Trong đó, một loạt chính sách mới về kinh tế báo chí được đưa ra, bao gồm 5 nguồn thu mới của cơ quan báo chí, gồm: (1) Thu từ bán quyền xem, nghe tác phẩm báo chí; (2) Thu từ cho phép khai thác, sử dụng tác phẩm báo chí; (3) Thu từ liên kết trong hoạt động báo chí; (4) Thu từ cung cấp dịch vụ sự nghiệp công do cơ quan nhà nước có thẩm quyền giao nhiệm vụ, đặt hàng, đấu thầu; (5) Thu từ người có nhu cầu đăng bài nghiên cứu khoa học để có kinh phí phản biện, hoàn thiện, nâng cao chất lượng bài viết.
Xung quanh nội dung này, PV VOV Giao thông có cuộc trao đổi với Tiến sĩ Nguyễn Minh Phong, chuyên gia kinh tế.
PV: Ông đánh giá thế nào về những nguồn thu mới được đưa vào Dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi)?
Ông Nguyễn Minh Phong: Báo chí hiện nay đứng trước 2 thách thức quan trọng: Thứ nhất là sự cạnh tranh với mạng xã hội, thu hẹp của các loại hình báo chí, trong đó có báo giấy. Thứ hai là thu hẹp các nguồn thu kinh tế báo chí, đặc biệt là nguồn từ nhà nước.
Nếu không có sự năng động của cơ quan báo chí, điều chỉnh pháp luật của nhà nước, kinh tế báo chí sẽ là điểm nghẽn, cản trở chất lượng, làm phát sinh những tiêu cực xung quanh hoạt động báo chí do thiếu tài chính.
Việc điều chỉnh Luật báo chí, bổ sung, đa dạng hóa, đa kênh, hợp pháp hóa một số hoạt động kinh tế báo chí rất tích cực, đáp ứng được sự chờ đợi của các cơ quan báo chí, tạo động lực mới cho báo chí Cách mạng Việt Nam khởi sắc hơn.
Đặc biệt, với những nguồn thu từ hoạt động kinh tế, liên kết, đặt hàng, thu từ bản quyền, thu từ các bài đặt hàng nghiên cứu khoa học, chưa bao giờ báo chí Việt Nam có được sự đa dạng các nguồn thu như vậy. Nếu được áp dụng linh hoạt, năng động phù hợp từng địa phương, thể loại báo chí thì đây sẽ là bước ngoặt của báo chí trong thời kỳ mới.
Tôi cũng hy vọng những tiêu cực những năm qua của báo chí gắn liền với sự eo hẹp kinh tế, kinh phí hoạt động sẽ hạn chế đi.
PV: Còn một trong những điểm các cơ quan báo chí quan tâm là xã hội hóa, liên kết sản xuất trong hoạt động báo chí, trừ các nội dung thời sự chính trị, an ninh, quốc phòng, đối ngoại?
Ông Nguyễn Minh Phong: Xã hội hóa nội dung báo chí là tốt, phù hợp kinh tế thị trường, thích hợp với cơ chế tổ chức báo chí năng động, linh hoạt. Đặc biệt, phát hiện được các nguồn lực xã hội hiện nay, sau khi tinh gọn bộ máy, có nhiều đội ngũ nhà báo, phóng viên tách ra khỏi nhà nước hình thành các nguồn lực độc lập.
Những nguồn lực này được khai thác trên cơ sở hợp tác liên kết với cơ quan báo chí vừa tạo việc làm cho đội ngũ đó, vừa giảm bớt các loại đầu tư kiểu “đa dạng, đồng bộ” rất tốn kém.
Cho phép nâng cao chất lượng vì tính chất thị trường, chuyên môn sâu của đơn hàng, bên cạnh đó giúp hoạt động tổ chức, đáp ứng yêu cầu về thời lượng, chất lượng, tiến độ của các tác phẩm báo chí. Đồng thời, chúng ta có thể hạn chế được mặt trái của liên kết sản xuất như chạy theo thị trường, thị hiếu không phù hợp, hoặc tạo ra những tình huống vi phạm từ các tổ chức chỉ gắn liền tài chính mà không gắn với chính trị, tư tưởng. Chính vì vậy, các hợp đồng, công tác liên kết cần được các tòa soạn coi trọng, đảm bảo nội dung được duyệt chặt chẽ trước khi phát sóng.
PV: Ông có kỳ vọng gì về kinh tế báo chí với các đơn đặt hàng, giao nhiệm vụ, đấu thầu từ Nhà nước?
Ông Nguyễn Minh Phong: Thực ra đấu thầu, đặt hàng của Nhà nước với báo chí dựa theo chức năng nhiệm vụ của cơ quan báo chí, không rộng rãi, nên không ảnh hưởng nhiều với các cơ quan chủ lực, đặc biệt là nhiệm vụ chính trị. Còn các yêu cầu mang tính dân sinh, thương mại sẽ tạo ra thị trường sôi động, cạnh tranh hơn để giành được hợp đồng.
Tôi có một lưu ý trong dự thảo Luật Báo chí sửa đổi đã cắt đi nguồn thu từ các trụ sở dư thừa của cơ quan báo chí. Nhiều năm nay, các cơ quan báo chí sử dụng trụ sở tiết kiệm công sở, từ đó có thêm nguồn bất động sản cho thuê, tăng nguồn thu. Nhưng đã có nhiều cơ quan bị cắt nguồn này.
Do đó có tình trạng dư thừa bất động sản nhưng thiếu nguồn thu, mà xã hội lại rất cần các bất động sản đó. Vì vậy, cần có sự mạnh dạn điều chỉnh để các bất động sản này được sử dụng hiệu quả, trước mắt có thể cho các cơ quan liên kết sản xuất nội dung với cơ quan báo chí chính thống với chi phí thuê hợp đồng phù hợp. Tôi cho rằng đây là nội dung có thể bổ sung.
PV: Cảm ơn chia sẻ của ông!
Ngoài nội dung vừa nêu, Luật báo chí sửa đổi cũng bổ sung các nội dung đáng chú ý: Kênh nội dung của cơ quan báo chí trên không gian mạng là sản phẩm báo chí; Nhà nước đầu tư Nền tảng số báo chí quốc gia, Hạ tầng dữ liệu báo chí số và phát triển nguồn nhân lực chuyển đổi số báo chí; Cơ quan báo chí cũng được tích hợp trên báo chí hoạt động dịch vụ công và thương mại điện tử trực tuyến, bao gồm dịch vụ tài chính, ngân hàng, bảo hiểm, giáo dục, y tế và các dịch vụ tiện ích khác theo quy định pháp luật; cung cấp dịch vụ nội dung số theo yêu cầu, khai thác dữ liệu người dùng theo quy định pháp luật…