Hơn 20 năm gắn bó với Trường THCS Thốt Nốt, TP. Cần Thơ, Nhà giáo ưu tú Đỗ Thị Ngọc Duyên không chỉ vững công tác chuyên môn, được đồng nghiệp, học sinh yêu quý mà cô còn là một trong những giáo viên luôn nỗ lực đổi mới, mạnh dạn ứng dụng AI vào bài giảng. Từ những slide PowerPoint chập chững ngày đầu, các tiết học trực tuyến giữa mùa dịch đến phần mềm kỹ năng sống bằng thực tế ảo và những lớp học về AI đều được cô Duyên ấp ủ và hoàn thiện, góp phần làm mới phương pháp dạy học hiện đại.
Trong đó, sáng kiến “Ứng dụng công nghệ số vào dạy – học Toán THCS trong thời kỳ 4.0” của cô được Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam trao Bằng khen trong chương trình “75.000 sáng kiến vượt khó, phát triển”. Đặc biệt “Phần mềm Hướng dẫn Kỹ năng sống” bằng công nghệ thực tế ảo, phần mềm mô phỏng các tình huống gần gũi với lứa tuổi 6-15 của cô Duyên đã được UBND TP. Cần Thơ đề cử vào Sách vàng Sáng tạo Việt Nam năm 2023. Bên cạnh đó, cô Duyên còn dùng AI để soạn bài, thiết kế câu hỏi, theo dõi tiến bộ học sinh...từ đó tối ưu hóa quá trình dạy – học, nâng cao hiệu quả dạy học trong môi trường số.
Theo cô Duyên, khi người thầy giữ được trái tim nóng và tư duy mở, công nghệ sẽ trở thành đôi cánh nâng học trò, chứ không phải bức tường lạnh lẽo: Do mình tốt nghiệp Toán - Tin cho nên ngoài cái việc là sử dụng soạn giảng, sử dụng thêm các công cụ chuyên dùng dành cho môn Toán như các công nghệ như: Geogebra, không gian ảo, để làm sao giúp cho các em thấy môn Toán gần với cuộc sống hơn, mình cũng có ý tưởng lập trình mô phỏng 1 lớp học trên không gian 3D để giúp các em vừa trải nghiệm vừa học Toán vừa giống như chơi một trò chơi từ đó giúp các em tiếp thu kiến thức dễ dàng hơn và sinh động hơn...
Còn tại Vĩnh Long, cô Nguyễn Thị Thoa, giáo viên môn Lịch sử tại Trường THPT Hiếu Tử cũng đang nhận được nhiều sự yêu thích của học sinh nhờ nhanh nhạy bắt nhịp với xu thế dạy học thời đại 4.0. Không chỉ đổi mới phương pháp, cô còn đưa công nghệ số vào bài giảng một cách tự nhiên và hấp dẫn.
Trên nền tảng TikTok, cô được học sinh trìu mến gọi là “Cô Thoa Phù Thủy” với những màn kiểm tra bài cũ bằng các “trò chơi gắn với sự kiện lịch sử”, vừa tạo hứng thú, vừa khuyến khích sự chủ động thay vì học đối phó: Với thời đại 4.0 bùng nổ của công nghệ thông tin, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo AI, chuyển đổi số rất là quan trọng luôn. Còn trong công việc dạy học của cô, trong bài học, cô ứng dụng dựng những video bằng AI, trong bài học cô cũng áp dụng AI để cô soạn những bài giáo án để sẽ trực quan, sinh động hơn chứ không chỉ giáo án truyền thống không, cái giờ mới đầu cũng khó nhưng quan trọng là mình lấy học sinh làm trọng tâm rồi mình cố gắn tìm tòi, học hỏi từ những người đi trước thì cô thấy cũng không có khó lắm đâu.
Trong bối cảnh đất nước ta đang triển khai thực hiện mô hình chính quyền địa phương hai cấp, thực hiện Luật Giáo dục, các Nghị quyết, Chỉ thị, Kết luận của Bộ Chính trị và các văn bản của Chính phủ, bộ, ban ngành về lĩnh vực giáo dục và đào tạo, đặc biệt là Nghị quyết số 71 ngày 22/8/2025 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo, đội ngũ nhà giáo phải mang trên mình trọng trách lớn lao: đào tạo lớp người “vừa hồng, vừa chuyên”, có tri thức, kỹ năng, bản lĩnh và khát vọng cống hiến.
Tiến sĩ Phùng Kim Phú, Hiệu Trưởng Trường THPT Hoàng Diệu, TP Cần Thơ cho biết người giáo viên 4.0 phải chủ động thay đổi, thay đổi trong hoạt động giáo dục về cả nội dung lẫn hình thức và phương pháp để luôn luôn bắt nhịp với thời đại: Khoa học công nghệ, trí tuệ nhân tạo nó phát triển không ngừng thì người giáo viên phải luôn luôn bắt nhịp với thời đại, giáo viên phải hiểu mình và hiểu học trò, phải làm chủ được công nghệ. Giáo viên mà không làm chủ được công nghệ thì sẽ tuột hậu, mà giáo viên tuột hậu thì cả thế hệ học sinh sẽ bị lạc hậu và tuột hậu theo.
Anh phải thích ứng với nghề nghiệp, bây giờ anh chuyển từ dạy học từ đào tạo, huấn luyện sang việc dẫn dắt, kết nối. Giáo viên phải có tư duy sáng tạo. Điều này đòi hỏi rất là quan trọng để hình thành tư duy sáng tạo cho học sinh, giáo viên phải truyền cảm hứng cho học sinh gen z, gen α cho nên mình phải hiểu để truyền cảm hứng cho 2 thế hệ này và đặc điểm thứ 8 là biết kết nối tất cả mọi người. Kết nối hệ sinh thái giáo dục, chủ động kết nối và huấn luyện cho học sinh kết nối để tạo ra môi trường học tập tương tác đa chiều, kết nối đa chiều để học sinh tự học, tự phát triển và học tập suốt đời.
