Đáng nói, nhiều đoạn vỉa hè cũng trở thành “bãi rác lộ thiên”, gây mất vệ sinh môi trường và mất mỹ quan nghiêm trọng. Tình trạng này kéo dài không chỉ gây bức xúc cho người dân mà còn đặt ra dấu hỏi lớn về công tác quản lý trật tự đô thị.
Đường Thanh Liệt biến thành “bãi đỗ xe khổng lồ”
Theo khảo sát của PV, sau thời điểm 9 giờ tối, con đường Thanh Liệt (thuộc địa bàn các phường Thanh Liệt và Định Công, Hà Nội), đoạn từ Vành đai 3 tới nghĩa trang xã Thanh Liệt (tên theo địa giới hành chính cũ) trở thành một bãi đỗ xe, chiếm dụng lòng đường, vỉa hè.
Những chiếc ô tô đủ loại, từ sedan đến SUV, từ xe gia đình đến xe tải, và cả xe khách 45 chỗ, nối đuôi nhau trên cả lòng đường lẫn vỉa hè. Người đi bộ đương nhiên đối mặt với nguy cơ va chạm khi không còn không gian đi lại chính đáng.
Không chỉ vậy, môi trường sống của người dân cũng đang bị “bức tử” bởi sự "bủa vây" của rác thải. Nhiều vị trí vỉa hè dọc tuyến đường Thanh Liệt, những đống rác sinh hoạt cứ thế chất đống. Túi nilon vương vãi, thức ăn thừa bốc mùi, vỏ chai nhựa, hộp xốp, vật liệu xây dựng, … nằm ngổn ngang.
Một người dân bức xúc cho biết: "Vỉa hè giờ chẳng khác gì bãi rác di động. Đi bộ qua là phải phải bước qua những đống rác, có khi còn dính nước rỉ rác vào giày dép. Xe thì đỗ tràn lan trên đường, vỉa hè cũng trèo lên, có chỗ ngã rẽ từ Thanh Liệt này ra chỗ Quang Liệt đi về khu the manor ấy, ô tô cũng đỗ luôn."
Có một sự liên quan giữa tình trạng đỗ xe tràn lan và rác thải bừa bãi. Người đổ rác, phế thải rất dễ có tâm lý “có lần một thì cũng có lần hai”, lâu dần thành quen vì không bị xử lý. Ngược lại, khi xe ô tô chiếm vỉa hè cũng như dừng đỗ dưới lòng đường, xe thu gom rác cũng khó tiếp cận những đoạn vỉa hè có rác. Sự xuống cấp của môi trường sống cứ thế nhân lên nhiều lần. Vỉa hè - vốn phải là không gian xanh, sạch, đẹp phục vụ cộng đồng - giờ đây đã hoàn toàn mất chức năng. Nó không còn là nơi an toàn cho người đi bộ, mà trở thành "vùng đất chết" bị chiếm dụng và ô nhiễm.
Một thực tế dễ nhận thấy là dọc tuyến đường Thanh Liệt đang thiếu các biển báo cấm dừng, đỗ xe cũng như cấm đổ rác một cách rõ ràng và đủ mật độ. Sự thiếu hụt này vô tình tạo ra "kẽ hở" cho tình trạng vi phạm. Người điều khiển phương tiện có thể viện dẫn lý do "không thấy biển cấm" để biện nh cho hành vi của mình. Đối với lực lượng chức năng, việc thiếu biển báo cũng gây khó khăn nhất định trong công tác xử lý. Việc chứng nh hành vi vi phạm, đặc biệt trong các trường hợp cần có căn cứ pháp lý vững chắc, sẽ phức tạp hơn.
