi nhiều nơi trên thế giới, với mong muốn sống cùng với đam mê.

Còn Nano Morante (Argentina) ngay từ thuở bé đã có ước mơ muốn thay đổi cả thế giới và làm điều gì đó khác biệt để kết nối mọi người.

Ngày cả hai chàng trai đặt chân đến Việt Nam, họ đã gặp nhau ở một ý tưởng mang tên PLASTICPeople khi nhìn thấy những núi rác…

“Khi làm việc cùng với nhau, tôi và các cộng sự cố gắng tìm các giải pháp liên quan đến nhựa, dù là giải pháp chung, giải pháp cụ thể hay bất kỳ giải pháp nào đi chăng nữa thì cũng phải hướng đến mục tiêu lâu dài.

Cụ thể, chúng ta phải tìm nguồn rác thải nhựa, xử lý rác thải nhựa, tìm các phương pháp để chế biến chúng và đặc biệt là tìm thị trường, tìm đối tượng khách hàng mua các sản phẩm đó vì nếu như không tìm ra được thị trường thì không có sự tuần hoàn cung cầu.

Do đó, chúng tôi lúc nào cũng cố gắng hết sức có thể để tạo ra sản phẩm và cố gắng tìm được thị trường tốt”, Nano Morante hào hứng chia sẻ.

Lần đầu gặp Nano và Nestor, chúng tôi bị cuốn hút bởi sự hài hước và cởi mở. Họ không ngại nói về những điều họ thấy, họ trải nghiệm và những tâm tư khi vấn nạn rác thải trên toàn cầu không được giải quyết.

Thay vì ngồi chờ một ai đó, một chính sách nào đó, chúng ta cần phải thay đổi vì một tương lai tốt hơn – Đó là cách mà Nano và Nestor đang làm để truyền tải thông điệp đến cộng đồng.

Ý tưởng khởi đầu của PLASTICPeople đó là tái chế rác thải nhựa từ các đầu mối thu gom “đắc lực” như ve chai hay thu nhận rác thải từ hộ gia đình, trường học,… Tại sao là PLASTICPeople?

Nano và Nestor muốn có những giải pháp liên quan đến rác thải nhựa mà ở đây con người chính là chủ thể sử dụng và cải thiện. Mối quan hệ tuần hoàn cần phải được xây dựng một cách có trách nhiệm:

Đương nhiên là không có gì là dễ dàng để khởi đầu cho một ý tưởng khác biệt. Nano bị cho là “điên rồ” ngay từ lúc chia sẻ ý tưởng này với mọi người. Anh không tự ti, trái lại, điều đó thôi thúc anh phải làm bằng được để chứng minh cho mọi người thấy sự sáng tạo không giới hạn của mình.

Nhiều định kiến, câu hỏi cũng được đặt ra về cái mà họ cho là mơ hồ như: Làm sao mà mở được doanh nghiệp, làm sao duy trì hoạt động và xoay nguồn tài chính…?

“Sự điên rồ của tôi là ở chỗ, tôi không thoả mãn trong vùng an toàn. Nhưng đôi khi chúng ta cũng chẳng cần quan tâm đến quá nhiều người. Hãy tự do sáng tạo và tìm những cộng sự thích hợp.

Khi mình đặt niềm tin vào việc mình lựa chọn, khi mình đặt hết tất cả những thứ mình có vào trong đó, nỗ lực hết sức của mình, và mình có khả năng để áp dụng ý tưởng vào cuộc sống thực, thì khi đó mọi thứ mới có thể thực hiện được”, Nano nói.

Từ hai chiếc máy nung và ép nhựa, Nano và Nestor đã tạo ra những tấm nhựa ép đầu tiên. Thoạt nhìn những tấm ván nhỏ xinh bằng lòng bàn tay có hoa văn nổi vân đẹp mắt, họ không kiềm chế được niềm hãnh diện, hạnh phúc của mình.

Thế nhưng, PLASTICPeople không dừng lại ở việc tạo ra những tấm ván nhỏ để “ngắm cho vui” mà còn làm ra những thứ hữu dụng trong đời sống như một chiếc lót cốc, một hộp đựng đồ thìa, nĩa; chậu hoa; mặt bàn ghế; xây dựng nhà ở, thiết kế các tiểu công trình,… và thậm chí là thùng đựng rác cũng được làm từ rác.

Thay vì chỉ xử lý những chất liệu thông dụng, PLASTICPeople tiếp nhận tất cả các loại nhựa như vỏ bánh kẹo, hộp xốp, ống hút cho đến bao bì dư thừa từ các nhà máy.

