Tích xưa đầm Thị Tường và câu chuyện mở đất phương Nam

Không chỉ là ngôi nhà chung của nhiều loài cá, tôm, … nơi đây còn lưu giữ nét hoang sơ độc đáo của thiên nhiên và ẩn chứa trong nó câu chuyện độc đáo về lịch sử thời khai hoang mở cõi. 

Nằm cách thành phố Cà Mau khoảng 40km, cách Quốc lộ 1 khoảng 7 km, Đầm Thị Tường trải dài qua địa phận của 3 huyện: Phú Tân, Cái Nước và Trần Văn Thời. Trong đó, diện tích lớn nhất thuộc huyện Phú Tân.

Theo những người lớn tuổi trong vùng, cái tên đầm Thị Tường hay còn được gọi là đầm Bà Tường có nhiều giai thoại. Tích xưa kể rằng, từ thời khai hoang lập ấp, Chúa Hổ rất thích công chúa - con gái của vua Thủy Tề. Thế nhưng, khi mang sính lễ đến cầu hôn lại bị vua Thủy tề từ chối. Vì vậy, chúa Hổ rất giận dữ, phái bầy chim trời dùng đá lấp biển, khiến cho người dân gặp bao điều khó khăn.

Trước tình cảnh đó, bà Tô Quý Thị, thường gọi là Thị Tường đã dũng cảm, xua đuổi bầy chim không đến quấy nhiễu cuộc sống người dân, khiến chúng sợ mà không dám quay lại nữa. Những khoảng trống do Bà Tường canh giữ vẫn còn nguyên vẹn không bị đá che lấp, để cá tôm sinh sản nuôi sống con người.

Cảm động trước công đức của Bà, người dân đã lấy tên Bà đặt cho đầm, tức là Đầm Thị Tường ngày nay. 

Còn ông Phan Tấn Hùng, Giám Đốc HTX Đầm Thị Tường thì lý giải: "Đầm này thì cái tên này cái tên cách đây 400-500 năm rồi vào thời vua Gia Long. Bà này tên là Tường xuống đây khai phá đầu tiên ở đây cho nên lấy cái tên là Đầm Bà Tường. Ở đây rộng khoảng 2km ngang, dài khoảng 12km. Mật độ thủy triều lên cao nhất là khoảng 1,7m".

Theo các bậc cao niên, bận xưa, đầm Thị Tường sâu rộng hơn giờ nhiều lắm. Hiện nay, đầm rộng gần 2 km và dài tới hơn 10 km, diện tích mặt nước khoảng 700 ha. Đầm được hình thành bởi 3 đầm chính với tên gọi: Đầm Trên, Đầm Giữa và Đầm Dưới, trong đó Đầm Giữa là đầm lớn nhất.

Đây là dấu tích biển lùi và quá trình phù sa bồi đắp vùng Bán đảo Cà Mau còn dang dở. Đầm Thị Tường ngày nay thông ra biển Tây, đổ ra vịnh Thái Lan thông qua sông Mỹ Bình.

Vùng đất hoang sơ quanh đầm Thị Tường ngày xưa chính là nơi che chở cho lực lượng cách mạng. Ngày nay, ven đầm có Khu căn cứ Tỉnh ủy Xẻo Đước được xây dựng khang trang. Đây là công trình văn hóa, lịch sử có nghĩa quan trọng trong việc giữ gìn, giáo dục truyền thống cách mạng địa phương. Từ năm 2007, Khu Căn cứ Tỉnh ủy Xẻo Đước được UBND tỉnh Cà Mau công nhận là di tích lịch sử cấp tỉnh. Khu căn cứ cũng trở thành điểm tham quan nổi bật khi du khách tìm về.

Cuộc sống của người dân quanh đầm Thị Tường gắn liền với con nước, với nguồn lợi thủy hải sản tự nhiên. Bên cạnh những người có điều kiện mở bãi nuôi, nhiều bà con vẫn mưu sinh bằng nghề cá tự nhiên như nhiều đời truyền lại. Những bãi chà dụ cá. Những viền câu giăng, lưới bén, đặt lọp, đặt trúm, đặt nò...

Giữa đầm giữa bốn bề mênh mông nước, những căn nhà sàn của bà con hiện ra đầy mộc mạc nhưng quyến rũ. Được cùng ăn, cùng ở và sinh hoạt với các gia đình mới thấy đời sống sinh hoạt trên đầm vẫn mang đậm chất Nam bộ, phóng khoáng, hiền hòa và mến khách.

