Chia sẻ tại Tọa đàm “Cách tiếp cận mới của EU về phát triển bền vững: Chiến lược cho doanh nghiệp Việt”, do Tạp chí Công Thương tổ chức ngày 28/10, các đại biểu nhận định, sau 5 năm thực thi, Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - Liên nh châu Âu (EVFTA) đã trở thành “bệ phóng” giúp hàng hóa Việt Nam thâm nhập sâu hơn vào thị trường EU, mở rộng cơ hội cho nhiều nhóm hàng chủ lực.
Theo Bộ Công Thương, tỷ lệ hàng hóa Việt Nam xuất khẩu sang EU được cấp chứng nhận xuất xứ ưu đãi (C/O) theo EVFTA đã tăng từ 14,8% năm 2020 lên 35,1% năm 2025. Bước sang năm thực thi thứ 6, với lộ trình cắt giảm thuế quan sâu rộng hơn và tiến trình phê chuẩn Hiệp định Bảo hộ Đầu tư Việt Nam - EU (EVIPA) đang được thúc đẩy, dư địa tăng trưởng cho hàng hóa Việt Nam tiếp tục mở rộng.
EU hiện là thị trường xuất khẩu lớn thứ ba của Việt Nam. Gần như 100% mặt hàng Việt Nam xuất khẩu vào EU sẽ được xóa bỏ thuế quan – mức cam kết cao nhất mà một đối tác FTA dành cho Việt Nam. Cơ cấu hàng hóa của hai bên ít cạnh tranh trực tiếp, trong khi người tiêu dùng châu Âu ngày càng ưa chuộng sản phẩm châu Á chất lượng cao. Đây là lợi thế quan trọng giúp hàng Việt tăng sức cạnh tranh so với sản phẩm cùng loại từ các nước trong khu vực.
Đáng chú ý, ngày càng có nhiều doanh nghiệp Việt kiều tại Hà Lan, Bỉ, Pháp, Ba Lan… nhập khẩu trực tiếp hàng hóa từ Việt Nam để phân phối tại châu Âu. Mạng lưới này góp phần hình thành hệ sinh thái kết nối giữa doanh nghiệp xuất khẩu trong nước với hệ thống cửa hàng châu Á và dần thâm nhập các chuỗi siêu thị lớn của EU.
Thách thức từ cách tiếp cận mới của EU
Bên cạnh cơ hội, doanh nghiệp Việt cũng phải đối mặt với không ít thách thức. Việc đáp ứng quy tắc xuất xứ theo EVFTA vẫn là rào cản lớn, khi phần lớn nguyên liệu sản xuất vẫn nhập khẩu từ ngoài EU. Nhiều sản phẩm xuất khẩu của Việt Nam có giá trị gia tăng thấp, chưa đáp ứng đầy đủ tiêu chuẩn kỹ thuật, vệ sinh an toàn thực phẩm theo quy định châu Âu.
Đáng chú ý, khi thuế quan không còn là công cụ bảo hộ hữu hiệu, EU tăng cường sử dụng các biện pháp phòng vệ thương mại như chống bán phá giá, chống trợ cấp và tự vệ. Điều này đòi hỏi doanh nghiệp Việt phải chủ động hơn trong việc nh bạch nguồn gốc, quản trị rủi ro và nâng cao năng lực tuân thủ.
Cùng với Thỏa thuận Xanh châu Âu (European Green Deal), EU đang đặt ra tiêu chuẩn cao hơn về phát triển bền vững – bao gồm lao động, môi trường và chuỗi cung ứng. Người tiêu dùng không chỉ quan tâm đến chất lượng hay giá cả, mà còn chú trọng quy trình sản xuất và dấu chân carbon của sản phẩm.
Theo các chuyên gia, đây là xu hướng tất yếu, buộc doanh nghiệp Việt Nam phải chuyển đổi mô hình sản xuất theo hướng xanh, sạch và tuần hoàn nếu muốn duy trì chỗ đứng tại thị trường châu Âu. Điều này không chỉ giúp hàng hóa Việt đáp ứng yêu cầu mới của EU, mà còn tạo lợi thế cạnh tranh lâu dài trên thị trường toàn cầu.