Không dừng lại ở đó, song song với việc tìm tòi và điều chế ra những vật liệu tái chế, họ cũng hoàn thiện dần phương pháp truyền thông và mở rộng mạng lưới nhân sự, cộng tác viên để tiến đến việc tự chủ nguồn nhiên liệu thô thông qua các chương trình hợp tác với những công sở, chung cư, trường học, hàng quán cùng chia sẻ mối quan tâm về môi trường.

“Vì đây là sản phẩm từ rác thải nhựa nên chúng tôi phải nghiên cứu và hiểu về từng loại rác thải nhựa khác nhau, loại nào có khả năng cứng hơn, loại nào an toàn hơn, rồi sau đó chúng tôi mới tiến hành làm ra các sản phẩm từ chúng", Nano cầm một miếng ván nhựa cho chúng tôi xem và phân tích.

Với 1 tấn rác thải nhựa, PLASTICPeople có thể tạo ra một tấm ván diện tích từ 15-20m2 và thời gian hoàn thành khoảng 1,5 ngày. Giá cả của các sản phẩm phụ thuộc vào loại vật liệu và chất lượng.

Nano tự tin “cá” với chúng tôi rằng, đây là những sản phẩm có một không hai trên thế giới.

Người sáng lập PLASTICPeople nói:“Bất kỳ ai phân loại rác nhựa tại nhà đều có thể kết nối với chúng tôi thông qua Facebook. Chúng tôi có một lộ trình, cách thức, hướng dẫn để phân loại rác tại nguồn.

Mọi người cứ gửi “rác” đến, chúng tôi sẽ tái chế và biến chúng thành những tuyệt tác không thể ngờ tới: mái ngói, nội thất ở nhà hay các quán café, v.v…

Một khi đồng hành cùng nhau, chúng ta sẽ có thể thay đổi. Và tôi cũng muốn nói rằng, tôi không phải là người làm thay đổi mọi thứ, tôi là “phương tiện”, là “nhịp cầu nối” cho mọi người cùng nhau hành động, thay đổi”.

PLASTICPeople dự định sẽ mở thêm nhà máy tại Hà Nội vào cuối năm nay, xa hơn nữa là nhà máy ở Phan Thiết, Phú Quốc và tại Campuchia, Nepal, Thái Lan,… Rất nhiều mục tiêu truyền cảm hứng ở phía trước khiến cho Nano và Nestor luôn luôn bận rộn. Hai chàng trai tin rằng, mỗi quốc gia họ lựa chọn đặt chân đến đều có sự tương đồng để cùng nhau hướng đến một điều tốt đẹp hơn.

Hiện PLASTICPeople đã hoàn thành dự án xây dựng 3 nhà ở xã hội ở Đồng bằng sông Cửu Long và tiến tới con số 500 nhà ở xã hội mỗi năm trong 10 năm tới.

Nano nói: “Tôi không hề muốn mình quá giàu có, mà đơn giản chỉ để chi trả cho các chi phí của cuộc sống của mình và trả lương cho các thành viên trong nhóm. Chúng tôi cũng có các nhà đầu tư và mang về doanh thu nhưng tất cả chúng tôi đều hướng đến một mục tiêu duy nhất là con người và cộng đồng”.

Một số khách hàng định kiến khi sử dụng vật dụng làm từ rác, nhưng Nano khẳng định rằng, những vật dụng này đều an toàn và có tuổi thọ lên đến hàng trăm năm. PLASTICPeople cam kết bảo hành sản phẩm 3 năm để nhựa có thể tiếp tục lặp lại một vòng tái chế khác. Những đối tác tầm cỡ của PLASTICPeople là Wink Hotels, Chocolate Marou, Rice Creative,…

“Nhựa vẫn là nhựa, dù bạn có biến đối nó qua 7 chu kỳ hay làm bất cứ biển đổi nào đi chăng nữa thì đây vẫn là nhựa. Tôi muốn nói rằng, thay vì bạn vứt bỏ đi một loại rác thải nhựa nào đó, hay thậm chí những viên gạch, mái ngói mà chúng tôi đã tái chế ra mà chúng bị hư hỏng, thì cứ mang chúng đến cho chúng tôi, chúng tôi sẽ biến đổi, tái chế thậm chí đến 25 lần.

Và cứ thế chúng cứ được tái chế, tái chế theo một vòng tuần hoàn, và hiển nhiên tác động của rác thải nhựa đến với môi trường hầu như được giảm đáng kể”.

Nano cùng các cộng sự không ảo tưởng việc tái chế sẽ giúp mọi người không sử dụng đồ nhựa nữa – “Vì đồ nhựa là một phát minh – nó tiện dụng và rẻ”, Nano nói.

