Quỹ đất thênh thang, sao phải đậu xe, trung chuyển rác dưới gầm cầu?

Lúc này, những bất cập “cố hữu” bắt đầu bị điểm tên tại nhiều đô thị lớn, trong đó có Cần Thơ. Hàng loạt gầm cầu của thành phố này bấy lâu nay bị chiếm dụng quá mức gây mất vẻ mỹ quan đô thị, ô nhiễm môi trường, mất an toàn giao thông và tiềm ẩn nguy cơ cháy nổ...

Một buổi sáng thường nhật diễn ra dưới dạ cầu Cái Răng (phía phường Cái Răng, TP.Cần Thơ) là không khí tấp nập họp chợ và du khách (tự do) liên hệ bến tàu để tham quan chợ nổi. Anh Đỗ Hoàng Minh – ngụ tại phường Cái Răng cho biết, những phiên họp chợ dưới dạ cầu này đã diễn ra cả chục năm nay, vào giờ cao điểm thường xuyên xảy ra ùn tắt giao thông.

Dạ cầu có 2 gầm để phục vụ cho các phương tiện lưu thông, nhưng cả 2 gầm đều bị khai thác quá mức dẫn đến hỗn độn. Gầm cầu số 3 thì bị tiểu thương chiếm dụng hành lang để bày bán nông sản. Gầm số 2 thì bị chiếm dụng làm bãi đổ xe tự phát, không người trông coi và tập kết rác. Anh Minh cho biết thêm: “Đường phải thông thoáng mới đi được nhưng đường này bị người ta chiếm dụng bán hàng hết rồi, lễ và tết là nhiều nhất, không thấy có người đến dẹp. Vì đây là sinh kế để mưu sinh nên dẹp rồi cũng tái diễn như cũ thôi”.

Ở phường Bình Thủy thì có “điểm nóng” gầm cầu Bình Thủy 2, cách đây hơn hai năm, UBND quận Bình Thủy (cũ) đã duyệt cho đơn vị thu gom lấy gầm cầu Bình Thủy 2 làm điểm trung chuyển rác thải sinh hoạt. Mỗi ngày, hàng trăm tấn rác được ép lên xe bốc mùi hôi thối, chảy nước bẩn thỉu, gây ô nhiễm môi trường.

Điều đáng nói, sau nhiều lần phản ánh thì điểm trung chuyển này vẫn “thi gan cùng tế nguyệt”, chưa được di dời. Bà Đỗ Ngọc Lan, ngụ tại phường Bình Thủy cho biết: “Vài bữa đầy, ít ngày lưng xuống, lưng rồi đầy nhưng chưa bao giờ hết rác. Địa phương hứa cuối năm 2024 dời bãi rác này đi mà bây giờ đã gần cuối năm 2025 mà bãi rác vẫn còn y nguyên. Người ta sống thì phải hít thở, sáng mở mắt ra là ngửi mùi hôi thối rồi cứ phải hít vô”.

Điểm bất an thứ ba là gầm cầu Quang Trung, phía bờ Ninh Kiều thì được chiếm dụng làm nơi đổ rác (tự phát) và bãi đậu xe ô tô (tự phát), phía bờ Hưng Phú thì bị chiếm dụng để làm xưởng xẻ gỗ. Tại đây, gỗ được chất đống, máy móc vận hành ngay dưới gầm cầu. Điểm “cố hữu” thứ tư là cây cầu Rạch Ngỗng 1 (phường Ninh Kiều), dưới gầm cầu có ô tô đậu đỗ qua đêm và rác thải tràn lan.

“Trăm dâu đổ xuống… gầm cầu”, mặc dù Luật Giao thông đường bộ đã quy định rất cụ thể về việc không được sử dụng gầm cầu nhưng đây vốn là vị trí được khai thác ít khi phải mất chi phí nên thường bị lạm dụng, gây mất mất ATGT, ô nhiễm môi trường và có nguy cơ gây cháy nổ. Nghịch lý điển hình là trường hợp trạm trung chuyển rác dưới gầm cầu Bình Thủy 2, dù không được phép sử dụng nhưng quận Bình Thủy (cũ) vẫn phải cấp phép cho doanh nghiệp lập trạm trung chuyển rác với lý do là quỹ đất của quận eo hẹp.

