Những “nút thắt” giải phóng mặt bằng được khơi thông từ mô hình chính quyền hai cấp

Trên công trường cao tốc, sân bay, nhà ga, các nhà thầu, các kỹ sư, công nhân đã vượt qua những điều kiện khắc nghiệt của thời tiết, sự tàn phá của thiên tai, áp lực của tiến độ… để đưa công trình tăng tốc, về đích đúng hẹn. Và trong một năm với đổi thay lớn từ sắp xếp bộ máy, cũng có những đổi thay ảnh hưởng đến quá trình đầu tư xây dựng các công trình, cả thuận lợi lẫn khó khăn.

Chính quyền hai cấp “sát dân” – Chìa khóa tháo gỡ điểm nghẽn mặt bằng 

Công trường cao tốc Quảng Ngãi – Hoài Nhơn vào những ngày cuối tháng 12, dù thời tiết miền Trung vẫn còn những cơn mưa bất chợt, nhưng không khí lao động tại đây chưa bao giờ nhộn nhịp đến thế.

Anh Nguyễn Văn Tuất, công nhân xây dựng đang tất bật hoàn thiện hệ thống lan can, hộ lan tại phía Bắc hầm Bình Đê:

"Bây giờ là giai đoạn cuối rồi, anh em chúng tôi cố gắng làm để hoàn thành cho sớm, giúp đưa dự án đạt tiến độ thi công. Vì vậy chúng tôi sẵn sàng phục vụ 24/24, làm ngày làm đêm để nhanh chóng hoàn thành để nhân dân nhanh có đường đi thuận lợi. Bà con cảm ơn nhà nước đã hỗ trợ cho nhân dân có con đường mới để đi lại được thông thoáng."

Trước đây, dự án này từng là "điểm nóng" về mặt bằng, khi một số người dân chưa đồng thuận, thậm chí lên tuyến cản trở thi công khiến nhịp độ bị gián đoạn, nhưng diện mạo ấy nay đã hoàn toàn thay đổi.

Sự chuyển đổi mô hình quản lý, theo ông Lê Thắng, Giám đốc Ban Quản lý dự án 2, sự vào cuộc của chính quyền địa phương sau khi sáp nhập và thực hiện mô hình chính quyền hai cấp chính là "chìa khóa". Cán bộ phường, xã giờ đây trực tiếp "sát dân", "hiểu dân" để giải quyết từng kiến nghị nhỏ nhất.

"Tôi rất cảm ơn chính quyền 2 tỉnh Quảng Ngãi và Gia Lai trong thời gian vừa qua đã hỗ trợ dự án rất nhiều, từ việc cấp phép mỏ vật liệu cho đến công tác giải phóng mặt bằng, rồi giải quyết những vướng mắc của người dân ảnh hưởng đến tiến độ dự án."

Kết quả là cao tốc Quảng Ngãi – Hoài Nhơn đã thông xe kỹ thuật vào dịp 19/12 vừa qua, vượt tiến độ tới 8 tháng so với hợp đồng. Một con số biết nói minh chứng cho hiệu quả của sự phối hợp chặt chẽ giữa công và tư, giữa chính quyền và nhân dân.

Trên tuyến Quốc lộ 28B đi qua địa bàn tỉnh Lâm Đồng, tinh thần quyết liệt của chính quyền hai cấp một lần nữa được khẳng định. Ông Lê Văn Chung, Phó Giám đốc Ban Quản lý dự án 5, cho biết dù có khoảng 2 tháng đầu ổn định tổ chức nhưng ngay sau đó là một sự bứt phá ngoạn mục.

"Sau khi ổn định lại rất quyết liệt và có chuyển biến tích cực, đột phá. Địa phương đã bàn giao thêm rất nhiều mặt bằng, hiện tại chỉ còn vướng 2km/68km dự án. Cả hệ thống chính trị vào cuộc, từ cấp lãnh đạo cao nhất của tỉnh cho đến địa phương từng xã rất quyết liệt, những hộ dân nào chưa phê duyệt phương án đền bù, cán bộ địa phương đi xuống từng hộ dân thuyết phục, vận động và được người dân ủng hộ và bàn giao mặt bằng."

Thủ tục rút ngắn, dự án tăng tốc

Tại Hà Nội, dự án nâng cấp Quốc lộ 21B đoạn đi qua địa bàn xã Hòa Xá, TP. Hà Nội, có những vị trí vướng mắc kéo dài vài năm nhưng khi chính quyền xã trực tiếp "cầm lái", mọi việc đã được giải quyết dứt điểm.

Ông Đỗ Văn Thướng, Giám đốc Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng xã Hòa Xá cho biết mô hình mới giúp chính quyền cơ sở trực tiếp chịu trách nhiệm và hành động quyết liệt hơn.

