Hà Nội sống và yêu: Kỳ công trong từng chiếc lược

Những thứ tưởng chừng như bỏ đi của con trâu, con bò như sừng, móng, xương… khi qua bàn tay khéo léo của người thợ lành nghề đều trở thành những chiếc lược đẹp mắt và tinh xảo. 

BÊN DÒNG THỜI GIAN

Làng Thuỵ Ứng, xã Hoà Bình, huyện Thường Tín, Hà Nội từ lâu đã nổi tiếng với nghề làm lược. Trong nền kinh tế thị trường người dân Thuỵ Ứng đã năng động sáng tạo làm ra nhiều sản phẩm mỹ nghệ từ sừng trâu bò bền đẹp, đáp ứng nhu cầu thị trường, xuất khẩu ra nhiều nước trên thế giới:

"Đây gọi là nghề tổ của làng lược. Tính đến nay đã hơn 460 năm, qua nghiên cứu lịch sử của đền thờ tổ nghề".

"Vào khoảng hơn 400 năm rồi dân Thuỵ Ứng sống nhờ sừng trâu sừng bò và làm sản phẩm ra các cái lược. Đến lúc này từ cái lược đã phát triển ra rất nhiều sản phẩm khác".

Bước chân tới làng nghề người ta sẽ không khó bắt gặp sự năng động, sôi nổi sản xuất từ những xưởng gia công lâu đời, làm các sản phẩm từ sừng, nhất là lược. Từ những chiếc sừng thô cứng, nhưng qua bàn tay khéo léo, cùng với óc sáng tạo và trí tưởng tượng phong phú, những người thợ Thuỵ Ứng cho ra đời hàng loạt sản phẩm tinh xảo như khung tranh, ảnh nghệ thuật, long phượng, tẩu thuốc, môi thìa,… được khắp nơi ưa chuộng. Nghệ nhân Nguyễn Văn Sử ở làng nghề Thuỵ Ứng nói:

"Nghề lược sừng ở làng chúng tôi cực kỳ khó. Đặc thù của nó là không giống nguyên liệu phổ thông khác như gỗ với tre. Chủ yếu làm bằng sừng trâu bò. Mình tự đi thua mua đặt các cơ sở đồng nát. Nhưng cũng không có nhiều. Chúng tôi cũng ý thức các cái sừng khác cũng làm được nhưng phải hiểu chỉ có sừng trâu sừng bò là không nằm trong danh sách đỏ".

Trông chiếc lược sừng đơn giản là thế. Nhưng để làm được phải trải qua tới 30 công đoạn. Mỗi công đoạn đòi hỏi người thợ phải khéo léo, tinh mắt. Tất cả công đoạn làm chiếc lược sừng đều được bàn tay người thợ nghề lành nghề làm thủ công. Ông Sử chia sẻ thêm:

"Ngày xưa chủ yếu làm lược, trâm cài đầu, cặp tóc, đón gót giày. Làm ra một cái lược tầm 16-18 công đoạn khác nhau, tuỳ theo sản phẩm người ta đặt. Công đoạn tỉa răng, cắt răng là chủ đạo chính. Vì công năng của lược là chải đầu thì phải làm sao cho cái răng tròn nhẵn, khi chải không bị mắc tóc đau đầu. Ngày xưa làm thủ công thì phải dùng lực đập cái nêm ép mảng sừng phẳng ra phải cần sức khoẻ của người con trai. Bây giờ hoàn toàn mới. Dùng máy thuỷ lực để chế ra những máy ép sừng, đỡ cho rất nhiều".

Cùng với việc phát huy nghề cổ, hiện nay để thu hút khách thăm quan đến Thuỵ Ứng, việc giữ gìn môi trường, thành lập hội làng nghề, xây dựng thương hiệu làng nghề, bảo tồn các di tích lịch sử, những ngôi nhà cổ, cổng cổ để xây dựng các sản phẩm du lịch hấp dẫn du khách đã được triển khai. Góp phần đưa làng lược sừng Thuỵ Ứng là điểm đến hấp dẫn trong không gian văn hoá làng nghề truyền thống của Hà Nội. Đó cũng là niềm tự hào của những nghệ nhân nơi đây:

"Đời sống kinh tế nhân dân phát triển ngày một đi lên. Bởi vì không những mẫu mã mà người ta sản xuất ra vừa năng suất vừa hiệu quả, chất lượng mà lại đáp ứng thị trường nước ngoài".

