Vì sao Trung Quốc thắng trong cuộc chiến xe điện

Giới chuyên gia nhận định, chiến lược công nghiệp dài hạn và tầm nhìn tiên phong cũng là những bí quyết giúp quốc gia tỷ dân vượt xa các đối thủ trong lĩnh vực xe điện.

Sẵn sàng 'vượt mặt' xe xăng

Nếu như ở nhiều quốc gia, cuộc cách mạng xe điện mới chỉ bắt đầu ở những khẩu hiệu trên giấy, hay kế hoạch trong tương lại thì tại Trung nó đã hiện diện rất rõ ràng.

Nghiên cứu cho thấy, chỉ trong vài năm gần đây, thị trường ô tô lớn nhất thế giới đã nhanh chóng chuyển hướng từ động cơ đốt trong sang xe điện, giảm sự thống trị của ô tô chạy nhiên liệu truyền thống.

Theo dự báo của ngân hàng HSBC, doanh số bán ô tô điện tại Trung Quốc đạt 12 triệu chiếc trong năm 2024, tăng khoảng 20% so với năm 2023. Trung Quốc cũng là quốc gia đầu tiên trên thế giới ghi nhận doanh số bán hơn 1 triệu ô tô điện trong tháng 8 vừa qua. Dự kiến năm 2025, xe điện sẽ lần đầu vượt qua số lượng bán ra của xe động cơ đốt trong.

Ông Zeyi Yang, phóng viên tạp chí công nghệ MIT nhận định: “Đây là một cột mốc rất quan trọng, vì là lần đầu tiên xe điện vượt qua xe động cơ đốt trong. Điều này có nghĩa, phần lớn người dân ở Trung Quốc hiện nay thích xe điện hơn xe xăng”

Năm 2020, chính phủ Trung Quốc từng đặt mục tiêu ô tô điện sẽ chiếm khoảng 50% doanh số ô tô mới bán ra vào năm 2035, nhưng với tốc độ hiện tại mục tiêu đó có thể hoàn thành sớm hơn tới một thập kỷ.

Ông Andy Palmer, người được mệnh danh là ‘cha đẻ của xe điện’ cho rằng, sự bùng nổ của ngành ô tô điện Trung Quốc đến từ chiến lược công nghiệp dài hạn. Các thương hiệu như BYD không chỉ thống trị thị trường nội địa, với những mẫu xe công nghệ cao, giá cả phải chăng, mà còn đang nhanh chóng mở rộng ra thị trường toàn cầu: “Những chiếc xe Trung Quốc thực sự tốt. Họ đang dẫn đầu về công nghệ pin cũng như tập trung rất nhiều vào phần mềm”.

Chia sẻ quan điểm trên, bà Ilaria Mazzocco, chuyên gia cao cấp, thuộc Trung tâm nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế cho rằng, thành công của Trung Quốc còn đến từ ‘tầm nhìn tiên phong’ của các nhà quản lý nước này: “Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ Trung Quốc Wan Gang là kiến trúc sư trưởng trong chiến lược phát triển xe điện từ cách đây 2 thập kỷ. Ngay khi đó ông đã rất tin tưởng vào điều này và cho rằng, Trung Quốc sẽ không bao giờ cạnh tranh được với các quốc gia khác về công nghệ động cơ đốt trong. Do vậy, chính quyền chỉ tập trung vào chính sách hỗ trợ cho xe năng lượng mới”

Chiến lược bài bản giúp thống trị thị trường xe điện

Một nghiên cứu cho thấy, kể từ năm 2009, Chính phủ Trung Quốc đã chi ít nhất 230 tỷ USD để trợ cấp cho các nhà sản xuất xe điện.

Cơ quan Năng lượng quốc tế (IEA) ước tính, hơn 60% ô tô điện bán ra tại Trung Quốc đã rẻ hơn xe động cơ đốt trong công suất tương đương. Trong khi, giá xe điện bán ở Mỹ và châu Âu vẫn đắt hơn xe xăng từ 10 đến 50% tùy quốc gia và phân khúc ô tô.

