Lưu luyến phố nghề Hàng Tiện

Ba mươi sáu mặt phố phường

Hàng Giấy, Hàng Bạc, Hàng Ngang, Hàng Đào

Người đài các kẻ thanh tao

Qua Hàng Thợ Tiện lại vào Hàng Gai… 

Hàng Tiện hay còn gọi là phố Hàng Thợ Tiện là một trong những phố cổ đã từng được nhắc nhiều đến trong lịch sử phát triển các phố Hàng ở Thăng Long, Hà Nội từ cuối thế kỷ 19, bởi con phố này được đặt tên theo một nghề thủ công tạo ra những sản phẩm bằng gỗ vô cùng gần gũi, cần thiết trong đời sống sinh hoạt của người dân, từ xưa tới nay.

Nhắc tới phố Hàng Tiện, nhà nghiên cứu Hà Nội – Nguyễn Việt Cường chỉ ra một vài sự khác biệt thú vị giữa tên phố và nghề trên phố Hàng Tiện: 

"Phố Thợ Tiện lại là đoạn đầu của phố Hàng Gai, sau này người làng Nhị Khê lên tập trung ở con phố Tố Tịch, mang theo nghề mộc, nghề tiện đến.  Lúc đó, phố Tố tịch là phố chiếu trắng mà không làm nghề chiếu trắng mà làm nghề tiện, nên phố Tố Tịch giờ vẫn còn người duy trì nghề đó. Người ta tiện các bát hương bằng gỗ, cái cắm nến, đồ chơi trẻ con, con quay, con thoi dệt…mà hoàn toàn làm 100% thủ công…"

Vậy là Phố Hàng Tiện xưa vốn nằm trên phố Hàng Gai nay, nhưng nghề tiện lại được phát triển và duy trì ở phố gần kề đó là phố Tố Tịch. Phố Hàng Tiện mất tên, nhưng vẫn để lại dấu ấn lưu luyến một nghề thủ công đặc trưng trên con phố Tố Tịch.

Sự lạ đó dẫn dắt bộ hành bước qua đoạn đầu phố Hàng Gai san sát các cửa hàng đồ lưu niệm và thời trang lụa để tìm đến một khoảng lặng còn lưu dấu nghề tiện trên phố Tố Tịch. Con phố nhỏ, ngắn thôi nhưng san sát các cửa hàng luôn đông đúc, nhiều nhất là các cửa hàng bán đồ thờ cúng, khắc dấu…

Nhưng bộ hành có thể dễ dàng dừng lại ở một cửa hàng khác biệt nhất, không có biển hiệu, chỉ có những khối gỗ vuông, tròn đủ hình thù xếp chồng, xếp lớp ngay phía ngoài. Đó là cửa hàng của ông  Lê Đình Thắng, người duy nhất còn làm nghề tiện trên phố Tố Tịch ngày nay.

Ông vẫn luôn nhớ về thời hưng thịnh của nghề tiện đối với con phố và đối với gia đình mình: "Tiếng cưa đục đẽo thôi, ngày xưa cả phố này tính ra cũng tới gần chục nhà làm tiện gỗ, nghề này thực tế cũng mai một dần, có việc mấy đâu, nhưng đến giờ này vẫn tự hào là  có cái nghề tiện này bố mẹ truyền nghề cho mà nuôi được 2 con gái ăn học nên người, rất là trân quý,  quý cái nghề cha ông để lại. Mà vào nhà hồi xưa bố anh còn dạy, để làm nghề này thì đừng bao giờ quét nhà, kiêng đấy, nhà sạch thế này thì làm gì có tiền, làm nghề thì phải bụi, mùn phải văng tung toé ra..."

Phố Tố Tịch với nghề tiện một thời hưng thịnh luôn đông đúc, rộn ràng trong tiếng cưa, tiếng đục đẽo, tiếng cạo vỏ cây xà cừ hay tiếng nhà nhà rủ nhau phơi gỗ ngay ngoài phố… Phố nhỏ cũng luôn tấp nập người tới mua hàng, tới xem hàng, đặt hàng bởi cái nghề thủ công đặc thù, cha truyền con nối này cần tới sự tỉ mẩn, khéo léo và cái tâm rất lớn của người làm nghề.

Ông Thắng đã gần 60 tuổi, vẫn gắn bó với nghề tiện, dù không còn nhiều việc như trước, nhưng ông thường lọ mọ làm những con quay gỗ, hay những món đồ chơi được tiện vô cùng khéo léo và tinh xảo. Ông đợi những người khách hoài niệm và biết lưu luyến với những món đồ tiện ông làm ra:

- "Anh vẫn còn những con tiện quay đây, quay bổ đây, hồi xưa còn đất, giờ không còn đất nữa, chứ trẻ con ở quê hay miền núi, còn nền đất vẫn chơi đấy..."

Bây giờ trẻ con có chơi món này mấy nữa đâu anh?

"Nhiều người vẫn mua hoài niệm, có người vẫn mua mấy con về bày tủ đấy, giống như hồi trẻ mình ham chơi, cái gì cũng mua đồ tàu nó mất ý nghĩa đi ấy chứ".

Giọng ông Thắng như vui hơn hẳn khi nhắc đến những món đồ tiện chứa bao ký ức tuổi thơ của nhiều người. Bộ hành và ông Thắng đều thấy nghề tiện vẫn còn lưu luyến phố lắm!

Chỉ mong sao, tình yêu và trách nhiệm với nghề, với phố từ những con người chăm chỉ, cần cù, khéo léo như ông Thắng sẽ chạm được đến trái tim của nhiều bộ hành yêu Hà Nội, để mỗi bước chân trên những con phố cổ, phố nghề của đất Thăng Long Kinh Kỳ xưa đều có thể tìm lại những dấu ấn nghề thủ công thú vị như cửa hàng tiện  duy nhất trên phố Tố Tịch hôm nay.