Thực tiễn cho thấy cần sớm có một cơ chế phù hợp để TP.HCM và các tỉnh thành trong khu vực có thể phát triển tương xứng với vai trò đầu tàu của cả nước.
Sau 17 năm thực hiện Nghị quyết số 53 của Bộ Chính trị khóa IX về phát triển kinh tế xã hội và đảm bảo an ninh quốc phòng, TP.HCM, vùng Đông Nam Bộ và vùng kinh tế trọng điểm phía Nam đã có những đóng góp tích cực cho quá trình phát triển kinh tế xã hội của đất nước.
Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam tuy diện tích chỉ chiếm 9,2%, dân số khoảng 17,7% cả nước nhưng cả vùng đã tạo hơn 46% GDP vào năm 2019, đóng góp từ 46%-50% ngân sách quốc gia mỗi năm, thu nhập bình quân đầu người của Vùng và TP.HCM cao gấp 1,5-1,7 lần so với mức thu nhập trung bình của cả nước.
Mặc dù chiếm tỉ lệ cao trong các chỉ số kinh tế quan trọng của đất nước, song tốc độ tăng trưởng của Vùng đang có dấu hiệu chững lại. Cụ thể: Giai đoạn 2011 – 2015 tăng trưởng kinh tế của Vùng là 6,87% thì sang giai đoạn 2016 – 2020 chỉ còn 5,5%, trong khi mục tiêu đặt ra là 9 – 10%. Đóng góp ngân sách của Vùng luôn đạt trên mức 54% nhưng bước vào giai đoạn 2006 - 2010 chỉ còn 46,1%.
Nguyên nhân theo PGS TS Trần Hoàng Ngân – Viện trưởng Viện nghiên cứu phát triển TP.HCM xuất phát từ sự thiếu hiệu quả trong hoạt động của Hội đồng vùng và tư duy phát triển theo kiểu mạnh ai nấy làm, thiếu phối hợp giữa các địa phương: "Thể chế liên kết vùng chưa đủ mạnh, chưa đủ cơ sở pháp lý để gắn quyền lợi và trách nhiệm các địa phương trong vùng. Chủ yếu là liên kết dọc giữa Trung ương xuống địa phương, thiếu liên kết ngang giữa các địa phương trong vùng. Việc phối hợp để triển khai quy hoạch vùng chưa chặt chẽ".
Phân tích cụ thể hơn về các hạn chế và khó khăn trong công tác phối hợp giữa các tỉnh thành cũng như vai trò điều phối của TP.HCM, ông Lâm Đình Thắng – giám đốc Sở thông tin truyền thông TP.HCM nhận định: "Trong thời gian qua tuy có cố gắng nhưng kết quả chưa được như mong muốn, thiếu tính đồng bộ, thiếu sự gắn kết và phối hợp giữa các sở ngành trong công tác tuyên truyền dẫn đến ý thức người dân, cán bộ công chức về hợp tác vùng chưa đạt hiệu quả như mong muốn.
Thứ 2 là việc chia sẻ dữ liệu giữa các cơ quan quản lý nhà nước gặp rất nhiều khó khăn, tuy cùng hệ thống nhưng lại thiếu nhiều văn bản hợp tác trong nhiều lĩnh vực cụ thể, đây là vấn đề cần định hướng giải quyết trong thời gian tới nếu muốn hợp tác có hiệu quả".
Một trong những điểm nghẽn lớn nhất trong phát triển vùng Đông Nam Bộ nói riêng và vùng kinh tế trọng điểm phía Nam nói chung chính là sự hạn chế trong phát triển hạ tầng giao thông kết nối.
Bà Phan Thị Thắng – phó chủ tịch UBND TP.HCM cho rằng mỗi năm ùn tắc giao thông gây thiệt hại cho địa phương này khoảng 6 tỷ USD, không chỉ vậy còn gián tiếp ảnh hưởng đến sự kết nối, thông thương giữa TP.HCM với các địa phương khác: "Gần đây nhất chúng ta đã có những quyết sách quan tâm đến giao thông vùng này nhưng nhu cầu vẫn còn rất lớn. Việc ách tắc tại các cửa ngõ, sự lưu thông qua lại giữa các tỉnh vẫn còn khó khăn là sự cản trở rất lớn trong phát triển. TP.HCM và các tỉnh cũng nên ngồi lại để tính toán".
