Kỷ niệm về “ông Giám đốc ít tiền nhiều việc”

Dù đã công tác ở Đài Tiếng nói Việt Nam gần 20 năm, nhưng với cá nhân tôi, vẫn cho rằng mình là một phóng viên còn khá non trẻ với nghề, cụ thể là nghề làm báo tiếng.

Có lẽ, cũng giống như nhiều người Việt Nam, thế hệ chúng tôi gắn bó với âm thanh phát ra từ chiếc đài bán dẫn từ khi còn là những đứa trẻ trong nôi, thứ âm thanh ấy, là một ma lực kỳ diệu và hấp dẫn vô cùng.

Suốt cả quãng đời tuổi thơ gắn liền với những: Câu chuyện cảnh giác, Chuyện kể ở đại đội, Chuyện kể đêm khuya, những chương trình ca nhạc, dân ca và nhạc cổ truyền… những chương trình ấy hấp dẫn tới mức, trong lòng luôn tự hỏi: “Họ” làm thế nào nhỉ? Để có những chương trình hay như thế? Hấp dẫn như thế? Và làm sao những âm thanh kỳ diệu ấy lại có thể phát ra từ chiếc đài bé tí kia?...

Tốt nghiệp đại học, gần như ngay lập tức, tôi đã có may mắn bước chân vào thế giới của những người làm báo. Tất nhiên không phải làm phát thanh. Khi đó vẫn chưa có báo điện tử, và báo giấy vẫn là một “thế lực” rất lớn và quyến rũ đối với tất cả những người muốn làm nhà báo.

Nhưng tôi vẫn giữ nguyên những suy nghĩ thời trẻ con, phải tìm hiểu để làm sao biết được “người nhà Đài” làm báo như thế nào? Làm phát thanh ra sao? Tuổi trẻ, kèm với một chút máu liều lĩnh và ít sợ hãi, với suy nghĩ, muốn tìm hiểu về nghề làm báo phát thanh, nhanh nhất, phải gặp người hiểu về phát thanh nhất.

Tất nhiên, không ai khác, chính là phải gặp ông Trần Lâm – người lãnh đạo đầu tiên khi Đài Tiếng nói Việt Nam được thành lập theo chỉ đạo của Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Chuyện tìm gặp được ông Trần Lâm cũng không đơn giản, trong thời buổi google chưa phát triển, báo mạng cũng không có… bằng nhiều mối quan hệ, hỏi han, phải mất khá nhiều thời gian chúng tôi mới có trên tay địa chỉ nhà riêng của ông...

Tôi tìm đến nhà của ông là một phần căn biệt thự cổ trên phố Trần Phú. Gõ cửa một hồi thì phu nhân của ông đi ra, với gương mặt khá lạnh lùng, hỏi có việc gì? Sau khi trình bày nguyện vọng, tôi không được bà cho vào gặp, vì lý do, ông đang ốm, mệt, phải nằm trên giường không tiếp khách được.

Thất vọng tràn trề, những háo hức mong chờ được gặp mặt một huyền thoại của làng báo nói chung và phát thanh nói riêng, như bị dội một gáo nước lạnh giữa trời mùa đông rét buốt. Tôi tiu nghỉu ra về. Nhưng vừa xuống dưới sân nhà thì bỗng nghe tiếng bà gọi giật lại, bảo ông đồng ý tiếp.

Tất nhiên là sự vui mừng đến mức quên cả cảm ơn bà, tôi gần như chạy ngược lên một cách nhanh chóng, như thể chỉ chậm một chút là sợ bà đổi ý. Sau qua câu chuyện mới biết là bà nói có phóng viên trẻ muốn xin gặp phỏng vấn ông về lịch sử ra đời của Đài nên dù mệt ông vẫn muốn gặp. Có lẽ cũng là ý để giúp cho một phóng viên trẻ như tôi, hiểu thêm và trân trọng cái nghề mình đã chọn.

