Sau 10 năm đưa vào sử dụng, giờ đây chẳng còn ai nhận ra đó là khu TĐC vì nó rất hoang tàn, người trụ lại thì ít, đa phần bỏ đi nơi khác làm ăn, nhiều ngôi nhà trống không.
Không đảm bảo sinh kế
Ngày 23/6/2009, UBND tỉnh Cà Mau có Quyết định số 1043/QÐ-UBND phê duyệt Dự án đầu tư công trình khu tái định cư rừng phòng hộ biển Tây, thuộc huyện U Minh. Dự án với quy mô 3 điểm dân cư tại vàm kinh Hương Mai, Tiểu Dừa và Lung Ranh với tổng diện tích 30 hecta, đủ sức bố trí 436 hộ.
Tại điểm Lung Ranh, sau nhiều lần điều chỉnh bổ sung, đến năm 2014, chủ đầu tư đã triển khai đầu tư xây dựng hoàn thành 11 hạng mục công trình theo dự án được duyệt và 1 hạng mục bổ sung với tổng số vốn 34,3 tỷ đồng.
Cụ thể, san lấp mặt bằng, đường giao thông, hệ thống thoát nước, hệ thống điện, hệ thống cấp nước, chợ nhà lồng, trường tiểu học, tổ y tế. Sau khi đầu tư hoàn thành các hạng mục công trình theo dự án, chủ đầu tư đã phân lô, cắm mốc 130 nền, bàn giao công trình cho UBND huyện U Minh và UBND xã Khánh Hội để bố trí tái định cư.
Khu TĐC Lung Ranh nằm ở phía sau đê biển Tây quanh năm sóng vỗ, là nơi tránh trú thiên tai an toàn nhất của những gia đình bám biển. Nhưng khi đến nơi, người ta chỉ nhìn thấy lác đác những ngôi nhà có bóng dáng người già và trẻ nhỏ, lao động chính đã ly hương làm ăn. Nhiều ngôi nhà cửa đóng then cài, mạng nhện bủa văng kèm với lau sậy mọc đầy.
Bà Huỳnh Thị Liên, người dân sống trong khu TĐC Lung Ranh cho biết, ở cái xóm ngụ cư này, đàn ông có thể đi câu mực nhưng số lượng không nhiều. Nhóm lao động chính có thể đi biển để nuôi gia đình, một chuyến vươn khơi 3 tháng mang về 6 triệu nhưng chẳng thấm vào đâu vì cha mẹ già ở nhà toàn ăn gạo đong từng bữa. Nói là khu TĐC nhưng chúng chỉ phát huy được vai trò che mưa trú bão, còn sinh kế thì rất chật vật:
“Mười mấy năm nay chúng tôi di chuyển đến đây nhưng không có gì phát triển. Nếu cấp trên hỗ trợ để chúng tôi làm ăn thì khu dân cư này mới phát triển, chứ hiện tại thất nghiệp quá. Dân thì đi thành phố làm ăn nhiều, bỏ nhà bỏ cửa. Ví dụ như: hỗ trợ chị em buôn bán, làm khô, bán tạp hóa… thì có đồng ra đồng vào. Chứ còn thất nhiệp là bỏ đi hết, ở đây cũng có một số người câu mực nhưng ít lắm, phụ nữ thì ở không vì không có việc làm”.
Hiện nay, điểm dân cư này có 71 hộ trong tổng số 130 hộ được bố trí tái định cư đã cất nhà và đang cư trú, một số hộ dân chịu khó làm ăn có thu nhập tương đối tốt. Còn lại 59 hộ chỉ cất nhà tạm giữ đất nhưng không ở, bỏ đi làm ăn xa ngoài tỉnh. Do không ở nên nhiều căn nhà đã hư hỏng, xiêu vẹo, bị cỏ cây lấn át, ảnh hưởng môi trường và cảnh quan điểm dân cư. Đa phần người dân ở đây đều cho rằng, khó khăn lớn nhất là không có đất sản xuất, khó tìm việc làm, thu nhập thấp nên phải bỏ đi đến nơi khác làm ăn. Ông Trương Văn Phi, ngụ ấp 1, xã Khánh Hội, huyện U Minh cho biết:
“Ở đây đề xuất Nhà nước đem về chương trình mới, như: làm lưới, nghề câu hoặc mở xí nghiệp…để phụ nữ có công ăn việc làm thì tương lai mới phát triển. Ở đây là khu chợ, không có đất cát để trồng trọt, không có cơ sở gia công để làm thuê nên cũng đành bó tay, không làm gì ra tiền hết”.