Theo Bộ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Văn Thể thì nhiệm vụ phát triển hạ tầng giao thông cho vùng Đông Nam Bộ và vùng kinh tế trọng điểm phía Nam là hết sức cấp bách, bởi bất kỳ một sự chậm trễ nào cũng có thể khiến khu vực này trở thành điểm nghẽn của cả Việt Nam thậm chí của cả khu vực Đông Nam Á:
"Rõ ràng thực trạng giao thông của vùng Đông Nam Bộ, Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam và vùng TP.HCM hiện nay đang là vấn đề rất cấp bách. Chúng tôi nghĩ rằng một trong những giải pháp quan trọng nhất của khu vực này là tập trung toàn bộ các nguồn lực để phát triển hệ thống giao thông.
Nếu không làm được việc này, tôi tin chắc rằng đầu tàu kinh tế của chúng ta sẽ chậm dần và có thể trở thành gánh nặng. Bởi vì những vùng khác phát triển mà chúng ta không tăng trưởng được thì sẽ trở thành gánh nặng của nền kinh tế".
GS.TS Nguyễn Thị Cành - Cố vấn Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế và Tài chính- Trường đại học Kinh tế Luật – Đại học Quốc gia TP.HCM cho rằng một trong những điểm nghẽn quan trọng nhất chính là “sự mờ nhạt” trong vai trò và hoạt động của Hội đồng vùng, chưa phát huy tối đa vai trò chỉ huy.
Ngoài ra, các chính sách và quy định về liên kết vùng chưa đủ mạnh, bộ máy điều phối vùng hiện nay còn nhiều điểm bất hợp lý, cơ chế thực thi thiếu hiệu nghiệm còn nhiều bất cập.
GS.TS Nguyễn Thị Cành đề xuất: "Cần phải củng cố lại hội đồng vùng, cho họ quyền lực, cho họ ngân sách, cho họ đội ngũ chuyên môn để thực hiện. Cái này cần một đề án nghiêm túc và sẽ được các ban ngành, Quốc hội thông qua. Qua đó để làm sao nó có hiệu lực và hoạt động cho tốt".
Từ những vấn đề đã và đang tồn tại của TP.HCM, vùng Đông Nam bộ và khu vực kinh tế trọng điểm phía Nam, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính yêu cầu các Bộ ngành và địa phương liên quan cần nhìn nhận một cách đầy đủ, trung thực để kịp thời đưa ra những sự điều chỉnh cần thiết trong giai đoạn tới:
"Cần phân tích xem cái gì là cái tự thân của khu vực này, cái gì là cái hỗ trợ của Trung ương và đặc biệt là những yếu tố ảnh hưởng, tác động đến sự phát triển của vùng và cả nước nói chung trong bố cảnh hiện nay. Cần nghiên cứu đánh giá tiềm năng khác biệt, cơ hội nổi trội, lợi thế cạnh tranh của vùng này so với vùng khác là gì, trên cơ sở đó nhận diện 1 cách thực chất và có những giải pháp phù hợp".
Người đứng đầu Chính phủ cho rằng, trong bối cảnh và tình hình mới, cần có một nghị quyết mới, với chủ trương, chính sách, cơ chế mới phù hợp với tình hình để tạo ra không gian phát triển mới, động lực, xung lực, khí thế mới phát triển cho TP.HCM, khu vực Đông Nam Bộ và toàn vùng Kinh tế trọng điểm phía Nam
Dù có vị trí và tầm quan trọng cùng với dư địa phát triển rất lớn song có thể thấy khu vực kinh tế trọng điểm phía Nam trong đó có TP.HCM đang có sự phát triển chưa tương xứng với kỳ vọng. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết cần sớm có những giải pháp trước mắt cũng như lâu dài để thúc đẩy phát triển toàn khu vực này.
Đây cũng là nội dung bài bình luận: "Không thể mạnh ai nấy làm”
Khách quan mà nói thì các tỉnh thành trong khu vực Đông Nam Bộ nói riêng và vùng kinh tế trọng điểm phía Nam nói chung đều là những địa phương rất mạnh trong phát triển kinh tế xã hội xét ở phương diện riêng lẻ.
Tuy vậy, với những gì diễn ra trong gần 20 năm qua và nhất là những dấu hiệu chững lại trong vài năm gần đây cho thấy khu vực kinh tế sôi động nhất đất nước đang tiềm ẩn nhiều dấu hiệu của sự phát triển mang tính “bộc phát”, “thiếu bền vững”.
