Phòng trưng bày hơn 3.000 kỷ vật ghi dấu cộng đồng người Hoa Sài Gòn - Chợ Lớn

Dù không lớn, phòng trưng bày này như một bảo tàng thu nhỏ, nơi mọi người có thể chiêm ngưỡng và nghe kể về quá khứ giữa nhịp sống ồn ã của thành phố. 

Chiều một ngày đầu tháng ba, cái nắng oi ả bao trùm khắp từng ngóc ngách của Sài Gòn, chúng tôi có hẹn ghé thăm phòng trưng bày văn hoá người Hoa ở Sài Gòn Chợ Lớn của anh Dương Rạch Sanh. Phòng trưng bày tư nhân nằm ẩn mình giữa con hẻm Hào Sỹ Phường, một trong những con hẻm ghi đậm dấu ấn của những người Hoa đã từng sinh sống tại mảnh đất Sài Gòn.

Cẩn thận đặt gọn, chiếc tranh đĩa cũ kỹ bằng gỗ trên tay xuống 1 góc, mở chiếc khoá móc của chiếc cửa sắt kiểu cũ rồi đẩy cánh cửa gỗ phía trong của phòng trưng bày.

Phía sau cánh cửa, một không gian như đưa chúng tôi về những tháng ngày của muôn năm cũ. Phòng trưng bày với diện tích không lớn nhưng được sắp xếp gọn gàng và bố cục theo từng chủ đề riêng biệt. Hàng ngàn kỷ vật lớn nhỏ từ giấy tờ, quần áo, sách vở, vật dụng gia đình đến những khung hình ghi lại hình ảnh của cộng đồng người Hoa ở Sài Gòn - Chợ Lớn.

Ngồi xuống chiếc bàn trà nhỏ được kê giữa căn phòng mang đầy hơi thở của những thế hệ người Hoa đã từng sinh sống tại mảnh đất này, anh Sanh kể về cơ duyên đã thôi thúc mình bước những bước đầu tiên trên hành trình này.

Với 20 năm làm nhà báo mảng hoa văn tại báo Sài Gòn Giải Phóng, anh đã có cơ hội tiếp xúc với những “chị má”, “bà cô” của nhóm “Tự Sơ Nữ”, những người phụ nữ tôn thờ sự độc thân và đấu tranh giành nữ quyền tại Trung Quốc.

Một ngày, “Tụ Quần Cư” căn hộ nhỏ của “ Tự Sơ Nữ” phải di dời, những món đồ cổ không có nơi chứa, anh mang về và cất gọn trong nhà của mình. Đến năm 2019, với những kỷ vật ít ỏi từ nhóm “Tự Sơ Nữ” anh quyết định bắt đầu làm phòng trưng bày về văn hoá của cộng đồng người Hoa ở Sài Gòn - Chợ Lớn.

Thoáng chút bồi hồi nhớ lại những ngày đầu với đam mê của mình, anh kể: “Mỗi một món kỷ vật trong này nó đều có một câu chuyện. Từ những người đầu tiên họ ủng hộ việc làm này thì mình bắt đầu kể về, viết về những câu chuyện với món kỷ vật đầu tiên. Mình đăng lên mạng xã hội, có những bài thì mình gởi tới toà soạn bên báo Sài Gòn Giải Phóng tiếng Hoa họ đăng. Sau khi đăng, có một số bà con ủng hộ, gọi điện, liên lạc trên mạng cũng có. Ngày càng nhiều người ủng hộ, trong vòng 6 năm – 7 năm thì mình nhận được lượng kỷ vật bà con tặng cho mình chắc cũng khoảng gần 3000 món”.

Theo chân anh đi một vòng quanh phòng trưng bày, trong không gian đậm đà hương vị xưa cũ, từ những vật dụng đời thường đầy tính truyền thống của các gia đình người Hoa ở Sài Gòn – Chợ Lớn như huê ná, nồi niêu, đến những cổ vật mang đầy tầm vóc lịch sử của những người con ưu tú của cộng đồng như cuốn từ điển Hoa - Việt đầu tiên của cố Giáo Sư Lý Văn Hùng, người đã đưa Tiếng Việt đến gần hơn với cộng đồng người Hoa để giúp người Hoa hoà nhập với cộng đồng người Việt.

