Thoả thuận khung vừa hé lộ không chỉ làm dịu căng thẳng thương mại, mà còn mở ra nhiều cơ hội – lẫn thách thức – cho chiến lược xuất khẩu và đầu tư sắp tới.
Mỹ giảm thuế đối với hàng Việt
Hà Nội, sáng 3/7/2025 – Một dòng thông báo ngắn trên mạng xã hội Truth Social từ Tổng thống Donald Trump tối qua (giờ Việt Nam) đã lập tức trở thành tâm điểm chú ý của thị trường và giới đầu tư: Hoa Kỳ sẽ áp mức thuế 20% đối với hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam, thay vì con số "sốc" 46% theo kế hoạch ban đầu công bố hồi tháng 4.
Đồng thời, hàng trung chuyển từ nước thứ ba qua Việt Nam sẽ chịu mức thuế cao hơn, ở mức 40%. Đổi lại, Việt Nam cam kết ễn thuế hoàn toàn (0%) cho hàng hóa Mỹ, bao gồm cả ô tô dung tích lớn.
Đây được xem là bước ngoặt quan trọng trong quan hệ thương mại giữa hai quốc gia, sau nhiều tuần đàm phán căng thẳng và hàng loạt phản ứng thận trọng từ khối doanh nghiệp xuất khẩu.
TS Nguyễn Quốc Việt, chuyên gia chính sách công từ Đại học Kinh tế – Đại học Quốc gia Hà Nội, đánh giá cao cách Việt Nam xử lý tình huống và phản ứng nhanh với các biện pháp chính sách sau cú sốc thuế hồi tháng 4: "Có thể thấy là việc công bố thuế đối ứng như vậy làm tăng vị thế và uy tín của Việt Nam nói chung và chính phủ Việt Nam nói riêng bởi Việt Nam là nước thứ 3 trong số quốc gia đàm phán được công bố thoả thuận khung như vậy bởi tổng thống Donal Trump. Điều này tác động tích cực tới môi trường đầu tư kinh doanh, tạo ra sự tin tưởng hơn trong cộng đồng doanh nghiệp trong nước cũng như đầu tư nước ngoài. Đấy là những điểm chung tôi nghĩ về mặt vĩ mô là như vậy".
Hoa Kỳ hiện là thị trường xuất khẩu chủ lực của Việt Nam trong nhiều ngành hàng, đặc biệt là thuỷ sản – ngành đóng góp gần 20% tổng kim ngạch xuất khẩu ngành trong năm 2024. 6 tháng đầu năm 2025, xuất khẩu thủy sản đạt 5,2 tỷ USD, tăng gần 19% so với cùng kỳ.
Tuy nhiên, chỉ riêng sang Mỹ đạt 891 triệu USD, và đà tăng này chủ yếu đến từ hoạt động “tăng tốc giao hàng” trước thời hạn 9/7, thời điểm chính thức áp dụng thuế đối ứng mới. Từ tháng 6, nhiều doanh nghiệp đã chủ động tạm dừng xuất khẩu sang Hoa Kỳ để tránh rủi ro thuế cao.
Bà Lê Hằng, Phó Tổng Thư ký VASEP, cho biết thông tin từ cuộc điện đàm giữa Tổng Bí thư Tô Lâm và Tổng thống Trump diễn ra tối 2/7 mang lại “niềm hy vọng rõ rệt” cho cộng đồng xuất khẩu: "Mặc dù là chưa có những con số cụ thể về mức thuế đối ứng mà phía Hoa Kỳ sẽ cắt giảm cho Việt Nam. Nhưng những thông tin ban đầu về những cam kết của Tổng thống Hoa Kỳ đối với Tổng Bí thư trong cuộc điện đàm cũng cho cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam một niềm hy vọng vào một kết quả tốt đẹp hơn trong thời gian tới - với mong muốn là thuế đối ứng sẽ xuống tới mức mong đợi của doanh nghiệp - ít ra cũng có đủ mức để có thể cạnh tranh được với các nước đối thủ xuất khẩu thủy sản của Việt Nam tại thị trường Mỹ hiện nay. Nếu như mà thuế đối ứng ở mức thuận lợi thì kỳ vọng là xuất khẩu thủy sản trong nửa cuối năm có thể tương đương như là nửa đầu năm, hoặc cũng đạt được một kết quả tích cực".
