Biệt thự cũ, biệt thự mới

Một trong những biểu tượng kiến trúc làm nên linh hồn phố cổ Hà Nội, đó là những ngôi biệt thự cũ, mà nhiều người vẫn quen gọi là biệt thự cổ.

Những ngôi biệt thự này, được xây dựng từ thời Pháp, mang phong cách phương Tây nhưng có sự nghiên cứu để kết hợp hài hoà những nét văn hoá, thói quen sinh hoạt bản địa, cũng như đặc điểm tự nhiên của vùng khí hậu nhiệt đới ẩm, gió mùa. 

Chính vì những người xây dựng các ngôi biệt thự này đã có sự tìm hiểu và cảm nhận sâu sắc về văn hoá bản địa nên đã tạo ra được những sản phẩm kiến trúc hoàn toàn phù hợp, kiến giá trị của chúng cho đến ngày nay vẫn được đánh giá rất cao.

Cho dù tôi, hay hầu hết chúng ta đều không phải là kiến trúc sư, nhưng mỗi khi nhìn vào những ngôi biệt thự ấy, đều cảm nhận được vẻ đẹp và sự hài hoà với không gian phố cổ Hà Nội. Chưa kể không gian sinh hoạt bên trong cũng được tính toán rất kỹ, tạo nên sự thoải mái cho chủ nhân của chúng.

Tất nhiên, đó là chúng ta đang nói về những ngôi biệt thự còn nguyên vẹn, không bị chia năm xẻ bảy với hàng chục hộ gia đình sinh sống bên trong nó…

Bây giờ, khi một cá nhân nào đó có điều kiện sở hữu một khoảnh đất đủ rộng, và đủ điều kiện kinh tế họ cũng thường thích dựng cho gia đình mình một ngôi biệt thự. Có người xây theo kiểu hiện đại, nhưng cũng có người bắt chước kiến trúc của những ngôi biệt thự cũ. 

Có người lại thích cách điệu, theo kiểu lấy mỗi thứ một tí, rồi mang về bắt kiến trúc sư thiết kế theo ý để dựng lên ngôi nhà của mình. Trường hợp này khá nhiều.

Kết quả thì ai cũng rõ. Có người nói vui, mỗi lần đi qua một công trình nào đó lại phải ngả mũ chào, vì quen quá! Tức là những căn biệt thự mới bây giờ, rất ít có sự sáng tạo trong đó. Chủ yếu là bắt chước lại theo phong cách kiến trúc thời Pháp.

Chỉ hơn là chúng mới hơn, lung linh hơn. Nhưng hầu như đều không có hồn, và không đem lại một cảm xúc nào giống như với những ngôi biệt thự cũ. Nhìn vào chúng, ta chỉ thấy đó là hình dạng của một ngôi nhà, không hơn, không kém. 

Nhưng dù sao vẫn còn khá hơn những khu biệt thự mới được xây dựng hiện nay ở Hà Nội. Rất khó để gọi đó là biệt thự bởi kiến trúc khô cứng, cóp nhặt và gần như bê nguyên từ tạp chí kiến trúc ở đâu đó ra chứ không hề có sự đầu tư nghiên cứu về tất cả mọi yếu tố tự nhiên, lẫn con người sở hữu. Đúng nghĩa là một sản phẩm công nghiệp, sản xuất hàng loạt.

Thậm chí có những nơi, người ta bê nguyên cái nóc nhà hát Lớn đặt lên mái nhà, bên dưới là những cột kèo theo kiểu La Mã, hay thời kỳ Phục Hưng… với rất nhiều chi tiết râu ria, phào chỉ, mà thực tế thì chủ nhân của những căn biệt thự ấy cũng chẳng biết đó là gì và phục vụ gì cho sinh hoạt của họ trong căn nhà đó, và tất cả đều cho thế là đẹp!?

Chẳng cần phải là kiến trúc sư, hay nhà quy hoạch mới thấy rằng bộ mặt kiến trúc Thủ đô hiện nay quá hỗn loạn và không theo một đường lối nào cả. Những toà cao ốc mọc vây lấy phố cổ, những căn biệt thự mới không hiểu theo trường phái nào chèn ép, phủ lên kiến trúc cũ. Còn những ngôi biệt thự cũ thì bị những người sở hữu chia năm, xẻ bảy, cơi nới, cải tạo khiến chúng không còn có thể gọi là một ngôi nhà…

Thế nhưng, hằng ngày, chúng ta vẫn nhìn thấy những dự án, những công trình mới mọc lên và hoàn toàn không ăn nhập gì với không gian xung quanh, đặc biệt là khu vực phố cổ. 

Ở Hà Nội bây giờ, rất ít công trình mới xây có giá trị về mặt thẩm mỹ…