Lãng phí nguồn lực đầu tư
Ngoài vấn đề an cư không ổn định thì khu TĐC Lung Ranh cũng vấp phải nhiều ý kiến bức xúc vì đầu tư không đến nơi đến chốn dẫn đến lãng phí nguồn lực đầu tư công. Hiện nay, các hạng mục công trình như: đường giao thông, hệ thống lưới điện, hệ thống thoát nước, trường học cơ bản tốt.
Tuy nhiên, hệ thống cấp nước bị hư hỏng do không có nguồn bảo trì sửa chữa, các hộ dân phải tự đầu tư khoan giếng nước hoặc 3-4 hộ sử dụng chung một giếng nước. Hệ thống điện thắp sáng đầu tư còn tốt nhưng không sử dụng vì không có nguồn trả tiền điện. Mặt bằng nền san lấp của toàn dự án bị lún, nên cao trình hiện tại thấp, khi mưa thì bị ngập.
Đặc biệt, lãng phí nhất là nhà lồng chợ được xây dựng bằng nền xi măng, mái lợp tol nhưng hơn 10 năm chưa khai thác ngày nào. Mỗi buổi trưa, người dân vào đây mắc võng nằm, còn trẻ nhỏ thì lấy nhà lồng chợ làm nơi… đuổi bắt trốn tìm. Ông Trương Hoàng Minh – Phó trưởng ấp 1, xã Khánh Hội, huyện U Minh cho biết:
“Chợ từ hồi xây cất tới nay chưa hoạt động do đường xá không thông thương. Nếu chỉ bán cho quanh khu dân cư này thì đâu có bao nhiêu, nên nếu đường xá mở ra kết nối thì dân chúng tiện đường giao thương, mới có người về đây đăng ký mua bán. Thấy thì cũng lãng phí đó, xây cất lên tốn nhiều tiền mà nhiều năm không sử dụng nên nó xuống cấp, rỉ sét. Nếu có người mua bán thì mình tu bổ, còn đằng này bỏ không, mưa nắng quanh năm nên nó xuống cấp”.
Liên quan đến vấn đề này, ông Nguyễn Duy Quân, Phó Chủ tịch UBND xã Khánh Hội cho biết thêm: “Trước mắt, xã đã nhiều lần làm việc với ngành chức năng, mong chờ con đường đê biển Tây giai đoạn 2 hoàn thành sẽ mở ra cơ hội giao thông kết nối, rồi giao thương thuận lợi, rồi xã sẽ khởi động chợ ở nhà lồng này bằng việc mua bán nông thủy sản”.
Quy hoạch tái định cư cho Nhân dân trên địa bàn tỉnh Cà Mau được thực hiện từ rất sớm và suốt thời gian dài từ năm 2006 cho đến nay, tuy nhiên để người dân có thể an cư tại các khu tái định cư này lại là một câu chuyện khác, khi nhiều hộ dân tái định cư có đời sống khó khăn, vẫn còn là hộ nghèo, cuộc sống và thu nhập chủ yếu dựa vào tự nhiên.
Điều này đã chỉ rõ, việc sắp xếp tái định cư không chỉ đơn thuần là giúp bà con ổn định nơi ở mà còn phải giải quyết công ăn việc làm để phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo anh ninh – quốc phòng và xây dựng nông thôn mới.
Từ thực tế này, địa phương cần có đánh giá, tổng hợp toàn diện về các dự án tái định cư, từ đó áp dụng các giải pháp để phát huy công năng và hiệu quả đầu tư, trong đó có khu tái định cư Lung Ranh. Đây là dự án được đầu tư từ ngân sách địa phương nên phải phát huy được hiệu quả mới không gây lãng phí lâu dài.