Để đến hôm nay địa phương tiếp tục bị mắc kẹt giữa những khó khăn, ông Phạm Đình Tuân – Trưởng phòng Kinh tế Hạ tầng và Đô thị phường Bình Thủy cho biết: “Trạm trung chuyển rác dưới gầm cầu Bình Thủy 2 là nhận rác về từ 3 phường: Bình Thủy, Long Tuyền và Thới An Đông. Tới thời điểm này bãi rác này vẫn là trạm tạm thôi, hồi trước quận Bình Thủy (cũ) đã quy hoạch một bãi rác ở phường Long Tuyền, khi nào xong sẽ dời bãi rác này vô đó. Chỗ phường Long Tuyền đang triển khai công tác GPMB, địa phương đang đẩy nhanh tiến độ”.

Sau sự cố cháy bãi giữ xe dưới gầm cầu Vĩnh Tuy khiến hạ tầng cây cầu này lòi cốt thép, ngày 2/9, Bộ Xây dựng ban hành một Chỉ thị khẩn cấp yêu cầu Chủ tịch UBND các tỉnh/thành phố phải chỉ đạo rà soát toàn bộ công tác quản lý, sử dụng hành lang an toàn đường bộ trong phạm vi quản lý, đặc biệt là việc sử dụng tạm thời lòng đường, vỉa hè vào mục đích khác. Kịp thời xử lý các trường hợp lấn, chiếm, sử dụng trái phép hành lang an toàn đường bộ, đất của đường bộ.

Thực hiện Chỉ thị này, ông Nguyễn Đăng Khoa – Phó Giám đốc Sở Xây dựng Cần Thơ cho biết: “Chúng tôi đã có văn bản yêu cầu rà soát lại việc sử dụng gầm cầu tại 103 xã/phường để có giải pháp chấn chỉnh. Trước đây, TP. Cần Thơ cũ không cấp phép việc sử dụng gầm cầu làm bãi giữ xe, nhưng có tình trạng người dân tự ý đậu đỗ xe ô tô, một số nơi cũng cấp phép để làm bãi trung chuyển rác tạm.

Việc này chúng tôi đang rà soát và có giải pháp chấn chỉnh để không xảy ra sự cố đáng tiếc. Chúng tôi cũng khuyến cáo người dân không nên tự ý đậu đổ xe dưới gầm cầu qua đêm tránh việc phương tiện cháy nổ, người dân cũng không nên tập hợp mua bán dưới gầm cầu hay sử dụng gầm cầu làm nơi chứa đồ đạc”.

Theo Sở Xây dựng Cần Thơ, chính quyền địa phương cũng có vai trò rất quan trọng trong việc tăng cường quản lý tài sản, kết cấu hạ tầng dưới gầm cầu. Kiên quyết rào chắn và di dời các trường hợp cố tình lấn chiếm gầm cầu cho mục đích riêng nhằm lập lại trật tự, ATGT và đảm bảo mỹ quan đô thị.

Theo kế hoạch thì các địa phương trên cả nước sẽ có phương án di dời ngay các bãi trông giữ xe ra khỏi phạm vi bảo vệ kết cấu hạ tầng đường bộ (nếu có) trước ngày 30/10/2025. Riêng kết quả rà soát toàn bộ công tác quản lý, sử dụng hành lang an toàn đường bộ sẽ phải gửi về Bộ Xây dựng trước ngày 25/9/2025 để tổng hợp, báo cáo Thủ tướng Chính phủ.

Chúng ta đang chờ bảng rà soát mới nhất, trên địa bàn TP. Cần Thơ mới có bao nhiêu cây cầu lớn nhỏ? Nhưng có một thực tế, không gian dưới gầm của một số cây cầu ở Cần Thơ bị lạm dụng là không ít.

