Người đưa sản phẩm từ cây tre ra thế giới

Không chỉ gìn giữ và phát triển các sản phẩm đan đát từ cây tre đã gắn bó với tuổi thơ, chị Trương Thị Bạch Thủy còn mạnh mẽ dấn thân, tìm hướng đi mới để “thổi hồn” vào những sản phẩm tưởng chừng mộc mạc, đưa chúng vượt ra khỏi lũy tre làng, vươn tới thị trường quốc tế.

Quyết tâm níu giữ ngọn lửa nghề quê hương 

Điều gì đã thôi thúc chị Thủy quyết định chọn khởi nghiệp với nghề truyền thống đan đát các sản phẩm từ tre, thưa chị?

Nghề này chị đã gắn bó từ thuở nhỏ khi sống cùng ông bà nội. Chị muốn tiếp nối, gìn giữ truyền thống gia đình, đồng thời tìm về nguồn cội bởi ông bà nội của chị là người Khmer. Quê nội lại nằm ngay trong một làng nghề, nên chị quyết định quay trở lại để gắn bó và góp phần giữ vững làng nghề truyền thống.

Thời điểm đó, khi quyết định bắt tay vào gìn giữ và phát triển làng nghề thì chị thường nghĩ đến điều gì nhiều nhất?

Điều chị luôn đau đáu trong lòng là làm sao giữ được cái nghề này. Thứ nhất, đó là về văn hóa, vì nghề này mang tính truyền thống, gắn với bản sắc dân tộc. Thứ hai là về kinh tế, chị mong có được một công việc ổn định, đồng thời tạo công ăn việc làm cho bà con trong làng nghề cũng như cho chính bản thân mình. Và thứ ba là về xã hội.

Ở làng nghề truyền thống thì trước giờ, bà con chủ yếu làm sản phẩm thô sơ để dùng hàng ngày, vậy điều gì khiến chị nghĩ tới chuyện học hỏi và sáng tạo ra những mẫu sản phẩm mới, phù hợp với nhu cầu thị trường hơn?

Làng nghề chỗ chị, trước kia thuộc xã Phú Tân, vốn là một xã nghèo, có tới 80% bà con là đồng bào dân tộc, trong đó 70% hộ làm nghề truyền thống cũng là người dân tộc. Hồi trước, bà con chỉ làm những sản phẩm thô sơ, chủ yếu là hàng tiêu dùng. Sau này, khi đi tham quan, học hỏi ở các tỉnh bạn, chị thấy họ làm sản phẩm từ tre, giá trị kinh tế lại cao hơn nhiều.

Chị nghĩ, nguyên liệu tre thì quê mình có sẵn, lao động địa phương cũng dồi dào, bản thân chị lại có kinh nghiệm gắn bó với nghề, nên chị quyết tâm phát huy, sáng tạo ra những sản phẩm mới để nâng cao thu nhập cho bà con và cho gia đình.

Để có được cơ ngơi như hôm nay, em nghĩ chị đã gặp không ít khó khăn, chị Thủy đã vượt qua như thế nào?

Cái khó của bà con khi làm nguyên liệu tre là nó không giống như làm bánh, cân đường, cân bột, đổ khuôn cho ra đúng một khuôn mẫu. Làm thủ công bằng tay thì sẽ có sai số, chênh lệch. Công ty đặt 10.000 cái thì họ lấy đúng 10.000, không nhận dư.

Nhưng ở đây, chị bao tiêu cho bà con, cái nào dư chị cũng thu mua hết. Sản phẩm đạt thì đưa đi xuất khẩu, còn dư ra thì bán cho thị trường nội địa. Ban đầu gặp khó khăn nhiều lắm, nhưng cũng may nhờ có sự quan tâm, hỗ trợ của chính quyền địa phương nên dần dần mọi thứ đi vào ổn định.

Ngoài ý nghĩa kinh tế, chị thấy sản phẩm tre của HTX mình đã đem lại thay đổi gì cho bà con làng nghề?        

Hiện tại, chị đang giải quyết việc làm không chỉ cho bà con ở địa phương mà còn cả những vùng lân cận. Bản thân chị cũng vào các trại giam để dạy nghề, rồi đến những xã vùng sâu vùng xa mở lớp, sau đó chị bao tiêu sản phẩm cho họ.

Điều làm chị vui là thấy mọi người hạnh phúc khi làm ra được những sản phẩm mới, đáp ứng nhu cầu khách hàng. Trước đây, người dân ở Phú Tân trong làng nghề chỉ quen làm những sản phẩm thô sơ, phục vụ sinh hoạt hằng ngày. Nhưng đến thời chị thì đã nâng cấp sản phẩm để phục vụ nhà hàng, khu du lịch, nhờ đó giá trị kinh tế cao hơn, bà con tin tưởng và đi theo chị.

