Ngoài lợi ích kinh tế, xuất khẩu gạo còn gắn với thương hiệu và uy tín quốc gia

Cần có góc nhìn sâu hơn về câu chuyện xuất khẩu gạo

Theo Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA), trong tháng 7/2023, Việt Nam xuất khẩu 660.738 tấn gạo, kim ngạch 362,66 triệu USD, tăng 6,9% về lượng và tăng 6,4% về kim ngạch so với tháng trước. 

Trong bối cảnh, nguồn cung lương thực thế giới biến động mạnh, hạn hán xuất hiện ở nhiều nơi, Ấn Độ cấm xuất khẩu gạo trắng đã mở ra cơ hội xuất khẩu gạo Việt Nam cả về lượng và về giá. Tuy nhiên, điều này cũng đặt ra nhiều thách thức do cần phải bảo đảm an ninh lương thực quốc gia và bình ổn thị trường gạo tiêu thụ nội địa.

Theo TS Võ Trí Thành, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chiến lược thương hiệu và cạnh tranh, trên thế giới, số lượng quốc gia có thể sản xuất gạo đủ đáp ứng nhu cầu của chính mình và còn xuất khẩu được không nhiều và Việt Nam là một trong số đó.

Những quốc gia này, không chỉ có trách nhiệm đáp ứng nhu cầu đảm bảo an ninh lương thực của người dân nước mình, mà còn giữ vai trò, trọng trách lớn hơn thế, ý nghĩa hơn thế đối với thị trường gạo toàn cầu.

Do đó, trong bối cảnh khó khăn về nguồn cung như hiện tại, cả thế giới đang dõi theo từng động thái của các nước xuất khẩu gạo lớn, trong đó có Việt Nam.

TS Võ Trí Thành cho rằng, cần nhìn nhận, đây không còn chỉ là vấn đề được mùa được giá của người nông dân, vấn đề kinh doanh có lãi của thương lái, của doanh nghiệp hay điều hành đảm bảo an ninh lương thực của cơ quan quản lý nhà nước nữa. Câu chuyện về gạo lớn hơn là một lĩnh vực kinh doanh đơn thuần hay thậm chí còn lớn hơn việc đảm bảo an ninh lương thực của một quốc gia.

Bên cạnh lợi ích kinh tế, xuất khẩu gạo còn là câu chuyện thương hiệu và uy tín quốc gia trong ứng xử với quốc tế, khi Việt Nam là một trong những nước có vai trò quan trọng trong đảm bảo hoạt động hiệu quả của thị trường gạo thế giới, góp phần đảm bảo nguồn cung lương thực ổn định và phát triển bền vững của rất nhiều quốc gia.

“Nhiều bài toán đặt ra ở thời điểm hiện tại, và tôi cho rằng Bộ Công Thương đang nỗ lực hài hòa lợi ích các bên, một mặt trước hết đảm bảo an ninh lương thực trong nước trong mọi tình huống, ổn định thị trường, góp phần kiểm soát lạm phát để ổn định kinh tế vĩ mô; mặt khác vẫn tận dụng cơ hội thúc đẩy xuất khẩu, cân bằng lợi ích kinh doanh giữa các thành phần tham gia thị trường gắn với giữ chất lượng sản phẩm, đảm bảo thương hiệu gạo Việt. Đây là hướng đi đúng, hợp lý. Chúng ta cũng thấy được tầm nhìn của tư lệnh ngành Công Thương trong việc quán triệt quyết liệt những chỉ đạo này”, TS Võ Trí Thành nhận định.

Duy trì nguồn cung và khả năng tiếp cận của người dân

Hiện nay giá gạo xuất khẩu Việt Nam đã tiến sát ngưỡng 620 USD/tấn, nhưng không ít doanh nghiệp gặp khó trong thu mua lúa đáp ứng đơn hàng. TS Võ Trí Thành cho rằng, tình hình những ngày tới là rất khó dự báo. Đối với cung ứng nội địa, việc đảm bảo an ninh lương thực cần hiểu đúng theo 2 nghĩa là: Đảm bảo có đủ và đảm bảo tiếp cận được.

Đảm bảo có đủ, tức phải đảm bảo nguồn cung cho người dân, dự trữ ổn định. Để làm được điều này, việc đảm bảo nguồn cung này cần tính toán kĩ lưỡng, vượt trên ngưỡng thông thường, xét đến bối cảnh khó đoán định thời gian tới.

Đảm bảo tiếp cận được, tức người dân phải mua được, với giá bình ổn, tránh để giá tăng cao theo xu hướng chung của thế giới, ảnh hưởng đến lạm phát và ổn định kinh tế vĩ mô.

“Việc Bộ Công Thương có công văn khẩn đến các đơn vị, địa phương, Hiệp hội, doanh nghiệp về tăng cường công tác thông tin thị trường, xúc tiến thương mại, phát triển thị trường xuất khẩu gạo và bình ổn thị trường trong nước mới đây tôi cho là một phản ứng chính sách nhanh nhạy trong điều hành. Việc theo dõi sát tình hình giá gạo, kiểm tra, kiểm soát các cơ sở kinh doanh, các kho để kiểm soát nguồn cung, giá bán, ngăn chặn đầu cơ, găm hàng lúc này là hết sức cần thiết”, TS Võ Trí Thành đánh giá.

Đối với doanh nghiệp, theo TS Võ Trí Thành, vấn đề của thị trường gạo hiện nay là vấn đề thời điểm. Thời điểm đàm phán, thời điểm ký kết hợp đồng, thời điểm thu mua từ người nông dân,… có độ vênh về giá, bởi giá gạo thay đổi từng ngày, và bên nào cũng muốn hưởng lợi lớn nhất trong kinh doanh.

Để giải quyết bài toán đảm bảo hợp đồng mà các doanh nghiệp đang đối diện, tôi cho rằng cần tăng cường tính linh hoạt trong việc kí kết các hợp đồng, tránh để xảy ra tranh chấp, đánh mất uy tín trên thị trường. Người nông dân, thương lái, doanh nghiệp xuất khẩu hãy tính đến đường dài, đảm bảo thực hiện hợp đồng để giữ được thị trường trong tương lai thông qua nắm chắc mối liên kết dài hạn với các đối tác.