Anh Nguyễn Nhật Hào ở huyện Lai Vung, tỉnh Đồng Tháp là một trong nhiều lao động được tỉnh nhà đưa đi làm việc ở nước ngoài với tâm thế “Đi làm thuê, về làm chủ". Cũng như nhiều người khác, ban đầu, anh Hào khá bỡ ngỡ, nhưng được mọi người tạo điều kiện, anh nhanh chóng bắt nhịp cuộc sống mới. Không chỉ được học hỏi những kiến thức mới mà anh Hào còn có việc làm ổn định, thu nhập cao để trang trải cuộc sống.
Anh Nguyễn Nhật Hào, chia sẻ: Công việc của em bên Nhật là đi trồng cà chua. Ban đầu, lên Trung tâm Dịch vụ việc làm Đồng Tháp học ở đó 3 tháng rồi Trung tâm chuyển em lên thành phố, lớp em khoảng 30 người, toàn bộ là người Đồng Tháp hết. Trước mắt, hợp đồng ký 3 năm. Sau thời gian đó, nếu tụi em muốn chuyển giai đoạn thì thi chuyển giai đoạn xong ở thêm 5 năm hoặc lâu hơn”.
Năm 2023, Đồng Tháp phấn đấu đưa ít nhất 1.500 lao động đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng, 100% xã, phường, thị trấn trong tỉnh đều có lao động đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng. Tính riêng giai đoạn 2014-2022, tỉnh đã đưa hơn 13.000 người đi làm việc có thời hạn ở nước ngoài theo hợp đồng, chủ yếu là Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan. Ước tính nguồn thu nhập bình quân của người lao động đi làm việc ở nước ngoài gửi về mỗi năm khoảng 1.500 tỷ đồng.
Tương tự, tại Hậu Giang, đầu năm đến nay, tỉnh đã đưa 512 lao động sang: Nhật Bản, Đài Loan (Trung Quốc), Hàn Quốc làm việc, đạt gần 94% chỉ tiêu năm nay. Theo Trung tâm Dịch vụ việc làm tỉnh Hậu Giang, hiện còn hơn 300 lao động trúng tuyển các đơn hàng đang chờ xuất cảnh.
Là một trong những lao động đang đi làm việc tại Hàn Quốc theo hợp đồng, chị Ngô Thị Út, ở thành phố Vị Thanh, tỉnh Hậu Giang phấn khởi cho biết, chị vừa hết hợp đồng 5 tháng, được người sử dụng lao động phía Hàn Quốc rất hài lòng. Chị Út, nói: Lúc đầu mình cũng chưa quen lắm nhưng mà làm dần mình sẽ quen công việc thì sẽ nhanh hơn nữa. Đi 5 tháng, rồi chủ thấy làm được rồi chủ giữ lại được 3 tháng nữa. Xong về Việt Nam 2-3 tuần sẽ quay trở lại Hàn Quốc làm tiếp. Thu nhập hàng tháng chi phí rồi còn khoảng 34-35 triệu.
Lao động đi làm việc ở nước ngoài với mong muốn có nguồn thu nhập cao, trang trãi cuộc sống là hoàn toàn chính đáng. Tuy nhiên, thực tế, tại một số địa phương đã và đang xuất hiện trường hợp người lao động vi phạm hợp đồng, bỏ trốn ở lại nước ngoài lâu hơn, làm chui để có thu nhập cao hơn khi làm theo hợp đồng.
Thống kê của Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội, tính đến tháng 6 năm nay, có hơn 46.600 lao động vi phạm hợp đồng và cư trú bất hợp pháp khi ra nước ngoài làm việc. Trong đó, thị trường chiếm số lượng lớn nhất là Đài Loan với 24 nghìn người, theo sau là Hàn Quốc với hơn 12 nghìn người. Tình trạng này không chỉ ảnh hưởng uy tín, hình ảnh của lao động nước ta mà còn ảnh hưởng đến cơ hội việc làm của người khác khi Hàn Quốc đã cấm tuyển dụng ở nhiều địa phương có tỷ lệ bỏ trốn cao.