Bà con ở đây kể, hồi xưa, cá ở đầm này nhiều lắm, người ta cũng kiếm được cả xuồng cá chỉ sau vài mẻ lưới. Con nào cũng béo, cũng bự mà dân mần cá nhiều đời từng truyền kể rằng có người đã bị những con cá khổng lồ lôi cả lưới lẫn xuồng chạy từ đầu đầm đến cuối đầm. Còn giờ, cá tôm thưa dần, nhưng sản vật từ thiên nhiên vẫn đang là nguồn sống của nhiều hộ dân.

Đang cắm những tàu dừa nước trên mặt đầm để nuôi loài nhuyễn thể, ông Lê Văn Hận, người dân địa phương chia sẻ: "Đánh bắt hải sản, tôm cá đồ này kia vậy đó. Rồi mần lưới chài phụ thêm. Mình cặm cái này để cho 3 con vòm nó đóng để mình bắt mình bán. Cặm vầy đây nó vô nó đóng rồi tới gần Tết nó mới bự, mình mới bắt được".

Không chỉ sống nhờ đánh bắt và nuôi thủy hải sản, ở đây, ngoài Hợp tác xã Đầm Thị Tường còn có vài hộ kinh doanh dịch vụ du lịch, ăn uống theo kiểu du lịch cộng đồng. Du khách có thể trải nghiệm, hòa nhập vào đời sống dân dã của người dân địa phương.

Bà Lê Mỹ Hòa, HTX Đầm Thị Tường, cho hay: "Cuộc sống người dân xung quanh đây thì người dân chỉ đặt lú, đánh lưới, nuôi sò, mình chỉ mua bán lại. Đặc sản Đầm Thị Tường là món nào tươi sống thì mình mua vô bán cho khách. Con lịch cũ là đặc sản nhất. Cá bống mú, hào, sò huyết. Các loại dưới đầm này là tươi sống hết. Hay như là sông nước mênh mông rồi khách người ta đến. Cái hồ này là lớn nhất tỉnh Cà Mau mà. Nó thiên nhiên, người ta thích, người ta đến, vui chơi, tham quan, chụp ảnh".

Trước đây, muốn đến được Đầm phải đi qua nhiều con đường ngoằn nghèo nhưng hiện nay, đi lại dễ dàng vì con đường dẫn vào Đầm đã được tu sửa, nâng cấp. Đi tham quan đầm, chiếc thuyền máy xẻ dòng nước lướt nhẹ trên mặt đầm sóng sánh nước.

Ông Phan Tấn Hùng kể tiếp: "Chỗ tui là HTX Đầm Thị Tường. Đầm Thị Tường thì nói chung là cả trong nước và nước ngoài người ta cũng đều biết đến. Đường vô thì 2-3 đường lận nhưng mà khách tự đến chứ không có bảng chỉ đường cụ thể. Nếu một ngày ra vô là khoảng 500 khách. Còn lại một lượt thì khoảng 200. Tết nguyên đán với lễ 30/4 là khách đông nhất. Ở đây thì tôi chỉ bán hải sản tươi sống phục vụ cho bà con ăn uống tại chỗ cũng như dịch vụ tham quan đầm, chụp ảnh, check in. Có nghỉ lại cho khách, nhận khoảng 40 người".

Đầm Thị Tường không nhà hàng, cũng chẳng có những nơi vui chơi hiện đại mà chỉ đơn giản là những ngôi nhà sàn nằm rải rác của người dân. Bao bọc quanh đầm là hàng dừa nước xanh um. Đây cũng là “dũng sĩ” chắn sóng gió cho đầm trước mưa dông. Sóng tại đầm không quá lớn, nó cứ gợn lăn tăn từng đợt nô đùa. Nhưng bao nhiêu đó cũng đủ níu chân du khách phương xa đến Cà Mau, một vài lần tìm đến nơi đây.

Cái đẹp ở Đầm Thị Tường không chỉ dừng lại ở nét mộc mạc, hoang sơ mà còn là cái chân chất, thật thà của người dân. Thả mình theo gió, ngắm sóng nước hoàng hôn, hàng dừa nước reo vang đung đưa theo gió, nghe kể chuyện thời khẩn hoang vùng đất mới cũng đủ làm xốn xang những ai yêu mảnh đất cuối trời.