Động lực cho không gian phát triển mới của ĐBSCL

Trong nhiều năm qua, hạn chế về hạ tầng giao thông được xem là một trong những nguyên nhân cản trở sự phát triển của ĐBSCL. Thế nhưng, nút thắt này đang dần được tháo gỡ. Hàng loạt tuyến cao tốc quan trọng đã và đang hình thành từ TP.HCM - Trung Lương - Mỹ Thuận đến Cần Thơ - Hậu Giang, Cần Thơ - Cà Mau, cao tốc Châu Đốc - Cần Thơ - Sóc Trăng…Nhiều cầu lớn được đầu tư đưa vào sử dụng như cầu Mỹ Thuận 2, cầu Rạch Miễu 2… tạo nên các trục kết nối thông suốt, phá thế “cách trở sông nước” tồn tại hàng chục năm qua.

Ngoài ra, hệ thống cảng biển trên sông Tiền, sông Hậu, đặc biệt là cụm cảng cần Thơ và cảng biển nước sâu Trần Đề trong tương lai; các sân bay lớn trong vùng đã và đang định hình lại bản đồ giao thông vùng.

Đáng chú ý, ngày 19-8 vừa qua, sau hơn 3 năm thi công, Cầu Rạch Miễu 2 với tổng mức đầu tư hơn 6.810 tỉ đồng, đã được thông xe nối liền hai tỉnh là Vĩnh Long và Đồng Tháp tạo bứt phá mới cho vùng. Với những người thường xuyên bám đường như anh Thạch Qui La ở tỉnh Vĩnh Long niềm vui hiện rõ trong từng câu nói: Không riêng gì bản thân anh mà nhất là các anh em tài xế thường chạy tuyến Quốc lộ 60, cầu Rạch Miễu cũ rất phấn khởi khi được sử dụng cầu Rạch Miễu 2 này. Thứ nhất là đỡ kẹt xe, thông thoàng thì mình chạy lẹ hơn, rút ngắn thời gian hơn.

Không khí phấn khởi ấy tiếp tục lan tỏa, vào ngày 19/12, khi hàng loạt công trình, dự án trọng điểm tại ĐBSCL được khởi công, khánh thành và thông xe kỹ thuật cùng thời điểm, một dấu mốc hiếm có trong tiến trình phát triển hạ tầng vùng. Không chỉ mang ý nghĩa biểu tượng chào mừng Đại hội XIV của Đảng, các dự án còn trực tiếp giải quyết những “điểm nghẽn” kéo dài nhiều năm, trong đó nổi cộm là về giao thông.

Nổi bật là sự kiện khánh thành, thông xe Dự án thành phần đoạn Cần Thơ - Hậu Giang và thông xe kỹ thuật đoạn Hậu Giang - Cà Mau. Dự án có tổng mức đầu tư Dự án thành phần đoạn Cần Thơ - Hậu Giang là hơn 10.370 tỉ đồng. Dự án thành phần đoạn Hậu Giang - Cà Mau là hơn 17.152 tỉ đồng. Quy mô Dự án tổng chiều dài toàn tuyến cao tốc là hơn 110 km, qua các tỉnh, thành phố gồm: TP Cần Thơ, An Giang, Cà Mau.

Quy mô xây dựng tuyến cao tốc giai đoạn phân kỳ đầu tư 4 làn xe bề rộng nền 17m; Giai đoạn hoàn chỉnh 4 làn xe bề rộng nền 24,75m. Vận tốc thiết kế 100km/h. Các công trình được xây dựng đồng bộ như trạm thu phí không dừng, hệ thống giao thông thông minh.

Ông Trần Văn Thi, Giám đốc Ban Quản lý Dự án Mỹ Thuận cho biết: 3.000 nhân sự, hơn 1.500 thiết bị, máy móc làm việc không kể ngày đêm, vượt nắng thắng mưa, không ngày nghỉ, ngày lễ, cùng với đó là sự vào cuộc của các cấp, các ngành với các cơ chế đặc thù do Quốc hội đưa ra rồi các tỉnh, thành trong khu vực, đặc biệt là tỉnh An Giang, tỉnh Đồng Tháp đã dành nguồn vật liệu cát, đá ở An Giang cho dự án, đấy là những tiền đề rất quan trọng góp phần vào sự thành công nối liền dự án về Đất Mũi Cà Mau.