"Bây giờ là trực tiếp mình phải làm và mình phải chịu trách nhiệm với kết quả quyết định của mình. Thế nên là công việc nó sẽ quyết nhanh hơn, quyết liệt hơn; chứ như trước đây thì có thể là đùn đẩy ông huyện đẩy xuống ông xã xong ông xã lại báo cáo lên lòng vòng là cũng mất hàng năm trời."

Tương tự, tại phường Vĩnh Hưng, Hà Nội, ông Ngô Mạnh Cường, Phó Chủ tịch UBND phường, cũng khẳng định quy trình đã được rút ngắn đáng kể khi quyền hạn được trao thẳng về cấp cơ sở, đến cuối tháng 12/2025 UBND phường đã phê duyệt phương án chi trả GPMB cho khoảng 160 hộ dân, với số tiền gần 400 tỷ đồng.

"Ngày xưa thì là ở dưới phường phải xác nhận nguồn gốc đất, sau đấy sẽ chuyển lên cho trung tâm phát triển quỹ đất và phòng tài nguyên môi trường của quận hoặc của huyện duyệt thẩm định. Nhưng bây giờ là tại phường, chúng tôi sẽ xác nhận nguồn gốc đất và thẩm định, ra hội đồng và phê duyệt cũng là tại phường luôn...còn vướng mắc cái gì, cần phải giải trình cái gì thì cán bộ... cùng với anh em ở Ban quản lý dự án sẽ đi ra kiểm tra ngay và xác minh ngay."

Gỡ vướng GPMB: Khi trách nhiệm được trao thẳng cho phường, xã

Tuy nhiên, bên cạnh những thuận lợi về mặt thủ tục, thách thức lớn về nguồn nhân lực cũng đang đặt ra. Khi khối lượng công việc dồn về cấp phường, xã, áp lực lên cán bộ chuyên môn tăng lên gấp bội. Một số nơi vẫn thiếu nhân lực có trình độ chuyên môn cao để lên phương án bồi thường, thẩm định một cách nhanh chóng và chính xác.

Trong khi đó, tại dự án trạm dừng nghỉ trên cao tốc Bùng – Vạn Ninh (trên tuyến cao tốc Bắc Nam) lại vướng phải một “nút thắt” hy hữu về hành chính. Sự thay đổi mô hình chính quyền hai cấp đã khiến các thủ tục cấp phép khai thác khoáng sản phải làm lại từ đầu, kéo theo sự chậm trễ hàng tháng trời. Ông Nguyễn Tuấn Anh, thành viên Ban triển khai dự án của Petrolimex chia sẻ:

"Trước tháng 7, chúng tôi làm thủ tục theo hướng dẫn của tỉnh. Nhưng khi thực hiện chính quyền 2 cấp tỉnh phân cấp về phường, quy trình phải lặp lại hoàn toàn. Đến tận đầu tháng 12 vừa rồi dự án mới được cấp phép khai thác tận thu khoáng sản để vận chuyển 380.000 m3 đất ra khỏi công trường. Thời gian mất đi, cộng thêm mưa bão khiến tiến độ bị ảnh hưởng rất lớn."

Để gỡ vướng khi thực hiện chính quyền 2 cấp, khơi thông công tác giải phóng mặt bằng, nhiều DN kiến nghị Chính phủ yêu cầu các Bộ, ngành, địa phương tiếp tục rà soát lại Luật Đất đai, tài chính và môi trường; đồng thời, các phường xã cần thực hiện cơ chế đối thoại minh bạch, công khai thông tin để tạo đồng thuận, thúc đẩy tiến độ GPMB.

Việc tháo gỡ vướng mắc GPMB đòi hỏi sự đồng bộ từ việc hoàn thiện cơ chế, chính sách pháp luật đến việc nâng cao trách nhiệm, năng lực của chính quyền địa phương và sự tham gia tích cực, minh bạch thông tin với người dân.

Khi khoảng cách giữa chính quyền và người dân được thu hẹp, khi những thủ tục "lòng vòng" bị loại bỏ, những khó khăn bất cập ban đầu dần dần được tháo gỡ thì những dự án giao thông – những mạch máu của nền kinh tế – sẽ được lưu thông nhanh chóng hơn bao giờ hết. Sự vào cuộc quyết liệt của chính quyền hai cấp không chỉ là một thay đổi về mặt cơ cấu, mà còn là một cam kết về trách nhiệm trước nhân dân và sự phát triển của đất nước.

Câu chuyện từ công trường cao tốc Quảng Ngãi – Hoài Nhơn hay Quốc lộ 28B là minh chứng rõ nét cho thấy: Ở đâu chính quyền sát dân, ở đâu thủ tục hành chính được cải cách mạnh mẽ, ở đó khó khăn sẽ được đẩy lùi. Hy vọng với đà chuyển biến này, hệ thống giao thông của chúng ta sẽ sớm hoàn thiện, chắp cánh cho kinh tế nước nhà vươn cao trong năm mới.