Cảm ơn chị Thủy đã dành thời gian chia sẻ câu chuyện khởi nghiệp của mình. Chúc chị nhiều sức khỏe và tiếp tục gặt hái thành công để nghề truyền thống ngày càng vươn xa. 

Đưa sản phẩm truyền thống vươn tới thị trường quốc tế

Chứng kiến làng nghề truyền thống nơi quê nội chao đảo trước nhịp sống hiện đại, chị Trương Thị Bạch Thủy đã quyết định dấn thân, tìm hướng phát triển mới để hồi sinh nghề xưa. Nghĩ là làm, năm 2023, chị Thủy mạnh dạn thành lập Hợp tác xã mây tre đan Thủy Tuyết với 32 xã viên.

Vừa làm vừa học hỏi, từ những ngày chập chững kinh doanh, đến nay, chị Thủy đã có những thành quả đáng tự hào: "Hiện nay, cơ sở của chị có 3 điểm, tổng cộng hơn 5.000 mét vuông. Một điểm dùng để trưng bày sản phẩm, một điểm làm kho lưu trữ, còn một điểm mở cửa cho khách tham quan, trải nghiệm nghề đan đát, xem múa Rom Vong hay trình diễn giã cốm dẹp. Chị đầu tư kinh phí ban đầu, sau đó bà con tự vận hành, trang trải. Lợi nhuận thu về bao nhiêu thì cùng chia sẻ lại với chị, thậm chí nhiều khi chị còn nhận phần ít hơn. Với chị, quan trọng là trao cho bà con ‘cần câu để đi câu cá’, chứ không phải chỉ cho con cá để ăn".

HTX của chị Thủy hiện có hơn 700 mẫu mã khác nhau, từ các sản phẩm truyền thống đan từ tre như rổ, thúng, ....được thu nhỏ lại để làm qua lưu niệm đến các sản phẩm mỹ nghệ từ tre.

"Về du lịch thì những sản phẩm truyền thống thâu nhỏ lại để cho bán quà lưu niệm. Mình có xuất khẩu đi Mỹ, Thụy Sĩ, Campuchia, Trung Quốc với Thái Lan".

"Nhìn thấy mấy sản phẩm này bằng tre, đan tre đẹp quá. Tính mua vài món về tặng cho gia đình".

Hơn 10 năm thương nghề và được nghề thương lại, cuộc sống của gia đình chị Thủy nay đã khấm khá hơn nhưng điều khiến chị luôn trăn trở là nỗi niềm với bà con lao động quê hương. Chị đứng ra tổ chức sản xuất, biến nghề thủ công truyền thống thành sinh kế ổn định cho bà con. Khi cần vốn mua nguyên vật liệu, chị Thủy cho mượn mà không tính lãi.

"Mình không có toan tính với người ta thì tất nhiên mình sẽ gặt lại được sự tin cậy. Chị nghĩ, ví dụ như mình làm ăn có xảo trá, có khéo che đậy cỡ nào đi, lâu ngày dài tháng cũng lòi ra, cho nên là chị có niềm tin là thôi mình cứ sống tốt và sống tử tế đi. Mình làm rồi sẽ có cái sự công nhận".

Hợp tác xã của chị Thủy đang tạo việc làm ổn định cho hơn 70 hộ đồng bào Khmer, mỗi hộ từ 3-4 người làm nghề. Ngoài ra, hơn 200 lao động ở các tỉnh lân cận cũng nhận gia công sản phẩm. Không chỉ dừng lại ở việc phát triển sản phẩm thủ công, chị Thủy còn mạnh dạn ứng dụng tre trong xây dựng công trình.

Chị gọi tre là “thép vàng” của tự nhiên, nhờ đặc tính bền chắc và dẻo dai: “Tư duy của chị là muốn đưa thiên nhiên vào trong cuộc sống. Chị sử dụng những chất liệu gần gũi như lá dừa, tre, dây mây buộc – tất cả đều từ tự nhiên. Chị luôn nghĩ, con người khi mất đi thì không mang theo được gì, chỉ còn lại tiếng thơm. Vì vậy, chị mong khôi phục và giữ gìn làng nghề ở đây, để bà con có công ăn việc làm. Sau này, khi chị không còn nữa, thì cái tiếng thơm ấy vẫn còn để lại cho thế hệ con cháu.”

Với những nỗ lực của mình, nữ giám đốc người Khmer Trương Thị Bạch Thủy đã gặt hái nhiều thành tựu đáng tự hào như: Giải Nhất cuộc thi “Phụ nữ khởi nghiệp, phát huy tài nguyên bản địa” năm 2023, danh hiệu Nghệ nhân quốc gia ngành mây tre đan và giải Mai An Tiêm lần thứ nhất năm 2024.

Câu chuyện của chị Thủy vừa khẳng định giá trị tre Việt trên thị trường quốc tế, vừa khôi phục làng nghề truyền thống và mang đến cơ hội đổi đời cho hàng trăm lao động quê hương.