Không khó để chỉ ra những nguyên nhân khiến TP.HCM và khu vực kinh tế trọng điểm phía Nam chưa thể đạt được thành quả như kỳ vọng mà Bộ Chính trị khóa IX đề ra. Đó là sự chậm chạp trong phát triển hạ tầng, đặc biệt là hạ tầng giao thông kết nối.
Tiếp đến là sự “bó buộc” trong cơ chế hoạt động, tư duy “mạnh ai nấy làm” và nhất là cơ chế “xin cho” lâu nay đã khiến câu chuyện phát triển của TP.HCM, khu vực Đông Nam Bộ và vùng kinh tế trọng điểm phía Nam phần nào chỉ dừng lại ở khái niệm.
Rõ ràng, việc thiếu một vị trí tổng chỉ huy cả về mặt chính sách lẫn thực thi đã phơi bày gần như tất cả những gì yếu nhất của khu vực được xem là mạnh nhất của kinh tế cả nước.
Do đó, việc thiết lập và hình thành một Thể chế mới (có thể là Hội đồng vùng hay Ban chỉ đạo phát triển vùng) với đầy đủ quyền lực, nguồn lực, nhân lực được xem là chìa khóa cần thiết.
17 năm là một khoảng thời gian không nhiều nhưng cũng không phải là quá ít để có thể có một cái nhìn đầy về quá trình phát triển của một trung tâm kinh tế.
Hơn lúc nào hết, Đảng và Nhà nước cần cho thấy 1 quyết tâm chính trị đủ lớn cùng với sự đổi mới triệt để về tư duy phát triển dành cho TP.HCM, khu vực Đông Nam Bộ và vùng kinh tế trọng điểm phía Nam.
Điều này cần sớm được hiện thực bằng 1 Nghị quyết mới trên cơ sở tiếp thu đầy đủ những bất cập, tồn tại lâu nay cũng như đề ra được những cơ chế, chính sách đặc thù dựa trên thực tiễn phát triển của từng địa phương và cả vùng.
Quan trọng nhất là việc sớm tìm ra được 1 nhạc trưởng đúng nghĩa để điều phối và chỉ huy toàn bộ quá trình, tránh tình trạng “mạnh ai nấy làm” như nhiều năm qua.
Nhiều tháng qua do ảnh hưởng của gió mùa nên thời tết khu vực miền Trung luôn trong tình trạng mưa kéo dài triền miên, khiến cho công tác thi công nền đường tại các dự án cao tốc Bắc – Nam qua khu vực này bị ảnh hưởng nghiêm trọng, tiến độ bị đe dọa.
Thành phố Hà Nội đang tăng cường công tác quản lý, kiểm tra và xử lý vi phạm trong hoạt động vận tải đối với xe ba bánh tự sản xuất, lắp ráp có hành vi chở hàng cồng kềnh, gây mất an toàn giao thông.
Khoảng 9 giờ sáng, tại ấp 6, người trẻ đã đi làm, chỉ còn thưa thớt người già chờ... nước từ thiện. Một chiếc “hầm” chứa nước mới được người dân thiết kế đào sáng nay. “Hầm” sâu 1 mét, dài 11 mét, rộng 3 mét, đủ chứa hơn 30 khối nước.
Từ hôm qua, giá vàng giảm mạnh, nhiều nhà đầu tư đã mang vàng đi bán. Nhiều người lo ngại, nếu nắm giữ vàng lâu hơn nữa, trường hợp giá vàng hạ, mức lời sẽ không còn cao.
Mới đây, đã có đề xuất nghiên cứu xây dựng 3 tuyến tàu điện không ray chạy trên vành đai 3 và đại lộ Thăng Long để giải quyết ùn tắc giao thông ở Hà Nội. Tuy nhiên vẫn còn nhiều ý kiến băn khoăn về tính khả thi của loại phương tiện này.
Sức khỏe, sự an toàn của học sinh trong môi trường giáo dục luôn là ưu tiên hàng đầu. Thế nhưng hiện nay đang tồn tại một vấn đề cấp bách: tình trạng thiếu hụt nhân viên y tế học đường, làm tăng nguy cơ xảy ra các vấn đề về sức khỏe tâm thần và thể chất với học sinh.
Hạn mặn là vấn đề được dự báo trước, thế nhưng các địa phương vẫn loay hoay trong công tác ứng phó, chủ động nguồn nước ngọt phục vụ cho dân sinh. Điều này đòi hỏi các địa phương cần phải có một kế hoạch lớn, dài hạn để thích ứng với tình trạng hạn hán hàng năm, không để người dân thiếu nước.