Cơ hội vàng để Việt Nam tái cấu trúc chuỗi cung ứng
Mặc dù chưa có công bố chính thức về mức thuế đối ứng của Hoa Kỳ đối với hàng hoá xuất khẩu của Việt Nam, song, PGS.TS Phạm Thế Anh, Trưởng khoa Kinh tế học – Đại học Kinh tế Quốc dân, cho rằng nếu Hoa Kỳ áp các mức thuế khác nhau dựa trên tỷ lệ nội địa hóa, thì đây là một chính sách thông nh, vừa giảm rủi ro thương mại, vừa tạo động lực cho Việt Nam nâng cao năng lực sản xuất: "Cũng theo thông báo kết quả ban đầu của cuộc điện đàm thì Mỹ có thể áp dụng các mức thuế quan khác nhau đối với hàng hóa có xuất xứ toàn bộ vào Việt Nam và hàng hóa mà không có xuất xứ Việt Nam thì tôi nghĩ ở góc độ nào đó thì nó sẽ tích cực. Bởi vì lâu nay Việt Nam đang gặp phải vấn đề là phụ thuộc rất nhiều cái nguồn nguyên liệu nhập khẩu từ bên ngoài, đặc biệt là từ thị trường Trung Quốc.
Vì vậy thì đây sẽ là khuyến khích khi mà thuế áp dụng đối với hàng hóa có toàn bộ nguồn gốc từ Việt Nam thì sẽ khuyến khích các doanh nghiệp Việt Nam cũng như các doanh nghiệp nước ngoài đầu tư vào Việt Nam thì họ sẽ tự chủ phát triển vùng nguyên liệu tại Việt Nam cũng như là công nghiệp phụ trợ tại Việt Nam để bớt phụ thuộc vào thị trường bên ngoài, nhằm hưởng mức thuế quan thấp hơn từ thị trường Mỹ".
Còn theo PGS.TS Nguyễn Thường Lạng, chuyên gia thương mại quốc tế, Mỹ đang gửi đi thông điệp rõ ràng rằng họ không muốn Việt Nam trở thành điểm “vòng tránh thuế” của các quốc gia khác: "Vấn đề đánh thuế mặt hàng trung chuyển 40% thì tôi cho rằng một trong những điểm Mỹ muốn là hàng đó là chủ yếu sản xuất từ Việt Nam. Nếu sản xuất được 100% thì chỉ có 10% thuế thôi. Tôi nghĩ là một trong những động thái cho thấy Hoa Kỳ không muốn các nước khác thâm nhập sâu vào chuỗi giá trị của Việt Nam và lợi dụng Việt Nam để thâm nhập vào thị trường Hoa Kỳ thông qua chuỗi cung ứng.
Tôi cho đây là điểm phù hợp trong điều kiện bây giờ. Điều đó cho thấy các doanh nghiệp trong nước nếu làm như cũ thì khó tồn tại được bởi sẽ chịu thuế 40% cho nên kể cả doanh nghiệp trong nước, tư nhân hay doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài bây giờ cũng phải tìm cách nội địa hoá tăng hàm lượng nội địa lên, ít nhất là phải trên 60%".
Từ thoả thuận khung hiện tại, PGS.TS Nguyễn Thường Lạng đề xuất một viễn cảnh lớn hơn: "Điểm quan trọng là cơ quan quản lý nhà nước cần phải đàm phán với Hoa Kỳ trên nguyên tắc cùng có lợi là chúng ta có thể nâng cấp hiệp định này lên. Thậm chí chúng ta có thể mạnh dạn đi đến thành lập 1 khu thương mại tự do song phương giữa Việt Nam và Hoa Kỳ hoặc khu đầu tư tự do Việt Nam – Hoa Kỳ để hai bên cùng đầu tư tăng cường, thực chất hơn, quy mô lớn hơn. Đó là một trong những điểm để chúng ta nâng cấp hiệp định song phương thương mại lên một vị trí mới".
Trong khuôn khổ cuộc điện đàm tối 2/7, Tổng Bí thư Tô Lâm cũng đề nghị phía Mỹ sớm công nhận Việt Nam là nền kinh tế thị trường và gỡ bỏ các rào cản xuất khẩu công nghệ cao. PGS.TS Phạm Thế Anh đánh giá đây là đề xuất chiến lược, mang ý nghĩa kinh tế vĩ mô dài hạn: "Khi Mỹ công nhận Việt Nam là nền kinh tế thị trường thì sẽ giúp cho vị thế của Việt Nam trên thị trường quốc tế rất là tốt, có thể giúp cho Việt Nam trong việc tiếp cận vốn vay trên thị trường quốc tế một cách rẻ hơn, có thể thu hút được nhiều các dòng đầu tư quốc tế hơn vào Việt Nam, và đồng thời Việt Nam thì cũng được gỡ bỏ những hạn chế trong việc nhập khẩu các công nghệ cao từ Mỹ … thì tôi nghĩ rằng đây là tin rất là tốt đối với Việt Nam".
Thoả thuận khung thuế đối ứng Việt – Mỹ không chỉ là sự nhượng bộ mang tính chiến thuật, mà còn mở ra khoảng không mới để tái định hình chiến lược phát triển công nghiệp, chuỗi cung ứng và hợp tác đầu tư song phương. Từ đây, các doanh nghiệp Việt Nam cần coi trọng tỷ lệ nội địa hóa, tính toán thị trường, giảm phụ thuộc và mở rộng đầu tư chiều sâu./.