Dự án góp phần hình thành trục giao thông tốc độ cao, tăng cường liên kết vùng, kết nối chặt chẽ các trung tâm kinh tế, cảng biển và khu công nghiệp trọng điểm, đặc biệt là kết nối thành phố Cần Thơ - trung tâm vùng với cực Nam của Tổ quốc.

Ông Lữ Quang Ngời, Chủ tịch UBND tỉnh Cà Mau khẳng định. Tỉnh Cà Mau người dân và doanh nghiệp và chính quyền luôn mong mỏi để hoàn thành con đường này sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho vấn đề chuyên chở hàng hoá, phục vụ công tác phát triển sản xuất và với những công trình tạo động lực mới của Cà Mau như là tuyến đường Cà Mau-Đất Mũi, tuyến đường Đất Mũi-Hòn Khoai và cảng nước sâu Hòn Khoai và những công trình động lực khác nó sẽ tạo động lực mời gọi đầu tư đối với các doanh nghiệp, các nhà đầu tư có tiềm năng đến với vùng đất Cà Mau nói riêng và cũng như các tỉnh ĐBSCL để phát triển kinh tế, cũng như giữ vững quốc phòng an ninh.

Cùng với cao tốc, nhiều dự án cầu và đường trục tiếp tục được triển khai, điển hình là dự án cầu Đình Khao nối hai bờ Vĩnh Long – Bến Tre (cũ), có tổng vốn đầu tư hơn 2.800 tỷ đồng, thực hiện theo hình thức PPP đã được khởi công. Dự án có chiều dài hơn 4 km, trong đó cầu chính vượt sông Cổ Chiên được thiết kế 4 làn xe, tốc độ khai thác 80 km/h, kết nối từ đường tỉnh 902, xã Nhơn Phú đến Quốc lộ 57.

Ông Trần Trí Quang, Chủ tịch UBND tỉnh Vĩnh Long, cho biết: Dự án góp phần hoàn thiện và nâng cao năng lực khai thác Quốc lộ 57, khắc phục tình trạng ùn tắc giao thông tại khu vực phà Đình Khao; người dân đi lại thuận lợi không còn cảnh qua sông phải luỵ đò; tăng cường kết nối giao thông thông suốt với Quốc lộ 57 và Quốc lộ 53 với Quốc lộ 1 và các tuyến cao tốc trọng điểm của vùng ĐBSCL.

Việc đầu tư xây dựng cầu Đình Khao mở ra cơ hội thu hút đầu tư, giao thương hàng hóa, tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển công nghiệp, thương mại, dịch vụ và logistics; góp phần thúc đẩy tăng trưởng bền vững cho tỉnh Vĩnh Long nói riêng và toàn vùng ĐBSCL nói chung. Ngoài ra, dự án góp phần đẩy mạnh quá trình đô thị hóa, hiện đại hóa, nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân; đồng thời bảo đảm quốc phòng, an ninh và giữ vững trật tự an toàn xã hội trên địa bàn.

Những tuyến đường mới, những cây cầu lớn không chỉ nối liền đôi bờ, rút ngắn khoảng cách địa lý, mà còn mở ra không gian phát triển mới, tạo động lực cho công nghiệp, đô thị, dịch vụ, du lịch và nâng cao chất lượng sống cho hàng chục triệu người dân ĐBSCL trong giai đoạn phát triển mới.

Có thể thấy, nút thắt về hạ tầng giao thông ở ĐBSCL đã và đang được tháo gỡ, đó không những là những con đường, cây cầu hay tuyến cao tốc mới nối liền giữa các địa phương trong vùng mà còn là “điều kiện đủ” để vùng đất Chín Rồng bứt ra khỏi vòng luẩn quẩn của tăng trưởng chậm, chi phí cao và liên kết yếu. 