Thực trạng này diễn ra thời gian dài, rất cần các cơ quan chức năng sớm có giải pháp quản lý hiệu quả, đồng bộ, đầu tư các mô hình phục vụ cộng đồng từ các gầm cầu tránh để lãng phí kéo dài.

Bãi đỗ xe dưới gầm cầu là “sản phẩm” của áp lực giao thông, trong khi các đô thị lớn thiếu mặt bằng đầu tư cho một bãi xe thoáng rộng thì Cần Thơ vẫn còn dự địa quỹ đất để quy hoạch cho hạ tầng này. Tuy không tổ chức giữ xe, nhưng nhiều gầm cầu ở Cần Thơ vẫn bị lạm dụng.

Không khó để nhận diện các gầm cầu trong nội thành đang tồn tại nhiều mảng sáng – tối đối lập: ban ngày thì buôn bán hàng rong, đồ cũ, nơi sinh hoạt cá nhân; ban đêm thì làm bãi đỗ xe, bãi tập kết rác.

Đơn cử như dưới gầm cầu Đầu Sấu ( phía phường Tân An), nơi này được sử dụng làm trạm trung chuyển rác nhiều năm liền, người khó khăn từ “bốn phương trời” thường xuyên lui tới nhặt ve chai, lon bia, chai nhựa. Sau một ngày hì hục “làm bạn” với rác hôi thối, đêm đến, người vô gia cư bắt đầu trải một tấm đệm mỏng, hút tàn điếu thuốc rồi ngủ say sưa.

Một số gầm cầu đặt quán bán hủ tiếu, một số gầm cầu là điểm vui chơi của trẻ con sinh sống gần đó, có nơi gầm cầu là “nhà” của người chạy xe ôm. Tệ hơn, một số gầm cầu trở thành nơi phóng uế, bãi chứa xà bần, khiến bộ mặt đô thị ở các gầm cầu luôn nhếch nhác, mất trật tự và kém văn minh.

Theo quy định, chức năng quản lý gầm cầu bao gồm cầu đường bộ, đường sắt trong đô thị thuộc trách nhiệm của Bộ Giao thông vận tải (nay là Bộ Xây dựng) và Sở Giao thông vận tải (nay là Sở Xây dựng) các địa phương. Để “giải thoát” cho những gầm cầu “đau khổ”, Sở Xây dựng là đơn vị chủ chốt quản lý triệt để, không làm hình thức, không theo phong trào. Phối hợp chính quyền địa phương rà soát, kiểm tra và xử lý các vi phạm liên quan đến gầm cầu, nhất là các hàng quán buôn bán, bãi đậu xe tự phát, nơi tập kết rác thải.

Người dân có quyền đòi hỏi một đô thị văn minh, việc đỗ xe dưới gầm cầu (tự phát) vì nhà cửa thiếu không gian không đồng nghĩa với nỗi lo cháy nổ rình rập. Chính quyền phải mạnh tay xử lý vi phạm chiếm dụng gầm cầu vì mục đích riêng; doanh nghiệp mạnh dạn đầu tư hạ tầng bãi đỗ, cộng đồng nâng cao ý thức, ủng hộ quy định quản lý.

Thành phố cũng nên nghiên cứu sử dụng gầm cầu làm khu sinh hoạt cộng đồng, công viên nhỏ do đơn vị công ích hay nhà nước đứng ra quản lý. Đây là cách cải tạo gầm cầu thành mảng xanh, tận dụng gầm cầu để phục vụ cộng đồng sẽ thiết thực và bền vững hơn nhiều so với việc bỏ không đó để người ta tận dụng làm bãi đổ rác, làm nơi đỗ xe tự phát.

Trả lại đúng chức năng cho hạ tầng giao thông là cơ hội để Cần Thơ hướng đến xây dựng một đô thị sinh thái, văn minh và sạch đẹp.