Trao đổi với VOVGT, TS Phan Lê Bình, Trưởng đại diện văn phòng tư vấn OCG, Nhật Bản nhấn mạnh:
“Việc ô tô đỗ trên vỉa hè là không thể chấp nhận được. Tình trạng này nó chiếm phần vỉa hè dành cho người đi bộ, và quy định trong luật rất rõ là ô tô không được đỗ trái phép, phải bị phạt. Và nó còn hệ luỵ là rất dễ phá hỏng kết cấu mặt vỉa hè, vì khi thiết kế vỉa hè không ai người ta tính tới việc cho ô tô đỗ, chỉ tính cho người đi bộ và xe đạp thôi, có thể lún, nứt. Tôi nghĩ trách nhiệm chính quyền ở đây là lớn, nếu phát hiện hoặc qua người dân báo thì nhất quyết phải có biện pháp triệt để. Nếu người dân báo nhiều mà chính quyền không giải quyết thì có thể báo lên ứng dụng iHanoi, có thể nhấn mạnh chính quyền không giải quyết, thành phố sẽ có giải pháp cho vấn đề này”.
Lời giải nào cho tình trạng chiếm dụng vỉa hè, xả rác bừa bãi?
Ở một góc tiếp cận khác, chuyên gia giao thông đô thị Nguyễn Ngọc Quang cho ý kiến về thực trạng các đô thị chưa có mục tiêu rõ ràng trong quản lý, tổ chức giao thông, trong đó có giao thông tĩnh:
“Đây là vấn đề lớn của các thành phố. Hiện nay, tất cả việc đỗ xe, thành phố rất lúng túng, từ việc cho phép ô tô cá nhân đỗ dưới lòng đường, trên vỉa hè hay trong bãi xe. Trong khi phần lớn các bãi đỗ xe đều là bãi xe tạm, tức là không có thiết kế, do tư nhân quản lý. Đây là cách ứng xử ngắn hạn. Quan điểm của tôi, đường phố cần được thiết kế rõ ràng không gian nào được lưu thông, không gian nào được đỗ xe, các vị trí đỗ cần được thiết kế và có thu phí.
Ví dụ, các tuyến đường nhỏ có tính tiếp cận cao thì cho phép đỗ. Những tuyến đường ưu tiên được di chuyển thì không ưu tiên đỗ xe. Thời gian đỗ chỉ là tạm dừng như bốc dỡ hàng, đón trả khách thời gian ngắn, cần thu phí cao để hạn chế đỗ trong thời gian dài trên trục đường đó. Có lẽ cần phải có quan điểm rõ ràng hơn trong việc thiết kế đường đô thị, mới có thể giảm được mâu thuẫn giữa các cá nhân với nhau và các luồng giao thông trên các trục đường.”
Rõ ràng, trách nhiệm then chốt thuộc về chính quyền địa phương và lực lượng chức năng. Không thể để tình trạng "chỉ xử lý khi có phản ánh". Cần có sự giám sát thường xuyên, đặc biệt là vào ban đêm - thời điểm tình trạng vi phạm có khả năng diễn ra phổ biến.
Ngoài ra, sự giám sát của người dân cũng đóng vai trò hết sức quan trọng. Khi chứng kiến hành vi vi phạm, người dân cần mạnh dạn phản ánh thông qua các kênh chính thống như đường dây nóng của chính quyền hay ứng dụng iHanoi. Ý thức chấp hành pháp luật của mỗi chủ phương tiện cũng là yếu tố lớn. Không thể đổ lỗi hoàn toàn cho cơ sở hạ tầng khi mà ý thức tôn trọng không gian công cộng, tôn trọng luật lệ còn chưa được đặt đúng vị trí.
Con đường là tài sản chung, không phải bãi xe hay bãi rác. Để đường Thanh Liệt và nhiều tuyến phố khác của Hà Nội không còn "kêu cứu", cần một cuộc tổng xử lý đồng bộ từ việc hoàn thiện quy định, lắp đặt biển báo, áp dụng công nghệ, tăng cường tuần tra xử lý của lực lượng chức năng, cho đến nâng cao ý thức của người dân. Chỉ khi đó, không gian công cộng mới thực sự trở về đúng nghĩa "của chung".