Người thầy trong thời đại mới không chỉ giữ vững phẩm chất, đạo đức và lòng yêu nghề, mà còn phải đổi mới, sáng tạo, làm chủ công nghệ và chuyển đổi số, khơi dậy tinh thần tự học, tự nghiên cứu, giúp học sinh hình thành năng lực học tập suốt đời - trở thành công dân toàn cầu của tương lai. Hơn bao giờ hết, người thầy chính là người truyền cảm hứng, gieo niềm tin, khơi dậy khát vọng và lan tỏa những giá trị nhân văn cao đẹp trong đời sống xã hội.
***
Nghề giáo đang thay đổi, từ phạm vi kiến thức tới mô hình và không gian học tập. Trong thời đại cách mạng công nghệ 4.0, nhiều quan niệm học tập truyền thống đã thay đổi so với quá khứ, mở ra một viễn cảnh giáo dục rộng mở và linh hoạt hơn, người thầy không chỉ đơn thuần trao tri thức mà còn phải trở thành người định hướng, khai mở tiềm năng cho học sinh.
Những chuyển động đó đặt ra không ít cơ hội nhưng cũng mang đến nhiều thách thức cho những thầy, cô giáo.
Chuyển đổi số đang trở thành hơi thở của thời đại, là động lực để đất nước tiến nhanh trong kỷ nguyên mới. Với giáo dục – lĩnh vực mang sứ mệnh bồi dưỡng con người, chuyển đổi số không chỉ là một xu hướng mà là trách nhiệm, là yêu cầu bắt buộc để thích ứng. Ở các trường phổ thông, công nghệ xuất hiện trong từng giờ học, từng bài kiểm tra, từng hoạt động trải nghiệm. Những đổi thay ấy đang “thấm sâu” vào mọi ngóc ngách của quá trình dạy – học, mở ra kỳ vọng về một nền giáo dục hiện đại, linh hoạt và hiệu quả hơn.
Tuy nhiên, cùng với những cơ hội mới, nghề giáo cũng đối diện thách thức chưa từng có. Khi tri thức nằm ngay trong một cú chạm, người thầy không còn là “người mang kiến thức đến” mà trở thành người định hướng, dẫn dắt và giúp học sinh biết cách học trong môi trường tràn ngập thông tin. Giáo viên không chỉ trao kiến thức mà quan trọng hơn, phải giúp học trò biết chọn lọc thông tin, biết phân biệt thật – giả, biết tìm ra điều cốt yếu trong muôn vàn dữ liệu trên không gian mạng.
Đây là bước dịch chuyển quan trọng, đòi hỏi giáo viên phải làm chủ công nghệ, linh hoạt thay đổi phương pháp, đồng thời hiểu rõ đặc điểm thế hệ học sinh mới – những em lớn lên cùng Internet và thiết bị thông nh.
Giáo dục 4.0 cũng đặt ra yêu cầu mở rộng cách nhìn về năng lực người học. Nếu trước đây, trí thông nh logic – toán học thường được xem là trọng tâm, thì ngày nay, xã hội đã công nhận đa trí thông nh: từ cảm xúc, ngôn ngữ, vận động đến giao tiếp. Mỗi học sinh có con đường phát triển khác nhau và mục tiêu của giáo dục hiện đại là tạo điều kiện để từng em phát huy sở trường và hình thành năng lực học tập suốt đời.
Thời đại 4.0 cũng đã phá vỡ giới hạn của trường lớp truyền thống. Giảng đường, thư viện hay thời khóa biểu cố định dần nhường chỗ cho các lớp học trực tuyến, cho kho học liệu số, cho không gian học tập mở rộng tới mọi nơi có kết nối Internet. Trên chiếc điện thoại hay máy tính bảng, học sinh ở bất cứ đâu cũng có thể tham gia một lớp học của thế giới. Khái niệm “học suốt đời” nhờ đó trở nên hiện thực hơn bao giờ hết.
Từ những thay đổi đó, người thầy trong kỷ nguyên số trước hết cần làm chủ công nghệ để đổi mới phương pháp giảng dạy, tận dụng môi trường số tạo cảm hứng học tập cho học sinh. Thầy cô thời 4.0 không chỉ dạy kiến thức mà còn dạy phương pháp học, biến dữ liệu thành hiểu biết, rèn luyện tư duy phản biện và năng lực độc lập.
Tuy nhiên, công nghệ dù tiến bộ đến đâu cũng không thể thay thế được nhân cách của người thầy. Tình yêu nghề, lòng nhân ái, sự kiên trì, trung thực, trách nhiệm xã hội – những giá trị ấy của nghề giáo vẫn luôn bền vững, dù thời đại có đổi thay. Khi tri thức và nhân cách hòa quyện, người thầy sẽ thực sự trở thành người “thắp lửa”, dẫn dắt thế hệ trẻ vững vàng trước mọi biến động.
Bởi “nghề dạy học là nghề sáng tạo bậc nhất trong những nghề sáng tạo… bởi nó sáng tạo ra những con người sáng tạo”. Công nghệ có thể hỗ trợ, trí tuệ nhân tạo có thể mô phỏng, nhưng chỉ có trái tim, trí tuệ và nhân cách của người thầy mới có thể đào luyện nên những con người có bản lĩnh và nhân ái.