"Trước kia chỉ có cái lược thôi. Nhưng bây giờ có rất nhiều cái từ sừng như vòng, ghim cài đầu. Chuẩn chỉ thì chúng tôi toàn xuất ra nước ngoài hết. Nhiều nhà khá hơn nhờ nghề".

"Chúng tôi rất tự hào và may mắn là cha ông cụ kị để lại cho cái nghề. Bởi vì nghề này rất hiếm và độc đáo. Đến giờ phút này chưa có làng nghề thứ 2 ở Hà Nội".

Đã từng có thời kỳ lược sừng Thuỵ Ứng tưởng như đã mai một. Nhưng người dân đã năng động mạnh dạn đầu tư máy móc cải tiến mẫu mã để phát huy nghề truyền thống đưa thương hiệu làng nghề Thuỵ Ứng lên tầm cao mới.

Ngày nay bất cứ du khách nào đến thăm Thuỵ Ứng cũng sẽ nhận thấy nghề điêu khắc sừng ở đây đang ngày càng phát triển. Bởi chính những người thợ đã luôn tiếp lửa và làm nó thăng hoa trong suốt hơn 400 năm qua…

SỐNG Ở HÀ NỘI

Mùa nồm đã được các nhà văn, nhà thơ khai thác và miêu tả như một nét đặc trưng của Hà Nội, khiến không ít tác phẩm trở thành những bản hòa ca cảm xúc, mưa gió, âm u nhưng cũng đầy thi vị. 

Mùa nồm ở Hà Nội, một khái niệm đặc trưng của khí hậu miền Bắc, không chỉ là một hiện tượng thiên nhiên mà còn là một cảm xúc, một phần trong bức tranh sinh động của thủ đô qua các tác phẩm văn học. Đây là mùa của những cơn mưa xuân kéo dài, gió ẩm ướt, không khí lành lạnh, mưa phùn lất phất.

Trong văn học Việt Nam, mùa nồm gắn liền với những hình ảnh mang tính chất bức tranh tâm trạng, phản ánh nét u hoài, sâu lắng của Hà Nội. Nhắc đến mùa nồm, người ta không thể không nhớ đến những trang viết của nhà văn Vũ Bằng. Ông đã khắc họa mùa nồm Hà Nội một cách tinh tế, tạo nên một hình ảnh thủ đô mang đậm vẻ đẹp huyền bí và cổ kính.

Trong tác phẩm Hà Nội 36 phố phường, Vũ Bằng đã mô tả thời khắc mùa nồm qua cảm nhận của một người dân sinh sống lâu năm tại thành phố. Mưa nồm, trong những trang sách của ông, không chỉ đơn thuần là một hiện tượng khí hậu, mà còn là một chất liệu tuyệt vời để bộc lộ vẻ đẹp riêng của Hà Nội. Mưa phùn như một chất liệu tinh tế, làm mềm lòng những người sống trong phố phường xưa cũ, gợi lên cảm giác nhớ nhung và hoài niệm.

Đặc biệt, mùa nồm cũng là thời điểm mà cảnh vật, con người, hay những mối quan hệ đều có những thay đổi ít nhiều. Vũ Bằng thường xuyên nhắc đến sự đượm buồn trong những ngày mùa nồm. Gió thổi ẩm ướt, hơi nước trong không khí khiến cho mọi thứ trở nên mờ nhạt, như lướt qua không gian mơ màng của ký ức. Không gian Hà Nội lúc này dường như hòa quyện với cảm xúc của con người, khiến cho mọi khoảnh khắc trong cuộc sống đều đượm vẻ lãng mạn nhưng cũng đầy trăn trở.