Trong phiên chất vấn và trả lời chất vấn tại Kỳ họp thứ 16 HĐND Hậu Giang diễn ra vào tháng 7 vừa qua, Giám đốc Sở Lao động, Thương binh và Xã hội tỉnh Hậu Giang Trần Thanh Liêm, cho biết, để thực hiện tốt hơn công tác xuất khẩu lao động đơn vị có nhiều giải pháp.
Ông Trần Thanh Liêm, nhấn mạnh: Sở sẽ đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục để người lao động nắm đầy đủ thông tin về thị trường lao động, nhận thức đầy đủ, đăng ký đi lao động và chấp hành tốt pháp luật lao động ở Việt Nam và nước ngoài. Tiếp theo là lựa chọn, rồi doanh nghiệp đầu mối có uy tín, chất lượng để làm sao đưa người lao động đi nước ngoài thì doanh nghiệp này phải có trách nhiệm quản lý và làm đầu mối để thực hiện tốt các chức năng, nhiệm vụ mà được ký kết với Sở lao động Thương binh và Xã hội; để quyền lợi của người lao động khi đi ra nước ngoài được đảm bảo, tránh những rủi ro xảy ra. Khi rủi ro xảy ra thì bảo hộ công dân sẽ thực hiện được.
Theo Luật sư Lê Trung Phát, Giám đốc Hãng luật Lê Trung Phát, Đoàn Luật sư TP.HCM, đi xuất khẩu lao động là điều kiện tốt giúp người lao động cải thiện thu nhập, có cơ hội để học hỏi. Vì vậy, người lao động cần tuân thủ những thỏa thuận đã ký với các đơn vị xuất khẩu lao động cũng như các đơn vị tiếp nhận: Nếu chúng ta làm sai các thỏa thuận này, thì chúng ta phải đối mặt với việc phải bồi thường hoặc là bị phạt theo các thỏa thuận trước đó. Nếu cố tình lẩn trốn ở các nước sở tại thì các cơ quan chức năng của họ cũng sớm phát hiện. Khi phát hiện người ta sẽ tiến hành trục xuất hoặc cấm không cho chúng ta nhập cảnh vào những lần sau.
Nhưng cái nguy hại hơn nữa là làm ảnh hưởng đến uy tín của thị trường xuất khẩu lao động của người Việt Nam. Bởi vì những nước sở tại lúc này người ta sẽ e ngại trong việc tiếp nhận những người lao động Việt Nam vào nước họ. Vì họ sợ những người này vào tiếp tục bỏ trốn hoặc có những hành vi vi phạm pháp luật nước họ.
Quy định đã có và người lao động cũng đã ký cam kết, thế nhưng, thực tế vẫn có nhiều lao động bỏ trốn. Dù xuất phát từ lý do nào thì người lao động cũng đang tự gánh thiệt thòi về mình, từ vi phạm hợp đồng đến vi phạm pháp luật, và nếu rơi vào những trường hợp bất trắc, sẽ khó được bảo vệ đầy đủ quyền lợi.
***
Theo đánh giá của ngành chức năng, xuất khẩu lao động nước ta năm nay tiếp tục có những gam màu sáng. Ngoài thị trường truyền thống chủ yếu dành cho lao động phổ thông, thị trường lao động chất lượng cao dành cho người lao động có tay nghề cũng có nhiều bứt phá. Tuy nhiên, trước những cơ hội lớn thì việc vấn đề xuất khẩu lao động có trách nhiệm là nhiệm vụ cấp bách và lâu dài. Tiếp tục vấn đề này, mời bà con và các bạn cùng theo dõi bài bình luận do phóng viên Nhật Minh thực hiện ngay sau đây.