Căn phòng ông nằm khá nhỏ, vừa một chiếc giường đôi, bộ bàn ghế, giá sách nhỏ… trên tường treo khá nhiều ảnh, ảnh gia đình, ảnh kỷ niệm với cán bộ phóng viên của Đài…

Dù đang rất mệt mỏi vì bệnh đã nhiều ngày, nhưng khi gợi đến kỷ niệm những ngày đầu tiên khi ông được lệnh thành lập Đài phát thanh Giải phóng, không biết từ đâu sức lực lại tràn trề qua những câu chuyện “thâm cung bí sử” của những ngày đầu Đài đi vào hoạt động. Ông say mê kể cho tôi những chuyện bếp núc cái nghề mới tinh với tất cả, những vất vả, những thành công, cả những “tai nạn” nghề nghiệp, đến mức còn bị Bác Hồ “phê bình”.

Ông kể, thời điểm mới đi vào hoạt động, tất cả các nội dung phát sóng sau đó đều phải chuyển văn bản về Nha thông tin để gửi cho Bác.

Có lần, trong chương trình có đưa tin về việc khánh thành đoạn đường sắt Yên Bái – Lào Cai, ông nhận lại được văn bản phát thanh đã gửi Bác Hồ trước đó, giở ra xem thấy có một chữ “Dại”, kèm theo mấy dòng của đồng chí phụ trách Văn phòng Chủ tịch nước, ghi: Bác phê bình tin này làm lộ bí mật, có khác gì báo cho địch biết để chúng lại đem máy bay lên bắn phá?...

Đó là một trong những bài học mà chúng tôi luôn ghi nhớ phải cẩn trọng hơn trong tác nghiệp, đưa tin – ông Trần Lâm chia sẻ.

Hay như câu chuyện chính ông Trần Lâm viết về một tấm gương lao động điển hình tiên tiến. Bác nghe xong đã gửi một tấm vải về đúng xã lão nông trong bài viết để động viên khen thưởng. Nhưng 3 tháng sau địa phương báo cáo lên nói tìm mãi không thấy người tên như thế ở địa phương.

Khi Bác gọi hỏi, ông Trần Lâm đành thú thật là “hư cấu” ra nhân vật đó, nhằm mục đích tuyên truyền về gương điển hình tiên tiến. Khi nghe xong, đồng chí Trường Chinh kết luận: “Thật là dối cha lừa chú”.

Ông Trần Lâm nói: Đó là bài học giúp cho anh chị em trong Đài nhớ để đời về tính trung thực của báo chí, phát thanh. Bác Hồ chính là người khai sinh ra Đài Tiếng nói Việt Nam và cũng chính là người đã dạy tất cả chúng tôi rằng, làm báo phải như thế nào!!!

Có lẽ, đến giờ, những bài học như thế vẫn còn nguyên giá trị với người làm báo hôm nay.

Một kỷ niệm mà cho đến giờ, tôi vẫn thấy như mình có điều gì đó đã không hoàn thành được bài viết một cách trọn vẹn. Đó là sau khi viết bài xong, tôi quay lại nhờ ông xem và sửa giúp những chỗ còn chưa chính xác. Ông xem xong và khen bài viết khá chính xác, đặc biệt thích Title bài báo, trong đó có cụm từ: Gặp “người ít tiền nhiều việc…”.

Số là khi nghe ông kể về những ngày đầu lập Đài, gần như không có tiền để vận hành bộ máy, tất cả đều là sự chung tay, góp sức, nỗ lực của tập thể cán bộ, nhân viên… thêm vào đó, dù không có tiền, nhưng ông Trần Lâm vẫn yêu cầu rất cao với cán bộ của mình, làm việc ngày đêm, để đảm bảo chất lượng bài vở phát sóng. Thế nên, tôi mới “giật tít” như vậy.

Ông bảo, đúng, rất hay, nhưng muốn sửa là: Gặp “Ông giám đốc ít tiền nhiều việc…”, như vậy mới chính xác.

Nhưng có lẽ với sự “ngựa non háu đá” của một phóng viên trẻ, tôi vẫn bảo vệ tên bài của mình. Ông cũng đồng ý, không “bắt” tôi phải sửa, bảo: Đó là bài của cậu, tôi chỉ góp ý vậy thôi…

Sau hơn 20 năm, từ cuộc gặp ấy, bài học về tính khiêm tốn, ham học hỏi, và những kinh nghiệm làm báo mà tôi may mắn được ông Trần Lâm – Ông giám đốc đầu tiên của Đài Tiếng nói Việt Nam - chia sẻ vẫn là một trong những điều quý giá nhất trong quãng thời gian hoạt động nghề báo của cá nhân tôi…