Nghe phố kể chuyện cây: Cây xà cừ chợ Đồng Xuân

Kỳ đầu tiên hôm nay được bắt đầu với câu chuyện về cây xà cừ chợ Đồng Xuân.

Có một cái cây rất ấn tượng là cái cây đối diện chợ Đồng Xuân, hàng năm cứ tầm này là yến bay rợp trên cây đấy, cái hôm đó tình cờ đứng ở chỗ đấy, thấy lạ vì nó về quá nhiều, khoảng 7-800 con đến hàng nghìn con, nó nhiều khủng khiếp luôn.

Cái hàng cháo sườn sụn nổi tiếng ở đối diện chợ Đồng Xuân là nạn nhân của nó rất nhiều năm rồi. Với mật độ như thế mà đàn chim đi vệ sinh ra thì phải gọi là ối giời ơi luôn ấy.

"Cây này cứ đến mùa này là chim nó về nhưng mấy năm nay không thấy chim nó về đây nữa. Giồi ơi, nó ỉa tanh lắm, toàn chìa vôi ỉa đái mùi lắm, nhưng 2-3 năm nay chim nó không về đây nữa vì hình như người ta bán thịt xiên nướng, nhiều khói nên chim nó không về đây nữa".

Ấn tượng đặc biệt nhất về cây xà cừ lâu năm ngay đối diện cổng chính chợ Đồng Xuân với nhiều người chính là hình ảnh đàn chim di cư tới hàng trăm, hàng nghìn con tìm đến trú ngụ tránh rét mỗi chiều tối mùa cuối thu, đầu đông. Dù kéo theo đó là bao sự phiền toái, nhưng dưới gốc cây xà cừ ấy, cuộc sống mưu sinh của nhiều người vẫn diễn ra.

Chợ Đồng Xuân là một trong những chợ đầu mối to nhất Hà Nội xưa nay.  Người bán buôn ngược xuôi khắp các tỉnh thành kéo về khu chợ này đều dễ dàng nhận ra chợ từ xa, khi dõi mắt đã sớm thấy cây xà cừ to lớn nằm ngay đối diện trước cổng chợ. Vị trí đặc biệt của cây xà cừ đã mang đến cho tuổi thơ của anh Thắng và bạn bè cùng thế hệ rất nhiều niềm vui và ký ức đẹp: 

"Ở 2 dãy nhà này đặc biệt là nó thụt vào, xong 3 cây trồng ở đây nên không ảnh hưởng tới giao thông, 3 cây to. Từ lúc sinh ra đã có rồi, đã to rồi, phải đến 7-80 năm, những người lớn tuổi cũng bảo anh đẻ ra đã có cây này rồi. Ngày xưa chơi đánh đáo, chơi bi, trốn tìm, nấp ở đó. Khi mình bé,mọi người  không kinh doanh ý, nên đây là cái sân rộng mình có thể chơi thoải mái, còn bây giờ do nhu cầu cuộc sống rồi, người ta kinh doanh hết".

Lùi thêm một chút về thời gian, địa danh Chợ Đồng Xuân còn gắn với sự kiện lịch sử trước ngày Toàn quốc kháng chiến 19/12/1946. Nhà văn Băng Sơn đã từng ghi chép về sự kiện này, khi chợ Đồng Xuân biến thành một pháo đài oanh liệt vẻ vang cùng chiến công bất tử. Chỉ một trung đội tự vệ mũ sao vuông, dao bầu gậy gộc mà đã đánh bật hơn 12 lần xung phong của cả tiểu đoàn quân Pháp và lính da đen, khiến chúng bị thiệt hại nặng.

Đối với Ông Phạm Lợi, một người dân khu vực phố cổ, cây xà cừ trước cổng chợ Đồng Xuân với tuổi đời đã 7-80 năm, rất có thể là nhân chứng lịch sử hiếm hoi còn sót lại cho sự kiện lịch sử đáng nhớ này:

"Nói là trận đánh ác liệt nhất ngày toàn quốc kháng chiến là ở cổng chợ Đồng Xuân đấy. Vừa rồi nó dựng lại phim Đào, phở và piano là cũng phần nào dựng được cảnh đấy. Chú cũng chỉ nắm được như thế thôi chứ cũng không biết cụ thể như thế nào, mình cũng coi nó như hiện vật chứng kiến được cảnh đấy". 

Sau giải phóng, nhờ phong trào Tết trồng cây, khu vực chợ Đồng Xuân mới có thêm một ít gốc cây xà cừ vạm vỡ như sau này chúng ta thấy. Những cây xà cừ trên phố Đồng Xuân qua bao mùa bão đổ đã không còn nhiều nữa. Như chính phía trước đối diện cổng chợ, hiện chỉ còn duy nhất một cây xà cừ mang bóng mát và gắn bó sâu sắc với cuộc sống mưu sinh của người dân nơi đây.

Anh Thắng, người dân sinh sống tại dãy nhà đối diện cổng chợ Đồng Xuân nhớ từng mốc thời gian thay đổi của cây xà cừ:

"Bình thường có cây không bị nắng vào nhà, cái cây nó che chắn bằng bao nhiêu cái ô ấy. Ở đây ai người ta đến đây cũng bảo ở chỗ này mát nhỉ. Mát thì người ta đứng đây tránh nắng nhiều.   bán hàng dọn hàng ra mà nó mát mẻ thì khách người ta cũng thoải mái ngồi được lâu hơn chứ nắng nôi thì người ta cũng vội vội vàng vàng….

Trước đây là có 3 cây nhưng mà bão nó đổ hết 2 cây. Cái cây ở đây đặc biệt năm nay gió bão theo hướng nào đó nên nó chỉ rít thôi, lại được chợ che nữa nên cây không sao. Chứ cây ở Phan Đình Phùng, hình như bão hướng gió đi hướng ấy nên cây ở Phan Đình Phùng đổ nhiều lắm".

Hà Nội vốn vội vàng, tới chợ Đồng Xuân chắc còn vội vàng, tấp nập hơn nữa. Nhưng thấy bóng cây xà cừ to lớn vẫn ở đó, bao vội vàng, vất vả, nắng mưa như có phần dịu lại. Ghé chợ Đồng Xuân, bạn chớ quên dành một ánh mắt thay cho lời chào cây xà cừ đáng nhớ này nhé.