***

Có thể thấy, trong một thời gian dài, ĐBSCL giữ vai trò là vùng sản xuất nông nghiệp trọng điểm quốc gia, đóng góp lớn cho xuất khẩu lúa gạo, thủy sản, trái cây. Thế nhưng, nghịch lý nằm ở chỗ vùng đất giàu tiềm năng lại thiếu những tuyến đường, cây cầu lớn xứng tầm. Chi phí logistics cao, thời gian vận chuyển kéo dài, khả năng kết nối với TP.HCM và các trung tâm kinh tế lớn còn hạn chế đã trực tiếp làm suy giảm sức cạnh tranh của nông sản, hàng hóa và kém hấp dẫn trong mắt nhà đầu tư.

Chính vì vậy, việc hàng loạt dự án cao tốc, cầu lớn được đồng loạt triển khai và đưa vào khai thác trong thời gian gần đây không chỉ mang ý nghĩa cải thiện giao thông, mà cho thấy một tư duy phát triển mới đó là “phát triển hạ tầng để ĐBSCL phát triển đồng bộ, toàn diện, bao trùm”. Đây là sự chuyển dịch quan trọng từ tư duy “giải quyết nhu cầu đi lại” sang tư duy “mở đường cho phát triển”.

Những tuyến cao tốc như: Cần Thơ - Cà Mau, Châu Đốc -Cần Thơ - Sóc Trăng, hay việc mở rộng cao tốc TP.HCM - Trung Lương - Mỹ Thuận không chỉ giúp rút ngắn thời gian di chuyển, giảm chi phí vận tải, mà quan trọng hơn, tạo ra các trục động lực phát triển mới. Khi giao thông thuận lợi, doanh nghiệp mạnh dạn đầu tư, các khu công nghiệp, khu đô thị, trung tâm logistics có điều kiện hình thành dọc theo các tuyến đường lớn, từng bước thay đổi cấu trúc kinh tế vốn nặng về sản xuất thô của vùng.

Bên cạnh đó, hạ tầng giao thông hiện đại giúp ĐBSCL thoát khỏi thế “gọng kìm”, tăng cường liên kết nội vùng và liên kết vùng với Đông Nam Bộ, TP.HCM và thị trường quốc tế. Đây là điều kiện quan trọng để ĐBSCL tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị, nâng cao giá trị gia tăng cho nông sản, thủy sản và mở ra dư địa phát triển các ngành dịch vụ, du lịch, logistics.

Tuy nhiên, cần nhìn nhận một cách thẳng thắn rằng, hạ tầng giao thông chỉ thực sự phát huy hiệu quả khi được đặt trong một tổng thể phát triển đồng bộ. Nếu thiếu quy hoạch tích hợp, thiếu nguồn nhân lực chất lượng cao, cải cách hành chính chậm, hoặc không gắn với yêu cầu bảo vệ môi trường và thích ứng với biến đổi khí hậu, thì những tuyến đường mới rất khó trở thành động lực tăng trưởng bền vững. Với ĐBSCL, thích ứng biến đổi khí hậu không phải là lựa chọn, mà là vấn đề sống còn.

Các chuyên gia đã nhiều lần nhấn mạnh, phát triển giao thông phải gắn chặt với phát triển hạ tầng logistics, kết nối với các công trình đầu tư khác của vùng. Điều này đòi hỏi tư duy hệ thống, tránh cách làm cục bộ theo địa giới hành chính, đồng thời cần có cơ chế điều phối liên kết vùng đủ mạnh, ưu tiên các dự án liên tỉnh, liên vùng, đặc biệt là trục kết nối giữa ĐBSCL với TP.HCM và vùng kinh tế trọng điểm phía Nam. Bên cạnh vốn đầu tư công, việc tạo lực hút cho nguồn vốn xã hội là yêu cầu không thể thiếu.

Nhờ sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, sự đồng thuận của người dân và cộng đồng doanh nghiệp, hệ thống kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội của đất nước nói chung, của ĐBSCL nói riêng đã có bước phát triển đột phá, tạo ra những công trình có tính kết nối, lan tỏa và định hình tương lai. Những con đường, cây cầu đã nối liền, điều quan trọng là biến lợi thế hạ tầng thành động lực tăng trưởng thực chất, tạo sinh kế bền vững và nâng cao chất lượng sống cho người dân vùng đất Chín Rồng không chỉ là kỳ vọng, mà là yêu cầu tất yếu cho sự phát triển bền vững trong giai đoạn mới.