Đau đáu với nghiệp sưu tầm là thế, thế nhưng có những kỷ vật liên quan mật thiết đến bản thân mình đã khiến anh phải mải miết kiếm tìm suốt bao tháng năm. Chỉ vào chiếc mũ cối được xếp gọn gàng phía sau quầy “Chạp Phô” được tái hiện đúng theo phong cách của Sài Gòn - Chợ Lớn, anh kể cho chúng tôi nghe về câu chuyện phía sau chiếc mũ cối ấy:

“Cái nón cối đó đó, mình nghĩ trong đầu mình nhớ hồi xưa lúc còn nhỏ, ông nội hay đội nón đó đi xe đạp Phượng Hoà, đèo mình ở phía sau mỗi sáng hay đi uống cà phê. Lúc mình làm sưu tầm rất là nhiều rồi, lúc đó hơn cả ngàn món, mà mình còn chưa thấy được cái nón đó. Cũng đi hỏi rất là nhiều mấy chú lớn tuổi, các chú nói là hồi xưa có nhưng giờ bỏ hết rồi. Đến một ngày, có một ông chú lớn tuổi chú mới mang tới tặng. Mình mới hỏi chú sao nhà còn giữ, thì chú mới nói chú xuống miền Tây thấy người ta bán chú mua lại, chú tặng”.

6 năm mải miết trên hành trình lan toả văn hoá của cộng đồng người Hoa ở Sài Gòn - Chợ Lớn, phòng trưng bày của anh giờ không chỉ nhận được sự công nhận từ chính cộng đồng của mình mà còn thu hút được sự chú ý lớn của các bạn trẻ. Dù chưa thể mở cửa rộng rãi vì những khó khăn trong việc quản lý phòng trưng bày, anh Sanh vẫn cảm thấy tự hào về công sức và sự ủng hộ của cộng đồng.

Đảo mắt nhìn gia tài vô giá được gìn giữ qua biết bao thế hệ, thoáng chút tự hào và mừng vui phía trong đáy mắt, anh chia sẻ: “Mình cảm thấy cảm động và cảm kích. Mình được người ta ủng hộ như vậy mình thấy rất là cảm động. Song bên cạnh đó mình rất là cảm ơn, cảm ơn những con người đúng chất người Chợ Lớn, luôn biết chia sẻ, giúp đỡ nhau để cùng phát triển. Mình nghĩ nếu như 6 năm trước mình không làm việc này thì hiện giờ mình sẽ khó hình thành được một cái bộ sưu tập mà có thể gọi là vô giá. Thế nên nhìn lại mình cũng cảm thấy rất là may mắn nên cũng cám ơn những người ủng hộ cho mình.” 

Tạm kết lại hành trình tìm hiểu về phòng trưng bày văn hoá người Hoa tại Sài Gòn – Chợ Lớn của anh Dương Rạch Sanh, mỗi một kỷ vật được gìn giữ là tấm lòng và sự tận tâm mà anh đã bỏ ra suốt nhiều năm. Mỗi món đồ trong phòng trưng bày không chỉ là vật kỷ niệm mà còn là một phần không thể thiếu trong câu chuyện lịch sử, văn hoá của cộng đồng người Hoa tại Sài Gòn.

Dù còn nhiều khó khăn, nhưng với đam mê và sự nhiệt huyết, anh Dương Rạch Sanh đã và đang truyền cảm hứng về sự bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hoá cho thế hệ mai sau. Phòng trưng bày dù chưa chính thức mở cửa rộng rãi, vẫn là một nơi để những ai yêu thích và quan tâm đến lịch sử, văn hoá người Hoa Sài Gòn tìm về và thêm phần hiểu biết, trân trọng về một mảnh đất Sài Gòn đầy sắc màu văn hoá.

SỐNG Ở SÀI GÒN”: Hương vị Sài Gòn

Sài Gòn - TP.HCM một đô thị phát triển và đáng sống, một thành phố với đủ "màu sắc", "hương vị". Đó không chỉ là những món ăn từ hàng quán, đường phố mà còn là mùi của tình cảm mến thương giữa con người với nhau, giúp đỡ nhau với tất cả chân tình.

Tôi đến với Sài Gòn - TP.HCM để học tập và làm việc từ lúc còn là một cậu nhóc tuổi đôi mươi. Khi ấy, ngoài những hành trang cần thiết, tôi còn đem theo cả một hoài bão đến mảnh đất mà từ trước đến nay chỉ được những anh/chị, chú/bác kể và rồi tưởng tượng trong đầu.

Bước chân lên Sài Gòn - nơi mà nhiều người thường ví là thành phố hoa lệ, cảm nhận về Sài Gòn trong một đứa bé nhà quê lúc đấy thật vội vàng nhưng lại chẳng cô đơn. Con người và mảnh đất nơi này luôn trao cho nhau những điều tử tế và ân cần. Lúc đấy, trong tôi bắt đầu yêu và cảm nhận được những hương vị ở mảnh đất Sài Thành.

Ở mỗi mảnh đất và con người đều sẽ có những “hương vị” đặc trưng chẳng giống nhau. Người Hà Nội tinh tế, nhẹ nhàng và phố xá thơm nồng mùa hoa sữa vào mỗi độ thu sang; Miền tây sông nước có nét mộc mạc từ những người dân chất phát, thật thà và thơm ngào ngạt mỗi vụ lúa chín...Sài Gòn – TP.HCM thì lại khác, mỗi người sẽ có những cảm nhận khác nhau và chẳng thể khái quát hết được “hương vị” ở vùng đất nơi này.