Nhưng PLASTICPeople không chỉ mang đến giải pháp thiết kế hay những sản phẩm hữu dụng mà quan trọng là truyền cảm hứng cho mọi người để thay đổi nhận thức qua việc tổ chức các workshop với cộng đồng và trường học.

Con đường dẫn vào ngôi nhà lắp ghép thông minh của ông Phan Trọng Hoàn tại ấp 3, xã Mỹ Yên, huyện Bến Lức, tỉnh Long An toàn… rác là rác. Nhưng vượt qua sự mất thiện cảm ban đầu đó, là sự ngỡ ngàng, bởi trên một khoảnh đất nền cỏ xanh mướt, có một ngôi nhà nhỏ xinh với kiểu dáng hiện đại mọc lên.

Một ngôi nhà làm từ thứ mà mọi người bỏ đi: Rác.. đúng đó là rác.

Vật liệu xây dựng để làm nên căn nhà này là từ vỏ trấu và rác thải nhựa. Rác bỏ đi được ông Hoàn sử dụng để làm vật liệu xây nhà, ngôi nhà với diện tích khoảng 60m2 được xây dựng vào 2013. Sau nhiều năm sử dụng, ngôi nhà vẫn rất kiên cố, chắc chắn, không có dấu hiệu xuống cấp.

“Tôi sử dụng 50% trấu và 50% rác thải nhựa để tạo nên vật liệu xây dựng ngôi nhà. Để tạo ra được loại nguyên liệu này tôi đã dành mấy mươi năm cuộc đời của mình để nghiên cứu. Loại vật liệu độc đáo này có thể nói là chất lượng hơn nhiều vật liệu trên thị trường hiện nay”, ông Hoàn nói.

Ban đầu, ông Hoàn thử thách bản thân chỉ riêng với rác thải nhựa nhưng sau một thời gian nghiên cứu, ông Hoàn cho biết hiện có thể sử dụng nhiều loại rác thải để làm vật liệu mà không cần phải phân loại.

Ý tưởng làm nên ngôi nhà này xuất phát từ một chuyến công tác về miền Tây của ông Hoàn cách đây nhiều năm: “Trong chuyến công tác về miền Tây, xuất hiện trước mắt tôi là dòng sông đầy vỏ trấu và rác.

Hình ảnh này làm tôi có ý tưởng biến những thứ này thành vật liệu xây dựng thay thế cho gạch, ngói nung truyền thống; điều này vừa có thể giúp bảo vệ môi trường, vừa có thể tận dụng chúng để tạo giá trị, góp phần phát triển nền kinh tế tuần hoàn".

Cũng trải qua nhiều lần thất bại, nhưng ông Hoàn luôn kiên trì bền bỉ, không đầu hàng. Kết quả ông đã tạo ra một loại nguyên liệu xây nhà, hoàn toàn có thể thay thế tốt với những nguyên liệu khác.

Ông Hoàn chia sẻ, ngoài ngôi nhà rác ở Long An, cũng đã có nhiều căn nhà khác làm từ vật liệu này ở nhiều tỉnh, thành khác.

Chia sẻ về cuộc đời ông Hoàn, chắc có lẽ đây là một nhân vật “kỳ lạ”. Mặc dù đã ở độ tuổi ngoài 70, nhưng với vẻ bề ngoài vạm vỡ, khoẻ mạnh, bên trong toát lên tinh thần nhiệt huyết trong công việc, hơn cả một thanh niên đôi mươi.

Không ít lần gặp vấn đề về sức khoẻ, nhưng sau khi bình phục, ông Hoàn lại nghĩ và đưa ra nhiều sản phẩm mới: “Sau những căn nhà làm từ vật liệu là rác thải, tôi có còn nghĩ dùng nhựa tái chế làm đê chắn sóng biển, làm nhà nổi, nhà trên biển. Phải xoay vòng đời của rác thải, để chính nó là một nguồn mang lại hiệu qủa kinh tế chứ không hẳn chỉ mang ý nghĩa là rác như cái tên mà nhiều người né tránh khi nghe đến”.

Chia sẻ với chúng tôi, ông Hoàn cho rằng “khởi nghiệp” ở tuổi nào cũng không thành vấn đề. Với ông, rác không chỉ là … rác rưởi, mà rác còn có thể là kho báu.

Bất chấp những thách thức, ông Hoàn vẫn tiếp tục làm việc và nghiên cứu, bởi có quá nhiều điều nhức nhối về môi trường đang diễn ra hàng giờ, hàng ngày…

Những người “cứu” tương lai (Bài 1): Đôi lúc cảm thấy cô độc và hoài nghi

---

Nội dung: Hồng Lĩnh - Nguyễn Châu – Hồng Châu

Ảnh: PLASTICPeople - Nguyễn Châu – Phan Nhơn

Thiết kế: Quang Huy