Thu nhập cao, ổn định. Cải thiện Ngoại ngữ. Môi trường làm việc quốc tế. Nhiều cơ hội việc làm sau khi về nước… là những lợi ích khiến đi làm việc ở nước ngoài được nhiều lao động lựa chọn. Còn với các địa phương, xuất khẩu lao động góp phần giảm nghèo và thúc đẩy kinh tế - xã hội phát triển. Câu chuyện đi làm thuê về làm chủ ở Đồng Tháp là nh chứng rõ nét cho điều này.
Bên cạnh mặt tích cực thì tình trạng lao động một số tỉnh, thành mượn đường xuất khẩu lao động để cư trú bất hợp pháp tại nước bạn là tình trạng đã và đang diễn ra và cần có chế tài xử lý nghiêm khắc. Bởi một "con sâu" dù nhỏ bé cũng có thể làm "rầu một nồi canh lớn".
Tháng 3 vừa qua, Bộ Lao động- Thương binh và Xã hội đã thông báo dừng tuyển chọn lao động sang Hàn Quốc làm việc theo Chương trình EPS năm 2023 ở 8 địa phương của nước ta. Đây là các địa phương có số lao động bỏ trốn và có nhiều lao động cư trú bất hợp pháp nhất.
Theo các chuyên gia, nguyên nhân việc người lao động bỏ trốn xuất phát từ trình độ nhận thức, tác phong lao động yếu kém của những cá nhân này. Họ không nhận thức được những tác hại, nguy hiểm khi phá vỡ hợp đồng như: Không được pháp luật nước sở tại bảo vệ quyền lợi, nếu bị phát hiện sẽ bị bắt giam, bị cấm nhập cảnh trở lại. Vấn đề lớn hơn là hành động nông nổi của họ có thể ảnh hưởng đến quan hệ hợp tác lao động giữa Việt Nam với các thị trường tiếp nhận, ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của những người lao động khác muốn ra nước ngoài làm việc.
Để hạn chế lao động bỏ trốn, đặc biệt với thị trường có tỷ lệ bỏ trốn cao như Hàn Quốc, nước ta đã triển khai nhiều quy định như: Lao động phải ký quỹ 100 triệu đồng, về nước đúng thời hạn. Lao động bỏ trốn hoặc ở lại làm việc trái phép sẽ bị phạt tiền 80 - 100 triệu đồng. Ngoài phạt tiền, lao động vi phạm còn bị cấm đi làm việc ở nước ngoài 2 - 5 năm. Nếu doanh nghiệp để xảy ra tình trạng lao động bỏ trốn có tỷ lệ cao thì sẽ bị dừng tuyển và không được tiếp tục đưa lao động sang thị trường này nữa. Những địa phương có tỷ lệ lao động bỏ trốn cao nếu không giảm thì thời gian tới sẽ tiếp tục áp dụng đề xuất dừng tuyển.
Đã có ý kiến cho rằng, cần chế tài mạnh để xử lý dứt điểm tình trạng này, cần thiết thì truy cứu trách nhiệm hình sự đối với doanh nghiệp và người lao động. Tuy nhiên, việc này cũng gặp nhiều khó khăn do phần lớn các gia đình có người thân đi làm việc ở nước ngoài là gia đình khó khăn.
Về lâu dài, việc thay đổi tư duy cho chính bản thân người lao động là cốt lõi. Cần có thêm chính sách tạo việc làm cho họ khi trở về nước. Bởi khi làm việc ở nước bạn, họ được đào tạo, có ngoại ngữ và kinh nghiệm nên dễ dàng hòa nhập, thậm chí đào tạo lại cho lao động trong nước. Những tấm gương xuất khẩu lao động thành công trở về nước phát triển kinh tế chính là những tuyên truyền viên chất lượng để giúp người lao động sắp bước sang môi trường mới an tâm làm việc, không có tâm lý bỏ hợp đồng, làm việc bất hợp pháp ở nước sở tại để kiếm thêm thu nhập.
Bởi khi đã hiểu thông thì không ai dại gì đánh đổi tương lai của bản thân và gia đình chỉ vì cái lợi ngắn ngủi trước mắt mà hệ lụy thì kéo dài.