Nhu cầu vốn trung và dài hạn ngày càng lớn đặt ra yêu cầu thị trường trái phiếu phải vận hành theo chuẩn mực cao hơn.
Từ công cụ tham khảo, xếp hạng tín nhiệm nay đã trở thành lớp lọc rủi ro bắt buộc khi phát hành trái phiếu ra công chúng, và đang nhanh chóng trở thành mắt xích quan trọng đưa thị trường trái phiếu Việt Nam tiến gần hơn tới thông lệ quốc tế.
Xếp hạng tín nhiệm bứt tốc trên thị trường trái phiếu
Năm 2024 ghi nhận bước tiến lớn khi 216 nghìn tỷ đồng trái phiếu của 54 tổ chức phát hành được xếp hạng tín nhiệm, chiếm 46% giá trị phát hành.
Chỉ trong 10 tháng đầu năm nay, lượng trái phiếu có xếp hạng đã đạt 287 nghìn tỷ đồng, gấp đôi cùng kỳ, nâng tổng dư nợ được xếp hạng lên gần 461 nghìn tỷ đồng, tương đương 34% thị trường.
Những con số này cho thấy nhu cầu vốn trung – dài hạn của nền kinh tế rất lớn, đồng thời mở ra dư địa phát triển mạnh mẽ cho dịch vụ xếp hạng tín nhiệm. Nhiều tập đoàn lớn cũng đã chủ động tìm đến xếp hạng quốc tế để mở rộng huy động vốn ở nước ngoài, thể hiện nỗ lực chuẩn hóa và nâng cao năng lực cạnh tranh.
Được hình thành từ năm 2014 theo Nghị định 88, dịch vụ xếp hạng tín nhiệm sau một thập kỷ đã trở thành công cụ quan trọng giúp tăng nh bạch tài chính và nâng chất lượng thị trường vốn.
Bà Phạm Thị Thanh Tâm, Phó Vụ trưởng Vụ Các định chế tài chính – Bộ Tài chính nhấn mạnh: "Hoạt động này mang lại lợi ích đa chiều. Đối với nhà đầu tư, kết quả XHTN cung cấp đánh giá về năng lực tài chính và khả năng trả nợ của tổ chức phát hành, giúp nhà đầu tư có thêm công cụ hiệu quả để đánh giá, phân tích rủi ro trước khi ra quyết định đầu tư. Đối với doanh nghiệp, kết quả XHTN góp phần thúc đẩy các tổ chức phát hành nâng cao hiệu quả hoạt động, cải thiện nh bạch tài chính. Khi đạt được mức xếp hạng tín nhiệm tốt, doanh nghiệp có cơ hội giảm chi phí huy động vốn."
Cùng với nỗ lực hoàn thiện khuôn khổ pháp lý, Bộ Tài chính đã trình Quốc hội sửa đổi Luật Chứng khoán và Luật Doanh nghiệp nhằm siết chặt tiêu chuẩn phát hành, đặc biệt đối với trái phiếu hướng tới nhà đầu tư cá nhân. Theo đó, từ năm nay, xếp hạng tín nhiệm trở thành yêu cầu bắt buộc khi doanh nghiệp chào bán trái phiếu ra công chúng, thay vì chỉ dừng ở mức khuyến nghị.
Ông Lê Minh Hùng, đại diện Ban Quản lý Chào bán Chứng khoán, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước chia sẻ: "Tại Nghị định 245 Chính phủ vừa ban hành, đã cụ thể hóa lại là chào bán trái phiếu phải được xếp hạng tín nhiệm. tức là phát hành ra công chúng phải có xếp hạng tín nhiệm, ngoại trừ tổ chức tín dụng hoặc…"
Siết chuẩn pháp lý, doanh nghiệp đẩy mạnh xếp hạng tín nhiệm
Thị trường cũng ghi nhận sự dịch chuyển tích cực từ phía doanh nghiệp. Tính đến nay, hơn 140 doanh nghiệp thuộc bất động sản, chứng khoán, năng lượng… đã thực hiện xếp hạng tín nhiệm khi phát hành trái phiếu.
Bà Bá Thị Thu Huệ, Giám đốc Thương mại FiinRatings nhận định: "Tổ chức phát hành xếp hạng tin nhiệm như một công cụ giúp tìm kiếm cơ hội tối ưu chi phí vốn cả lãi suất và kỳ hạn, hai là mở rộng hơn nữa nhà đầu tư và ba là đa dạng hóa nguồn vốn tức là muốn khai thác thêm các công cụ nợ ngoài các khoản vay truyền thống thông thường… Bên cạnh trái phiếu xanh xác định đó là xanh thì xếp hạng tín nhiệm quốc tế hoặc nội địa để hoàn thiện hồ sơ trái phiếu mang ra thị trường chỉnh chu và nh bạch."
Không chỉ mở rộng cơ hội vốn, xếp hạng tín nhiệm còn thúc đẩy doanh nghiệp cải thiện chuẩn mực quản trị theo thông lệ quốc tế – điều kiện quan trọng để tiếp cận nguồn vốn xanh đang trở thành xu hướng toàn cầu.
Bà Maria Joao Pateguana, chuyên gia cao cấp của Ngân hàng Phát triển Châu Á – ADB, khẳng định sự đồng hành đối với Việt Nam: "Ngân hàng Phát triển Châu Á – ADB cam kết hỗ trợ Việt Nam xây dựng một hệ sinh thái xếp hạng tín nhiệm nh bạch, đáng tin cậy và thân thiện với nhà đầu tư. Chúng tôi rất mong muốn tiếp tục mối quan hệ hợp tác với Bộ Tài chính Việt Nam và các bên có liên quan để thúc đẩy hơn nữa các thông lệ tốt, nâng cao niềm tin của thị trường và mở ra những cơ hội mới cho tăng trưởng bền vững."
Những thay đổi trong khung pháp lý, cùng sự chủ động nâng chuẩn của doanh nghiệp và sự đồng hành của các tổ chức quốc tế, đang tạo nền tảng cho một văn hóa xếp hạng tín nhiệm – trụ cột quan trọng của thị trường vốn hiện đại. Đây không chỉ là bước nâng chất nh bạch, mà còn là điều kiện để trái phiếu Việt Nam tiến gần hơn tới chuẩn mực toàn cầu.
Bộ Tài chính khẳng định sẽ tiếp tục hoàn thiện định hướng và cơ chế phát triển dịch vụ xếp hạng tín nhiệm, để công cụ này phát huy đúng vai trò “bộ lọc” của thị trường, góp phần xây dựng một thị trường vốn nh bạch, an toàn và bền vững, phù hợp định hướng của Đảng và Chính phủ./.