Ông Zeyi Yang, phóng viên tạp chí công nghệ MIT cho biết: “Các công ty sản xuất ô tô điện Trung Quốc có thể nhận được trợ cấp bất cứ khi nào. Đó là những hợp đồng thuê đất giá rẻ từ chính phủ hay các khoản vay ưu đãi từ ngân hàng nhà nước”

Nghiên cứu cho thấy, khoảng 40% chi phí của một chiếc xe điện nằm ở hệ thống pin, và Trung Quốc đang là quốc gia dẫn đầu thế giới trong lĩnh vực này. Hiện công ty CATL, có trụ sở tại tỉnh Phúc Kiến, là nhà sản xuất pin lớn nhất thế giới, với hơn 33% thị trường toàn cầu.

Sức mạnh của Trung Quốc trong sản xuất pin xe điện còn nằm ở chỗ nước này kiểm soát phần lớn nguồn nguyên liệu thô quan trọng, nhờ chiến lược dài hơi mua lại cổ phần từ các công ty khai thác mỏ trên khắp thế giới.

Bà Ilaria Mazzocco nêu quan điểm: “Các doanh nghiệp Trung Quốc từ lâu đã có nền sản xuất pin dành cho thiết bị điện tử phát triển, BYD là một trong những ví dụ điển hình. Họ bắt đầu bằng việc sản xuất pin từ những năm 90 sau đó chuyển sang sản xuất xe điện. So với các doanh nghiệp khác đây là một bề dầy lịch sử vượt trội”

Theo ông Andy Palmer, việc nhiều quốc gia trì hoãn quá trình chuyển đổi sang xe điện bằng cách sản xuất xe lai hybrid là một sai lầm và "nhiệm vụ vô ích". Điều này càng khiến các hãng xe theo đuổi chiến lược này có nguy cơ bị tụt lại phía sau so với đối thủ Trung Quốc, vốn đang dẫn đầu thị trường xe điện.

Bên cạnh đó, chính sách áp thuế để bảo hộ ngành công nghiệp nội địa của Mỹ và châu Âu có thể phản tác dụng, làm giảm khả năng cạnh tranh của các công ty phương Tây: “Theo kinh nghiệm của tôi, việc áp thuế chỉ khiến ngành công nghiệp bản địa trở nên lười biếng và khoảng cách với đối thủ sẽ lớn hơn nữa. Do đó, các nhà sản xuất ô tô nên sẵn sàng chuẩn bị cho cuộc chiến sống còn của kẻ mạnh nhất với đối thủ Trung Quốc, đặc biệt ở châu Âu, nơi thị trường khắc nghiệt nhất thế giới. Nếu Trung Quốc thành công tại đây, họ sẽ trở thành bất khả chiến bại”

Với dân số hơn 100 triệu người, thời gian qua, Việt Nam đã và đang có những bước tiến đáng kể trong việc tiếp nhận xe máy điện. Tuy nhiên, mức độ sử dụng ô tô điện tại Việt Nam còn khá thấp so với thị trường chung của khu vực, khi chỉ chiếm 0,7% tổng lượng ô tô điện bán ra ở thị trường Đông Nam Á.

Xanh hóa phương tiện giao thông là xu hướng chung trên thế giới, nhưng theo đánh giá của Bộ Công Thương, hiện ở Việt Nam còn nhiều yếu tố ảnh hưởng đến việc phát triển xe điện như mức thu nhập trung bình thấp, thiếu cơ sở hạ tầng trạm sạc, phạm vi hoạt động của xe điện còn hạn chế, chính sách ưu đãi với ô tô điện, bên cạnh đó là cơ cấu nguồn điện tác động đối với môi trường từ quá trình sử dụng và sản xuất xe điện.