Mùa nồm không chỉ xuất hiện trong các tác phẩm văn xuôi mà còn là một đề tài được nhiều thi sĩ khai thác trong thơ ca. Trong bài thơ Tháng Ba của Chế Lan Viên, mùa nồm Hà Nội được nhắc đến với những sắc thái khác nhau. Cái lạnh ẩm ướt của mùa nồm như một phép ẩn dụ cho nỗi nhớ, cho sự mong manh, dễ vỡ trong tình yêu, trong những kỷ niệm.

Chế Lan Viên đã tinh tế gợi lên sự chia ly, mất mát trong tình cảm con người. Nó không chỉ là thời tiết mà còn là biểu tượng của những cảm xúc khó quên, những tháng ngày mưa ẩm đầy khắc khoải. Trong thơ của Xuân Diệu, mùa nồm cũng là thời gian gợi lên những cảm xúc yêu thương, say đắm.

Sự giao mùa của đất trời trong những ngày nồm, qua ngòi bút của Xuân Diệu, được ví von như một khúc hát về tình yêu, sự gắn bó với mảnh đất quê hương, thủ đô thân yêu. Mùa nồm như thổi bùng lên một sức sống mới trong những con người sống ở Hà Nội, mang đến cảm giác thấm thía, chân thành.

Mùa nồm Hà Nội, qua các tác phẩm văn học và thơ ca, không chỉ là một hiện tượng tự nhiên mà còn là một biểu tượng của sự giao thoa giữa trời và đất, giữa những cảm xúc dịu dàng và sâu lắng của con người.

Với những nhà văn, nhà thơ, mùa nồm là chất liệu không thể thiếu để khắc họa vẻ đẹp của Hà Nội – một thành phố đầy mưa, đầy nhớ, đầy những sắc thái của thời gian. Mùa nồm trong văn học không chỉ là không gian của thời tiết, mà còn là không gian của ký ức, của những tâm hồn đang sống giữa phố phường thủ đô. 

TIN YÊU

- Sở Du lịch Hà Nội thông tin, 2 tháng đầu năm 2025, Thủ đô đón 4,59 triệu lượt khách, tăng 7,4% so với cùng kỳ năm 2024. Trong đó có 1.050 lượt khách du lịch quốc tế, tăng 13,0% so với cùng kỳ năm 2024.

- Được đưa vào hoạt động ngay trước Tết Nguyên đán Ất Tỵ 2025, phố ẩm thực Nguyễn Văn Tuyết (quận Đống Đa, Hà Nội) đã nhanh chóng khẳng định sức hút đối với thực khách. Hà Nội hiện có ba tuyến phố ẩm thực, mỗi không gian lại có những nét đặc trưng riêng. Ngoài những món ăn quen thuộc với người Hà Nội, trên phố ẩm thực Nguyễn Văn Tuyết còn có các món ăn từ các tỉnh, thành phố khác trong nước và quốc tế.

- Vừa qua, PGS.TS Bùi Xuân Đính vừa ra mắt cuốn sách “Người đứng đầu Thăng Long - Hà Nội trong lịch sử”. Ông đã dày công tìm hiểu Thăng Long - Hà Nội từ hướng tiếp cận người đứng đầu cơ quan chính quyền. Đây là hướng tiếp cận “lạ”, mới so với các công trình nghiên cứu về Thăng Long - Hà Nội trước đây.

- Sự kiện “Balade en France et en Francophonie và Giải chạy Pháp ngữ 2025” sẽ diễn ra từ ngày 28 - 30/3 tại không gian đi bộ khu vực phố Trần Nhân Tông (Công viên Thống Nhất), Hà Nội. Sự kiện được tổ chức nhằm tăng cường giới thiệu, quảng bá hình ảnh con người, tiềm năng, thế mạnh của Thủ đô Hà Nội đến bạn bè quốc tế. Qua đó mở rộng quan hệ, hợp tác với các địa phương, tổ chức quốc tế.