Sấu đá, vị hè

Chỉ cần một ngụm sấu đá thôi, bỗng chốc cả tuổi thơ như ùa về trong vị hè nồng nàn. Và với những bộ hành phương xa lần đầu "chạm môi" ly sấu đá Hà Nội, liệu đó có phải là một ấn tượng đầy bất ngờ và thú vị? 

Trưa hè tháng 6, cái nóng gay gắt như khiến người ta mau vội tìm một góc râm, một nơi “trốn” nắng nhằm dịu đi sự oi bức. Ngang qua bốt Hàng Đậu, nép dưới bóng những tán cây to vươn mình là quán nước nhỏ của chị Hằng. Sự niềm nở, xởi lởi từ chị tựa như làn gió mát giữa tiết trời nóng nực.

Nước sấu đá được bày bán từ gánh hàng của chị là điểm thu hút những bộ hành ghé qua, và rồi như chạm vào bí mật của thức quà bình dị này khi nán lại thưởng thức. Bởi không ai hiểu cái hồn của sấu đầu mùa hơn những người ngày ngày gắn bó với nó:

"Sấu Hà Nội vào tháng 6 là sấu đầu mùa, quả không già không non quá. Mùa hè này thì các bạn ở các nơi đến rất thích nước sấu, nhất là ở trong Sài Gòn. Người ta ra Hà Nội thì đầu tiên là sấu, đặc sản sấu đá.

Nếu mùa này thì các con rất thích uống nước sấu, ai cũng đều thích nước sấu, uống thanh thanh dịu dịu giải khát rất tốt. Người ta ngâm để bán hàng hoặc ăn sấu đá thì bắt đầu bây giờ ngâm rất là ngon, vừa vừa tới ăn nó giòn, thanh, dịu, nhất là đập tí gừng vào giải khát rất tốt".

Thành một thói quen, cứ vào những ngày hè, khách ghé các quán nước hè phố lựa chọn sấu đá làm thức uống giải khát nhiều hơn. Với người ở xa, đó là sự tò mò về một thức quà rất Hà Nội. Còn với ai đã thân quen cái hương vị ấy, hẳn đó là cả một miền ký ức, như khi nhớ về hũ thuỷ tinh đựng sấu mẹ ngâm đặt ở góc bếp mà những đứa trẻ mong ngóng từng ngày.

Cùng là vị chua dịu, nhưng với những người con phương Nam vốn đã quen với hương vị thân thuộc từ me đá hay trà tắc, lại có những cảm nhận rất khác ở nước sấu Hà Nội. Chị Thảo, một vị khách đến từ Sài Gòn nhân dịp ghé Hà Nội chơi vào tháng 6 này, tranh thủ thưởng thức một ly sấu đá ở quán nước nhỏ ven Hồ Tây.

Sấu đầu mùa đang vào độ ngon, với chị, nước sấu ở thời điểm này không chỉ là một thức uống, mà còn là một trải nghiệm vị giác đầy bất ngờ:

"Đợt này mình ra Hà Nội chơi thì có đi thử nhiều thứ, mình được gợi ý khá là nhiều nhưng mình cảm nhận là nước sấu hợp với khẩu vị mình nhất. Nó chua chua, dễ uống. Ăn miếng sấu nó cũng lạ so với ở trong Nam mà mình ăn ấy. Trong Nam mình đi mấy quán Hà Nội, mình uống thì cảm nhận cũng không ngon bằng mình uống ở ngoài này nên mình khá là thích".

Cái vị chua thanh, dịu nhẹ, lại hài hoà từ một ly sấu đá mát lạnh, đã tạo nên vẻ đặc trưng khó quên, khác với cách sấu thường được dùng trong các món canh chua hay lẩu ở miền Nam. Sự khác biệt của sấu đá Hà Nội có lẽ không chỉ nằm ở một thức uống giải khát ngày hè.

Với những vị khách ở phương xa, chẳng hạn như ở miền Nam có khẩu vị riêng biệt, đó còn là cái nhìn và phát hiện về “đặc sản” vùng miền, cái hồn của Hà Nội mà họ đã “phải lòng”.

Dù là thức uống gần gũi, dễ làm, sấu đá vẫn có một vị trí rất riêng so với những thức uống giải khát khác vào mùa hè. Có lẽ câu trả lời nằm trong chính quy luật bất biến của đất trời Hà Nội: mùa nào thức nấy:

"Mùa thu Hà Nội có hoa sen chẳng hạn, thì mùa hè là có sấu đá, mùa nào thức nấy, mùa thu nữa thì lại có bánh cốm. Đấy là đặc sản của Hà Nội đi đâu cũng nhớ được cái ấy. Rất ngon, trà chanh trà quất nó là chuyện bình thường rồi, nhưng mà những cái này là đặc sản theo mùa".

"Mùa hè quán nước nào chả có nước sấu. Mỗi nước lại có một vị khác nhau, người ta vào gọi vì nó có độ chua độ ngọt và thanh thì mọi người thích uống. Nhưng phải mùa nào thức nấy còn để lâu thì nó lên men nó không ngon, phải đúng mùa thì nó mới ngon". 

Giữa muôn vàn lựa chọn, chính sự giản dị, tính mùa vụ và sự gắn bó sâu sắc với đời sống thường nhật đã khiến nước sấu trở nên khác biệt. Bởi khi cầm trên tay ly sấu đá, bộ hành sẽ nhận ra tín hiệu thân thuộc từ mùa hè, nhận ra chính cái nét duyên thầm vốn không thể trộn lẫn.

Sự khám phá về hương vị, lạ mà quen trong ly sấu đá có lẽ còn là trải nghiệm thú vị với những bộ hành đến từ phương xa, là dư vị ký ức với người đang sống giữa phố thị hay cả với người xa xứ mỗi khi bồi hồi nhớ về mùa hè Hà Nội.