Ngày mới ở TP.HCM bắt đầu từ hình ảnh dòng người và xe hối hả. Dọc bên đường, mùi thơm từ các vỉ thịt nướng của quán cơm tấm bay khắp con đường; tại các quận trung tâm, những quán cà phê bệt đã đông khách chẳng biết từ khi nào...Đấy là góc nhìn từ tôi, chứ thực ra thì Sài Gòn - TPHCM chẳng ngủ, hoạt động cả ngày lẫn đêm, tuỳ theo tính chất công việc của mỗi người. Dù thành phố luôn trong trạng thái năng động và vội vàng nhưng những con người nơi đây vẫn đối đãi với nhau bao dung, thiện lành.

Hương vị Sài Gòn – TP.HCM không chỉ đến từ những món ăn mà còn là tình thương giữa con người với nhau. Dạo quanh một vòng tại TP.HCM, sẽ không khó để nhìn thấy những điều tử tế từ người dân nơi này.

Quán cơm, thùng nước, tủ thuốc, tiệm sửa xe, cho đến lớp dạy học…mọi thứ đều miễn phí đối với những người có hoàn cảnh khó khăn hoặc người nào thấy cần. Dù người cho đi chẳng phải là người có nguồn thu nhập khá giả, nhưng người Sài Gòn là vậy, rất nghĩa tình, chẳng tính chuyện thiệt hơn.

Sài Gòn – TP.HCM là một thành phố rộng lớn với nhiều cơ hội, thu hút nhiều người tìm đến sinh sống. Mỗi người đến với mãnh đất này đều mang một cảm xúc và mục đích khác nhau, có người đến để học tập, có người đến để mưu sinh, lập nghiệp…. Trên con đường thực hiện hoài bão ấy, người ta sẽ có lúc cảm thấy tuyệt vọng, cô đơn. Và rồi Sài Gòn như một người mẹ bao dung, dang tay ôm lấy tất cả để che chở, cưu mang mà không phân biệt người gốc Sài Gòn hay “lưu dân” tứ xứ.

Cứ ôm càng nhiều người vào lòng, Sài Gòn ngày một đông hơn, giàu có hơn, giàu không chỉ về tiền bạc mà còn là văn hoá, là cơ hội và đặc biệt là tình người. Rồi như thế, hàng ngày, hàng giờ, trong cuộc sống hối hả tấp nập, chúng ta sẽ luôn nhìn thấy được những điều bình dị, ấm áp toát ra từ mỗi người trên mãnh đất bao dung nghĩa tình.

Đối với tôi và rất nhiều người, Sài Gòn như một quê hương thứ 2 vậy. Dù đến mảnh đất này để thực hiện những điều ấp ủ, dù có thành công, thất bại, ở lại hoặc rời đi. Nhưng, trong tôi và có thể là bạn thì vẫn vậy, vẫn luôn có một tình yêu thương và đầy nỗi nhớ về con người và mảnh đất nơi này. 

TIN YÊU

# Hiện, Sở Công Thương TP.HCM đang nghiên cứu phương án tổ chức gian hàng bình ổn thị trường trên các nền tảng thương mại điện tử để tận dụng xu hướng mua sắm đang bùng nổ của kênh bán hàng này.

# Năm 2025 sẽ ghi dấu mốc quan trọng cho giao thông TP.HCM khi hiện thực hóa 3 tuyến vành đai và 5 tuyến cao tốc hướng tâm. Những con đường kết nối liên vùng sẽ mở ra không gian phát triển, đưa kinh tế TP bứt tốc vào kỷ nguyên mới.

# Bệnh viện Mắt TP.HCM cho biết, hưởng ứng tuần lễ Glaucoma thế giới (9-15/3/2025), bệnh viện sẽ tổ chức tầm soát, tư vấn miễn phí bệnh glocom (hay còn gọi là Glaucoma, cườm nước) cho người dân. Đây là một hoạt động nằm trong chuỗi hoạt động chăm sóc mắt cộng đồng của bệnh viện hằng năm.

# Thượng tá Lê Mạnh Hà – Phó Phòng Tham mưu Công an TP.HCM cho biết, trong thời gian tới, CATP sẽ phối hợp với Công ty TNHH MTV Đường sắt đô thị số 1 tổ chức cấp thẻ căn cước cho các đối tượng học sinh từ 06 đến 18 tuổi hiện đang cư trú trên địa bàn TP có nhu cầu và cấp tài khoản định danh điện tử mức 2 đối với công dân đã có thẻ CCCD gắn chip/thẻ Căn cước tại các nhà ga - tuyến Metro số 1, nhằm mục đích hỗ trợ học sinh sử dụng vé tháng bằng căn cước khi đi tàu.