Đồng nát

 Công tơ, quạt cháy, máy bơm cũ hỏng bán đi

Ổn áp, li oa, điều hoà, máy giặt, bình nóng lạnh cũ hỏng bán nào

Đầu đài, súp von tơ, quạt trần cũ hỏng bán đi…

Lũ trẻ con trong khu tập thể chúng tôi ngày xưa, mỗi lần nghe thấy tiếng rao của bà “đồng nát” lanh lảnh ngoài khu tập thể… là đứa nào đứa nấy đang chơi ngoài sân nháo nhào chạy tọt vào trong nhà, lùng sục khắp gầm giường, xó bếp xem có gì mang ra bán cho bà đồng nát.

Hôm thì chiếc dép nhựa đứt quai, ít vỏ hộp đựng xà phòng giặt, lúc thì đoạn dây đồng đi nhặt ngoài bãi rác, bữa thì thanh sắt rỉ sét tháo trộm ở chiếc ô tô cũ nằm mãi tít sau lưng cơ quan của bố mẹ.

Có tiền, cũng chỉ vài hào, là hí hửng mang ra đổi kẹo ăn. Thỉnh thoảng, thay bằng bà đồng nát thì có ông kẹo kéo, hoặc bán kem: Kéo dẻo, kéo dai, kéo dài mười mét, cháu nào mắt toét, ăn vào khỏi ngay…

Chỉ cần nghe tiếng ấy thôi là đứa nào đứa nấy đứng ngồi không yên. Có hôm lục khắp nhà, chẳng có gì đổi kẹo kéo, len lén lấy dao cắt phăng quai chiếc dép nhựa rồi ù té chạy đuổi theo ông kẹo kéo.

Hai tay run run đưa chiếc dép nhựa cho ông kẹo kéo và đứng thần người nhìn ông làm xiếc với cục kẹo mạch nha to tướng trong chiếc nồi sau xe đạp.

Cầm chiếc dép đút tọt vào chiếc bao tải treo lủng lẳng sau xe, lau vội đôi bàn tay đen đúa, dính đầy đất cát vào cái khăn mặt cáu bẩn vắt trên vai, giở miếng vải đen xì quấn cục mạch nha, ông khéo léo cầm một góc miếng kẹo kéo dài ra, gấp đôi lại, rồi lại kéo… đến khi miếng kẹo biến thành màu trắng ngà, ông quấn vào đầu một que tre vót sẵn rồi đưa cho chúng tôi.

Cái cảm giác mút mát miếng kẹo kéo ngọt lịm, thơm lừng, đến giờ vẫn không thể quên.

Ngày xưa, cái gì cũng mang ra đổi chác, bán được.

Lũ trẻ bây giờ thèm ăn cái gì là được bố mẹ cho tiền, vào siêu thị, vào cửa hàng mua. Thế nhưng những ông bà “đồng nát” thì vẫn miệt mài hành nghề. Cái nghề, tưởng chỉ có ở thời xa xưa ấy, đến giờ vẫn còn tồn tại. Chỉ khác một điều là, giờ họ đã hành nghề một cách hiện đại hơn, không còn phải miệt mài rao đến khản cổ như xưa. 

Rất dễ nhận diện những “ông đồng nát” trên phố. Không ai bảo ai nhưng gần như họ có đồng phục riêng. Một chiếc xe đạp Phượng Hoàng cũ gỉ, chiếc mũ cối, bộ quần áo vải cũ và chiếc loa gắn trước xe đạp. Cứ thế, họ kẽo kẹt đạp xe khắp phố, rao qua loa và thu mua những món đồ người ta vứt đi. Rồi về phân loại, đổ hàng cho đầu mối bán lấy tiền.

Có cái thì bán linh kiện, có cái bán đồng nát. Tôi quê ở Nam Định lên đây trọ trên này, được vài chục năm rồi. Bây giờ làm nghề này cũng như đi câu vậy, hôm thì “thắng”, lúc thì mấy hôm chẳng mua được gì…

Hoá ra, những ông đồng nát này hầu hết đều là người Nam Định. Mà cũng lạ, người Nam Định lên Hà Nội rất nhiều, có lẽ từ hàng trăm năm trước họ đã có mặt ở mảnh đất này. Rất nhiều người Nam Định mang nghề truyền thống ở quê lên Hà Nội lập nghiệp và tạo thành những phố nghề, góp phần làm nên nét văn hoá của Thăng Long – Hà Nội.

Thời gian đã khiến Hà Nội thay đổi rất nhiều, thay đổi đến chóng mặt. Nếu có ai đó, vì cuộc sống mưu sinh mà phải xa Hà Nội, chỉ cần một vài chục năm thôi. Khi trở về, chắc cũng không còn nhiều điều để nhận ra.

Nhưng rốt cuộc, vẫn có những điều xưa cũ còn lại, như những “ông đồng nát” kẽo kẹt trên chiếc xe đạp trong phố kia; để níu kéo, giúp cho những người sống hoài niệm, nhớ về một thời đã xa.