Bảy tòa nhà cao tầng, lẽ ra đã sáng đèn, vang tiếng trẻ con, thì giờ chỉ còn cỏ dại, tường mốc và cửa kính vỡ lạnh lẽo. Đó là khu tái định cư tập trung Kiều Mai.
Từ công trình an sinh đến khu nhà bỏ hoang giữa lòng Thủ đô
Nhìn từ xa, những dãy nhà từ CT1 đến CT7 của khu tái định cư Kiều Mai nom vẫn là những khối bê tông cao tầng quen thuộc của đô thị. Nhưng càng lại gần, sự xuống cấp càng hiện rõ: những hàng rào tôn rỉ sét, cổng khóa hờ, lối đi cỏ dại phủ kín.
Trên những bức tường từng được sơn trắng, sơn đã bong tróc thành từng mảng lớn, rêu mốc loang lổ. Nhiều ô cửa kính đã vỡ, để lộ những hành lang tối và bụi. Khu vực vốn được quy hoạch hiện đại cho tái định cư, giờ trông giống một công trình dang dở bị bỏ rơi hơn là nơi chờ đón cư dân.
Dự án tái định cư tập trung Kiều Mai được phê duyệt từ năm 2004, với diện tích hơn 12 héc-ta, trong đó 7 ô đất được dành để xây chung cư cho người dân bị thu hồi đất. Các tòa nhà hoàn thiện từ khoảng năm 2013. Nhưng suốt hơn một thập kỷ, chưa một hộ dân tái định cư nào được nhận chìa khóa căn hộ.
Trong suốt thời gian đó, Hà Nội chứng kiến từng đợt “sốt” giá căn hộ, từng hàng dài người dân đăng ký nhà ở xã hội, những gia đình phải dồn cả tích lũy nhiều năm mới mua nổi một căn 40 - 60m2 ở ngoại thành. Cùng lúc, ngay tại Kiều Mai, hàng trăm căn hộ hoàn chỉnh vẫn im lặng, tắt đèn. Nghịch lý ấy không chỉ là bài toán quy hoạch hay quản lý dự án, mà còn là câu hỏi về cách chúng ta sử dụng từng đồng ngân sách, từng mét vuông đất dành cho an sinh.
Chú Hùng, thường trú tại Kiều Mai thắc mắc: “Nếu không sử dụng thì lẽ ra phải quây tôn, đề biển cấm vào. Tài sản giờ chẳng biết ai quản lý hay để làm gì?”
Trong giai đoạn 2014 - 2021, bốn tòa nhà từng được trưng dụng làm trụ sở tạm cho quận Nam Từ Liêm và một số cơ quan hành chính. Khi các đơn vị chuyển về trụ sở mới, nơi đây lại đóng cửa. Và kể từ đó, bảy tòa nhà dần rơi vào cảnh bỏ hoang.
Bên trong một số tòa, sàn nhà loang lổ, trần bong tróc, gạch lát bị đào lên để một số đối tượng rút lấy ống thép, dây đồng. Rác thải, mảnh kính vỡ nằm ngổn ngang. Cửa và hộp kim loại ở nhiều vị trí đã bị tháo dỡ. Không ít vị trí cũng trở thành “bảng vẽ” với những tác phẩm sơn nghuệch ngoạc. Cả một khu nhà lớn, nhưng cảm giác bao trùm là vắng lặng và hoang tàn.
Xung quanh một số tòa, người dân tận dụng làm chỗ trồng rau, nuôi gà, phơi đồ. Những vạt đất trống biến thành vườn nhỏ tự phát. Điều đó cho thấy nhu cầu không gian sinh hoạt của người dân là có thật, nhưng đồng thời cũng phơi ra việc khu đất công giá trị lớn đang được “dùng tạm” một cách rất chắp vá.
Chú Hùng cho hay: “Ngày xưa bên này rậm rạp hết, dân chúng tôi sang dọn dẹp để trồng rau cho đỡ chuột bọ. Bỏ hoang như thế, vừa phát hiện ra cửa sổ bị vào tháo hết rồi. Điện đường, điện đóm ở trong, từ nền nhà - hệ thống dây điện dây cáp ngầm bị đào hết, không còn gì nữa” .
Bao giờ khu tái định cư Kiều Mai được "hồi sinh"?
Khó có thể tin rằng khu tái định cư tập trung Kiều Mai được xây để “an cư” cho hơn 3.000 con người. Đến nay, điều còn lại rõ nhất là sự lãng phí nhìn thấy được bằng mắt thường. Câu hỏi “bao giờ hồi sinh” không chỉ là của riêng phường Xuân Phương, mà còn là câu hỏi dành cho toàn bộ hệ thống trong khâu lập, phê duyệt và sử dụng các dự án tái định cư.
Anh Thuận sinh sống đối diện toà CT1 Khu tái định cư Kiều Mai cho biết, có thời điểm buổi đêm nghe tiếng đập phá, tháo dỡ bên trong tòa nhà vắng người. Anh lo không chỉ vì tài sản công bị bòn rút dần, mà còn vì nguy cơ mất an ninh trật tự, tệ nạn ẩn nấp trong một khu nhà bỏ hoang rộng như vậy.
Anh Thuận nói trong tiếc nuối: “Nhìn trong nhà này mới nhìn rõ, tan hoang hết rồi, xơ xác hết chẳng còn cái gì, mỗi xác nhà không thôi. Cứ để toang hoang ở đây, mấy lần trộm cắp vào đây, bọn anh ở đây cũng báo cáo với phường để phường xuống xem giải quyết".
Những bức tường mốc, hành lang phủ bụi, cánh cửa khóa im lìm không chỉ là câu chuyện của một công trình xây xong rồi bỏ đấy. Đó còn là lời hứa dở dang với những người đã nhường đất cho các dự án, là bài học nhãn tiền về cách chúng ta dùng từng mét vuông đất và từng đồng ngân sách cho các chương trình an sinh.
Một khu tái định cư bị bỏ hoang giữa lòng Thủ đô làm xấu đi diện mạo đô thị, nhưng nguy hại hơn, nó bào mòn dần niềm tin của người dân vào những cam kết “an cư, an sinh”. Hy vọng rằng, sau những phản ánh của truyền thông và tiếng nói từ chính cộng đồng xung quanh, câu hỏi “bao giờ hồi sinh” với khu tái định cư Kiều Mai sẽ sớm có câu trả lời rõ ràng, bằng những bước đi cụ thể. Để bảy tòa nhà thôi lạnh lẽo, và những căn hộ được xây cho người dân thực sự có người trở về thắp sáng đèn nhà./.